Stripspeciaalzaak.be > Robert en Bertrand

Samenvatting
In de herfst in Parijs zien Bertand en Joeki een man (Sablon) de mensen opzwepen: het einde der tijden zou aanbreken vanwege een teken aan de hemel. Directeur Archibald Poloni van het observatorium betitelt het als apekool, omdat het een natuurverschijnsel betreft. Op het moment dat de menigte Robert, Bertrand en Poloni te lijf wil gaan, schiet commissaris Maigrir met een aantal agenten te hulp. Poloni geeft het zwerversduo, Joeki en Evelyne een rondleiding in het observatorium. Nummer 17, ofwel "De Speurder" zoals hij zichzelf nu noemt, meldt zich om Poloni te beschermen. ’s Nachts houdt hij de sterrenwacht van nabij in de gaten. Robert en Bertrand doen dit van afstand vanuit een ruïne, waar een verwilderde man verblijft, die hen berooft van hun ontbijt. Sablon en de door hem opgezweepte massa trekken naar het observatorium. Ze overmeesteren Nummer 17. Robert en Bertrand schieten te hulp. Toch weet de menigte binnen te dringen. Evelyne en Joeki slaan op de vlucht. De verwilderde man brengt hen in veiligheid onder de ruïne. Ondertussen verwoest de menigte het observatorium. Nummer 17 haalde de politie en Joeki overtuigt de verwilderde man hen te helpen. Hij ontzet de zwervers en Poloni, maar Sablon blijft de mensenmassa opzwepen. Nummer 17 en Maigrir komen met de agenten te hulp. De mysterieuze verwilderde man vlucht naar de ruïnes. Nadat Joeki, Robert, Bertrand en Nummer 17 komen, zelfs naar een geheime schuilplaats aldaar. Sablon wordt na betaling van de schade vrijgelaten en wil met zijn handlangers ’s nachts weer toeslaan. De komeet komt dan over. De massa blokkeert het observatorium en houdt het dus ‘gesloten’. Verder trekken zij naar de schuilplaats van de verwilderde man. Dankzij een geheime gang, die Poloni kent, kunnen Robert en Bertrand uitbreken. Nummer 17 kan uiteindelijk mee. Het drietal probeert de massa te stoppen, wat mislukt. Toch is Sablon uitgeschakeld, en de bende geeft zich over, bewaakt door De Speurder. Robert en Bertrand volgen de gang en komen in de gewelven van Chateau de Vauvert. De monsterman is door het dolle heen, totdat Joeki komt en hem meteen weet te kalmeren. Poloni en Joeki willen de monsterman bijschaven, zodat hij in de toekomst een normaal leven zou kunnen leiden.

Thema
Vanwege de komst van een komeet denken veel mensen dat het einde der tijden is gekomen. Opgezweept door een volksmenner willen zij het observatorium van Parijs vernielen.

Locatie
Parijs. Onder meer het observatorium, Observatoire de Paris of Observatoire de Paris-Meudon, de belangrijkste sterrenwacht van Frankrijk, het Kasteel van Vauvert. Verder de Place Pigalle, met in de nabije omgeving veel erotische clubs, waaronder revuetheater Moulin Rouge en de Rue St. Imenon.

Periode
Herfst 1882. De komeet was op 17 oktober van dat jaar vier uur lang zichtbaar boven de lichtstad.

Links: De komeet van oktober 1882 boven Kaapstad (© foto: David Gill). Rechts: De komeet in het album, pagina 9, prent 3, een fotokopie.

Vermomming
Geen.

Redding
Met name Bertrand en Joeki, later geassisteerd door Robert ontzetten Archibald Poloni, directeur van de sterrenwacht, die door een opgezweepte menigte dreigt te worden gemolesteerd.

Bijzonderheden

De leus ditmaal op pagina 4, prent 4, en pagina 29, prent 8.
Ook in dit album wordt benadrukt dat het om een strip gaat. Op pagina 1, prenten 2 en 3 crasht Robert het huisje van de bekende slak, en op prent 4 vraagt Robert: “Bertrand, hoelang kennen we elkaar al?”, waarop deze antwoordt: “Zo’n 73 albums… Waarom?”
Robert is smoorverliefd op Evelyne (pagina 1, prent 7), hoewel hij in het vorige album nog prompt de koffer in dook met de jonge Friese schone Sietse.

Linksboven: Het bekende slakje wordt vertrappeld. Rechtsboven: verwijzing naar het liedje Ik hou van alle vrouwen. Onder: Een onheilsprofeet aan het werk.

Op pagina 2 zegt Bertrand: “(…) ik hou van alle vrouwen! Mijn hart is veel te groot…” Deze tekst komt uit het gelijknamige lied Ik hou van alle vrouwen, eigenlijk Een Verklaring uit 1904 van de Nederlandse liedjesschrijver, dichter, zanger, kunstschilder en illustrator Koos Speenhoff (1869-1945). De Komeet en het Beest verscheen in februari 1987. Kort ervóór, in de herfst van 1986, had de Nederlandse zanger en liedjesschrijver Hans de Booij (1958), die in Antwerpen een studie kleinkunst had gevolgd, een bescheiden hit met een hedendaagse uitvoering van het lied, op een muzikaal arrangement van de Belgische muzikant Wiet van de Leest. In 1974 had de band Rum, waar Van de Leest toen in speelde, dit nummer ook al heruitgebracht.(1)
Archibald Poloni — een Italiaanse achternaam — wordt opgevoerd als directeur van de Parijse Sterrenwacht. Hij ontbreekt echter op de lijst van directeuren. In de periode 1878-1892 was Amédée Mouchez (1821-1892) directeur.(2)
Minder stabiele figuren die op zijn zachtst gezegd doordraven bij verwacht onheil, in dit geval een aangekondigde komeet, in combinatie met een sterrenwacht. Dat kennen we natuurlijk al eerder uit het Kuifje-album De Geheimzinnige Ster. Daar doet Philippus, de profeet aan satansvergelijkingen. Eindtijdfatalisme is van alle tijden en komt met name op tijdens oorlogen, epidemieën en al dan niet vermeende crises. Doemdenken waarbij alles gerelateerd wordt aan schuld van de mensheid en het daarvoor boete moeten doen of anderen laten boeten om het onheil af te wenden. Zie ook enigszins de parallellen met wat tegenwoordig doorgaat als de klimaatcrisis.
Volksmenner Sablon (“zand”) heeft in het dagelijks leven een allesbehalve opwindende baan en werkt voor de Banque d’Anvers; de bank kwam ook al voor in album 71. Sablon heeft overigens een bloksnor, ofwel een Hitlersnorretje avant la lettre. Toevallig? In elk geval was deze “tandenborstelsnor” alleen onder de neus rond de eeuwwisseling tot vóór de opkomst van het nationaalsocialisme een van de vele normale bovenlip beharingen, zie ook de acteurs Charlie Chaplin (1889-1977) en Oliver Hardy (1892-1957).(3) De Banque d’Anvers werd in 1827 opgericht, nam in de periode 1919-1962 diverse andere banken over en “fuseerde in 1965 met de Bank van de Generale Maatschappij van België en de Société Belge de Banque tot de Generale Bankmaatschappij, voorloper van Fortis.”(4)

Diverse duivelsverwijzingen door Sablon.

Op pagina 4 prent 8 is ‘locomotief’ Maigrir met zijn ‘treinstel’ politieagenten weer aanwezig.
Het spreekwoord "Dat is een nagel aan mijn doodskist", wordt door Maigrir uitgesproken op pagina 5, prent 3, alleen verdubbelt hij het als hij het over Robert en Bertrand heeft.
Op pagina 20, prent 1, spreekt Robert over “(…) Joeki en zijn vreemde vriend!” Deel 75 van de Studio Vandersteen-strip Bessy heeft als titel Bessy’s Vreemde Vriend. Daar betrof het eveneens een oude bebaarde man. Deze leed aan kunantropie, ofwel een vorm van waanzin waarbij hij dacht dat hij een hond was. Een andere gestoorde, bebaarde grijsaard, eveneens een kluizenaar treedt op in Bessy 108: Het Fantoom van de Duivelsmesa.

Op pagina 26, prent 9, en op pagina 33, prent 2, wordt de verwilderde man in de toelichtende tekst "Monsterman" genoemd. Dit zou later de titel zijn van deel 91.
Het Franse dagblad Le Matin wordt getoond op pagina 22, prent 4. Zie hiervoor de bespreking van deel 69, Madame Sarah.
Hoewel Nummer 17 soms dom en naïef overkomt, is hij toch een bondgenoot in dit album. Desondanks zijn de vagebonden bijzonder vervelend tegen hem: “Op je bolle ogen”, voegt Robert hem toe op pagina ,7 prent 7. Deze “uitdrukking waarmee men te kennen gaf de gezichtspunten van de vorige spreker niet te delen” komt in het geval van de speurder natuurlijk dubbel zo hard aan.(5)
Wederom wordt in de reeks van Marck Meul en Ron Van Riet de nadruk erop gelegd dat Robert de slimme is en Bertrand de dommekracht. Op pagina 25, prent 3: “Jij de hersenen en ik de spieren.” Bij Willy Vandersteen was het duo qua intellect over het algemeen aan elkaar gewaagd.(6)
La Femme du Boulanger, waarvoor op een aanplaktoren wordt geadverteerd, dateert uit 1938. Het is een Franse filmkomedie, geregisseerd door Marcel Pagnol (1895-1974), tevens bekend als (toneel)schrijver. Het scenario is ontleend aan de roman Jean Le Bleu uit 1932 van auteur Jean Giono (1895-1970).(7)

Op pagina 35, prent 2, laat Poloni zijn nieuwe telescoop zien, van de firma Paul Ferdinand Gautier (1842-1909).(8)

Deze bij Gautier bestelde telescoop stond bij de Leidse Sterrenwacht.(9)

Op pagina 36 is sprake van de archeoloog Philibert Aspair, die in 1793 de verlaten ruïnes van Chateau de Vauvert doorzocht. Poloni vermoedt dat hij per ongeluk in een van de geheime gangen werd opgesloten en zich met de in eerder eeuwen door monniken gestookte Chartreuse likeur (zie documentatie) in leven hield. Hij zou dan meer dan 100 jaar oud zijn. De echte Philibert Aspairt (1732-1793) was portier van het Val-de-Grâce-ziekenhuis tijdens de beginjaren van de Franse Revolutie. Hij verdween op 3 november 1793 tijdens de Terreur in de catacomben van Parijs toen hij hier om wat voor reden dan ook naar binnen was gegaan. Op 30 april 1804 werd zijn lichaam teruggevonden en geïdentificeerd aan de hand van de sleutelring van het Val-de-Grâce-hospitaal. De doodsoorzaak kon niet worden vastgesteld. Aspairt werd ter plekke in de catacomben begraven.(10)
De kansen om een jarenlang verwilderd persoon weer helemaal op de rails te krijgen zijn nihil, zeker in 1882. Poloni en Joeki willen het echter toch proberen (pagina 34, prent 5). Zie ook de parallellen met de delen 44, De Witte Wolf, en 95, Het Wolvejong.

Links: Het graf van Philibert Aspairt. Rechts: Een deal tussen Poloni en Joeki.

Twee pagina’s documentatie over kometen, het Parijse observatorium, het kasteel van Vauvert en Chartreuse-likeur.

NOTEN