Samenvatting Gustave Eiffel mag de Eiffeltoren bouwen, tot schrik van enkelen. Een oude blinde zwerver, Georges, baasje van aapje Joli-Cœur, wordt door een koets overreden. Gustave Eiffel, Joeki en de zwervers ontfermen zich over hem. Eiffel en Robert brengen hem naar het Hôtel des Invalides. Ondertussen helpen Bertrand en Joeki de straatventer, die van zijn kranten werd beroofd. Ook nemen ze daarna Nummer 17 te pakken die hen lastigvalt. Bertrand en Joeki stelen de auto van de speurder, maar krijgen een ongeval, waarna Bertrand wordt gearresteerd. Ook de auto van Eiffel krijgt een ongeluk door de aap. Georges wordt naar het Hôtel des Invalides gebracht. Hier arresteert Nummer 17 het gezelschap, maar inspecteur Maigrir laat hen terstond vrij. Hij herkende ingenieur Eiffel, die de auto van Nummer 17 vergoedt. De bouw van de Eiffeltoren wordt al meteen geteisterd door een instorting. Bij toeval ziet Joeki het orgeltje van Georges aan een koets hangen, de koets die Georges heeft aangereden. Omdat ze niet binnen mogen, breken ze in bij het huis, waarbij Joeki wordt betrapt. Eigenaar Trichards ontwerp voor een Parijse toren was afgekeurd en hij wil zich nu wreken. Samen met zijn handlangers streeft hij naar hogere prijzen voor brood en wijn om Eiffel de schuld te geven, vanwege de kosten van de toren. Voor de inbraak moeten Robert, Bertrand en Joeki twee maanden brommen. Trichard hitst onderwijl de Parijzenaars op. Hierna bezoeken ze met Evelyne Georges in het Hôtel des Invalides. Ze nemen Georges mee en kijken met Gustave Eiffel naar de voortgang van de torenbouw. Bij een inbraak bij Eiffel worden de plannen gestolen. Nummer 17 wil Robert en Bertrand weer eens (tevergeefs) arresteren. De dief — uiteraard Trichard — gaat er met de plannen vandoor. Via een tekening ontdekt men dat Le Chat Noir het hoofdkwartier van de tegenstanders van de toren is. Eiffel moet tienduizend franc betalen om de plannen terug te krijgen. Na betaling krijgt hij ze inderdaad terug. Evelyne — in dienst getreden bij Trichard als kamermeisje — zorgt ervoor dat het geld terugkomt. Robert en Bertrand gaan onder valse voorwendselen naar de notaris, en gaan daarna proberen Trichard te stoppen. Nummer 17 ziet zijn kans schoon de zwervers te arresteren, maar gelukkig ook Trichard. Uiteraard ontsnappen de zwervers. Robert, Bertrand, Evelyne en Joeki zijn op 15 mei 1889 bij de opening van de Eiffeltoren aanwezig. De vagebonden (zweef)vliegen er eens uit, een gefrustreerde Nummer 17 op de Eiffeltoren achterlatend.

Reacties van het publiek op de Eiffeltoren en van een handlanger van een rivaliserende tegenstander van Gustave Eiffel.

Thema
De bouw van de Eiffeltoren in Parijs in de periode 1877-1879 vanwege de Wereldtentoonstelling in 1879 in de Franse hoofdstad en diverse pogingen om dit te frustreren. Misdaad.

Locatie
Parijs, terrein Eiffeltoren (in aanbouw), Hôtel des Invalides, Montmartre.

Periode
Het tijdsbestek 1887 tot 15 mei 1889, de officiële opening van de Eiffeltoren. Op pagina 9 blijkt Georges als voormalig soldaat van het Franse leger de bijnaam “Held van Austerlitz” te hebben. Deze veldslag tussen de troepen van de Franse keizer Napoleon en de legers van Oostenrijk-Hongarije en Rusland vond plaats op 2 december 1805 en eindigde in een grote overwinning voor de Fransen. Georges verloor hierbij het licht in zijn ogen. Ervan uitgaande dat Georges toen rond de twintig jaar was, zou hij in 1887 de honderd al gepasseerd moeten zijn evenals Jules, de wachter van het Hôtel des Invalides met de levensgrote marionetten. Deze laatste is echter hooguit in de zestig. Dan kom je ergens rond 1845 uit. Verder zou Georges als alleenstaande blinde de periode 1805-1887 overleefd moeten hebben. Een tour de force in de negentiende eeuw.

Theatercafé en cabaret Le Chat Noir op pagina 24, prent 7, lag in Montmartre aan de Boulevard de Rochechouart, vanaf november 1881 tot in 1885. Ten tijde dat dit album speelt was het etablissement inmiddels verhuisd naar de Rue Laval 12 (tegenwoordig Victor Massé).(1)

Links: Vermelding van de "held van Austerlitz". Midden en rechts: Le Chat Noir omstreeks 1900.

Vermomming
Robert en Bertrand als kasteelkopers.

Redding
Geen redding, maar Joeki en de twee vagebonden ontfermen zich wel over Georges Le Fèvre die zojuist door een koets is aangereden.

Bijzonderheden

• Tweede en laatste album van scenarioschrijver Jacques Bakker. Zie voor meer uitleg de bespreking van deel 72, De Friese Elfstedentocht, en het artikel De reboot van Robert en Bertrand.
• In deel 24, De Gouden Kinkhoorn, bevinden de vagebonden zich al in Parijs ten tijde van de Eiffeltoren in aanbouw. Hun uitvalsbasis was toen nog Vlaanderen en Evelyne nog volstrekt onbekend... Hoe kan dat nu?
• Op pagina 1, prent 2, zien we bankbediende Sablon weer terug, de volksmenner uit het vorige album, De Komeet en het Beest. Nu vreest hij weer het ergste vanwege de Eiffeltoren. Een vos verliest wel zijn haren, maar niet zijn streken.
• Op de pagina’s 2 en 3 een uitleg over het in 1671 door koning Lodewijk XIV (1638-1715, koning vanaf 1643, gekroond in 1654) opgerichte Hôtel des Invalides, verblijf voor voormalige Franse soldaten, die hulpbehoevend waren geworden door hun diensttijd. Architect was Libéral Bruant (1635-1697). Het gebouw werd in 1674 in gebruik genomen. Tegenwoordig bevindt zich in het Hôtel des Invalides nog altijd een ziekenhuis, maar is het geen opvangtehuis meer voor ex-militairen. Er is een groot legermuseum, Musée de l’Armée, in gevestigd en er liggen verschillende beroemde militairen begraven.(2)
• Georges Le Fèvre heeft veel weg van Vitalis uit Alleen op de Wereld (1878), van de Franse auteur Hector Malot (1830-1907). Net als de ziende Vitalis, wiens eigenlijke naam Carlo Balzani is, is de blinde Le Fèvre een eenzame oude rondzwervende artiest die toneel- en muziekuitvoeringen geeft, vergezeld van het gelijknamige aapje Joli-Cœur.
• Ron Van Riet vertelde in interviews dat hij van alles van Karel Biddeloo geleerd heeft. Een van de dingen was blijkbaar ook het gebruik van het kopieerapparaat.(3) Zie met name pagina 3 (prent 9), pagina 11 (prent 1), pagina 22 (prent 1) en wellicht ook de openingsprent op pagina 1.

Linksonder: Gustave Eiffel in 1883, door François Touranchet, L’Illustration (publiek domein).

• Ingenieur en industrieel Gustave Eiffel (1823-1923) heette eigenlijk Alexandre Gustave Bonickhausen dit Eiffel. Behalve de naar hem genoemde toren bouwde hij talrijke viaducten en  bruggen. De door hem in 1868 samen met de Belgische ingenieur Théophile Seyrig (1843-1923) opgerichte firma G. Eiffel et Cie bouwde onder meer de door de Franse ingenieur Maurice Kœchlin (1856-1946) ontworpen inwendige constructie van het door Frankrijk aan de Verenigde Staten geschonken Vrijheidsbeeld.(4) Zie ook de tweede pagina van de documentatie.
• Er wordt een minuscuul tipje van de sluier opgelicht over de herkomst van Bertrand. Hij is in elk geval geboren in Vlaanderen, pagina 6, prent 2. "Steendood" is een Vlaamse uitdrukking.(5)
• Ondanks de realistische tekeningen is de ondertoon van het verhaal ook bij scenarist Jacques Bakker niet serieus. Pagina 6, prenten 3 en 4. Wederom een ogengrap in het gezicht van Nummer 17 op pagina 5 prent 4.

Boven: Kleine verwijzing naar Bertrands Vlaamse afkomst. Onder: Nummer 17 delft nog maar eens het onderspit.

• Op pagina 16 wordt duidelijk dat de vagebonden twee maanden in de gevangenis zitten, samen met Joeki nog wel.
• De goedlachse zanger, acteur, cabaretier en entertainer Maurice Chevalier (1888-1972) lijkt nog voor de dag te komen. Gevangenenbewaarder Maurice op de laatste vier prenten van pagina 17 en de eerste vier prenten van pagina 18 zou op hem gebaseerd kunnen zijn.

De herkenbare grijns van Maurice Chevalier is ook terug te vinden bij gevangenenbewaker Maurice.

• De leus ditmaal op de pagina’s 4 en  21.
• Tekenaar Ron Van Riet heeft een cameo als wiskundige en tegenstander van de Eiffeltoren in dit album, op pagina 23 en de eerste strook van pagina 24. Tevens is hij de inbreker op de pagina’s 25, 26 en 27, wat blijkt uit pagina 28, prent 9.(6)  Het verzet van talrijke artiesten tegen de Eiffeltoren is authentiek. Zie ook de tweede pagina van de documentatie.

Ron Van Riet als wiskundige.

• Op pagina 28 is sprake van de tekenaar Poulbot, die door Parijs zwierf voor inspiratie. Deze Francisque Poulbot (1879-1946) was onder meer posterkunstenaar, tekenaar en illustrator. Hij is bekend om zijn vele illustraties van Parijse straatkinderen. Poulbot was dus nog niet geboren ten tijde dat dit album speelt.(7)
• De auto van Nummer 17 op de pagina’s 25, 29, 30 en 31 is een Renault Type CB, op de foto de Coupé de Ville uit 1912, het model in de strip is iets langer en kan extra passagiers meenemen.

• Wederom wordt het uit 1863 daterende schilderij Le Déjeuner sur l’Herbe van Edouard Manet (1832-1883) gebruikt, nu nog veel duidelijker dan in deel 5, De Rode Herberg.

Knipoog naar Le Déjeuner sur l'Herbe in dit album (boven) en (onder) in De Rode Herberg.

• Op pagina 36, prenten 3 en 4, wordt duidelijk dat dagblad Le Figaro op de tweede etage van de Eiffeltoren gevestigd was. Deze oudste krant van Frankrijk begon in 1826 als satirisch weekblad. De naam is afgeleid van toneelstuk Le Mariage de Figaro (1778) van de hand van de veelzijdige Franse geleerde Pierre-Augustin Caron de Beaumarchais (1732-1799). De centrumrechtse Le Figaro is anno 2023 de grootste krant van Frankrijk.(8)
• Op pagina 36 heeft Georges wel wat weg van de als professor Geel vermomde valse jachtopziener uit het eerste album van De Beverpatroelje, Het Geheim van Diepenbos (1955), een album van MiTacq en Jean-Michel Charlier.

Boven en rechts: Georges en de gelijkenis met professor Geel uit De Beverpatroelje 1: Het Geheim van Diepenbos.

• Op het laatste prentje van het album wagen de zwervers zich aan een parachutesprong vanaf de nieuwe Eiffeltoren. In China zou al in de veertiende eeuw zijn gesprongen en Leonardo da Vinci (1452-1519) maakte in 1483 een ontwerp voor een piramidevormig valscherm. De eerste sprong van een toren werd gemaakt in 1783 en vanuit een luchtballon in 1797, beide keren in Frankrijk. De moderne parachute werd ontworpen vóór en tijdens de Eerste Wereldoorlog (1914-1918).(9)
• De twee pagina’s documentatie gaan over de Eiffeltoren en ook over Gustave Eiffel. In het album volgt ook nog enige uitleg, en wel op pagina 11, die daar bijna geheel aan gewijd is.

NOTEN

1. https://nl.wikipedia.org/wiki/Le_Chat_Noir
   https://chroniquesterriennes.com/2021/01/le-chat-noir-un-cabaret-un-journal.html
   http://www.chatsnoirs.com/pages/au-chat-noir/le-cabaret-du-chat-noir.html
   https://www.zwartekat.nl/chatnoir/
2. https://nl.wikipedia.org/wiki/H%C3%B4tel_des_Invalides
   https://www.wegwijsnaarparijs.nl/musea-parijs/hotel-des-invalides/
3. https://www.stripspeciaalzaak.be/interviews-reportages/ron-van-riet
   https://archief.stripspeciaalzaak.be/Interviews/RR-16-Ron-Van-Riet.pdf
   Ivo De Wispelaere, Bert Gevaert, David Steenhuyse, De Rode Ridder Story pp. 68, 69. Te raadplegen via https://archief.stripspeciaalzaak.be/beelden/Toppers/RodeRidder/RodeRidderStory/RodeRidderStory.pdf
4. https://nl.wikipedia.org/wiki/Gustave_Eiffel
5. https://www.vlaamswoordenboek.be/definities/term/steendood
6. https://www.lambiek.net/artists/v/van-riet_ron.htm
   Studio Vandersteen. Kroniek van een legende 1947-1990 (Ronald Grossey, , Roularta Books, 2007). Cameo nummer 10 op de eerste pagina met illustraties tussen de pagina’s 384 en 385.
7. https://nl.frwiki.wiki/wiki/Francisque_Poulbot
8. https://en.wikipedia.org/wiki/Le_Figaro
9. https://nl.wikipedia.org/wiki/Parachute