|
Wasjemenou?
Johan Knevel, alias Erik Verhagen, is inmiddels dichter
gekomen bij zijn werkelijke reisdoel: Makassar, de stad
waar hij is opgegroeid en waar hij Ninih, zijn baboe, hoopt
terug te vinden. Het valt niet mee om zijn valse identiteit
aan te houden op het eiland waar nog zoveel mensen hem kennen,
zoals Susan, een gewezen schoolvriendin en nu verpleegster
bij het Rode Kruis. Ook Dekkers (een journalist annex misdadiger)
kortstondige minnares Lisa is van Java naar Celebes vertrokken.
Een ontmoeting met de twee vrouwen loopt uit de hand wanneer
ook sergeant Chris Jonker, die Dekker nog kent uit Java,
arriveert. Knevel slaat op de vlucht en met de rebellen
gaat hij in de binnenlanden op zoek naar een sanro, een
opstandige priester. Onder de volgelingen zou zich ook Ninih
moeten bevinden. In de jungle van Celebes komt het tot een
dramatische en verrassende climax.
Vlaamse waardering:
Oorlog, racisme, vooroordelen, verknechting, onderdrukking,
extreem geweld, verraad, wraak, verkrachting, bedrog,...
We kunnen nog een tijdje doorgaan, maar het wordt er niet
beter op. Het slechtste in de mens zien we trug in diverse
van Peter van Dongens personages. Een noodzakelijk
tegenwicht vinden we niet noodzakelijk in de 'held' van
het verhaal, Johan Knevel. Om zijn doel te bereiken, pleegt
hij bijvoorbeeld al bedrog. Da's niet netjes. Maar van Dongen
schuwt de clichés en dat speelt in zijn voordeel.
Het sukkelt om te beginnen al niet de alternatieve toer
op. Rampokan beantwoordt daarom niet aan het klassieke
verwachtingspatroon van een historisch epos in combinatie
met een zoektocht en wraakverhaal ten dienste van de historische
feitenweergeving. Rampokan vloeit daar met de sturm
und drang van een wildwaterbaan tussenin en dondert zijn
eigen weegs, maar dan wel degelijk doordacht door van Dongen. Meeslepend
op zowel narratief als grafisch gebied. Hij verdient daar
alle eer voor want zowel critici als lezers zijn het voor
een keer met elkaar eens: dit is een tweeluik van belang.
Dit is een tweeluik dat je moet lezen.
Aantal genomineerde albums
van Peter van Dongen: 4/354
Weetjesparade:
Vervolg van de weetjesparade
op de pagina van Rampokan 1: Java • Onwelwillende
personen die Rampokan slecht of oppervlakkig lezen
in de PS-bijlage van Het Parool kruipen
in de pen om Peter van Dongen zelf van
racisme en ranzigheid te beschuldigen. Aanleiding daartoe
zijn uit de context gerukte tekstballonnen of het opvoeren
van slechte Nederlanders om nog maar eens voeding te geven
tot vooroordelen over de foute Nederlandse aanpak van de
nationalisten in de voormalige kolonie na meer dan driehonderd
jaar bezetting. Een enkele briefschrijver herkent de plaatsen
die van Dongen tekent • Andere verwijten komen uit
een andere hoek: heeft een tekenaar nu eens de kans om een
Indo in de hoofdrol te brengen, dan kiest hij voor een blonde
Nederlander! Dat is eigenlijk een gevolg van technische
aard. Aanvankelijk is het namelijk de bedoeling dat Rampokan
bij Casterman verschijnt in kleur. In de
eerste ontwerpschetsen heeft Johan Knevel zwart haar. Maar
Casterman verliest zijn interesse omdat het te lang duurt
en van Dongen gaat door in zwart-wit. In een zwart-wit-strip
over Nederlands-Indië is een donkerharig personage
moeilijk te onderscheiden van de Indonesische personages.
Daarom wordt het een blonde Nederlandse jongen • Net
zoals in de Nederlandse film Oeroeg (1993), over
een jongetje dat de zoon is van een baboe, heet het hoofdpersonage
Johan • Naast vele scheldbrieven voor het blootleggen
van een zwarte pagina uit de Nederlandse koloniale geschiedenis
ontvangt hij ook brieven met detailkritiek: hoe weet hij
zeker dat de E in de naam van bioscoop REX scheef hangt
in 1946 bijvoorbeeld • Als voorbereiding op het tekenen,
maakt van Dongen in 1992 een reis naar Indonesië om
er documentatie te verzamelen. Hij maakt er vooral veel
foto's, onder andere van een kantoor-/overheidsgebouw in
Makassar waarvan hij niets verder weet over de geschiedenis
ervan. Later, in 1997, bij het schrijven van de synopsis
van Celebes situeert hij een passage in een denkbeeldige
sociëteit die hij De Harmonie noemt, verwijzend naar
een gelegenheid met dezelfde naam die destijds echt bestaat
maar waarover van Dongen verdere informatie ontbreekt. Als
hij in 2001 bij het Koninklijk Instituut voor de
Tropen naar De Harmonie informeert,
krijgt hij naar zijn eigen verbazing een foto opgestuurd
van hetzelfde gebouw dat hij in 1992 fotografeert •
Van Dongen maakt meerdere reizen naar Indonesië om
er foto's te maken en documentatie te verzamelen •
Deel 1 ontvangt de CPNB-prijs
voor Best Verzorgde Boek 1998 en de Aanmoedigingsprijs
Illustratie 2002 van het Amsterdams Fonds
voor de Kunst. Deel 2 krijgt een werkbeurs van
de Stichting Fonds voor Beeldende Kunsten, Vormgeving
en Bouwkunst • Peter van Dongens werk wordt
geëxposeerd in binnen- en buitenland en wordt uitgebracht
in een paar landen • Hoewel Casterman het verhaal
onverkoopbaar acht en het bijgevolg niet zelf uitgeeft,
waagt het Franse Vertige Graphic toch de
gok om het eerste deel
in een beperkte oplage van 2.500 exemplaren op de Franse
markt te gooien. Binnen het half jaar is de helft ervan
uitverkocht. Ook deel 2 is er vertaald. Goeie reacties krijgt
van Dongen er van Franse vetereanen uit Algerije, ook al
een oud-kolonie waar vrijheidsstrijders vechten voor onafhankelijkheid
• In MYX Stripmagazine 9, tweede jaargang,
oktober 2004, verschijnt het eerste hoofdstuk van Celebes,
exclusief en éénmalig in kleur • Celebes
opent met het beruchte bombardement van de havenstad Makassar,
dat zijn moeder als klein meisje meemaakt. Ze verstopt zich
vier dagen lang onder het bed om zichzelf te beschermen
en gata ervanuit dat Nederlanders de stad bombarderen. Mara
het is eigenlijk de marine van het jonge Indonesië
dat nog een appeltje te schillen heeft met de restanten
van het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger
• Waarachtigheid. Op een expo in het Indisch
Huis in Den Haag, naar aanleiding van het verschijnen
van het tweede deel, zijn veel Indische mensen en oud-Indiëgangers
aanwezig. Een oude man buigt zich over de tekeningen van
het boek en verklaart met vochtige ogen dat dit veel herinneringen
oproept. Als vijftienjarige is de man getuige van uiterst
gewelddadige confrontaties tussen Indonesische rebellen
en Nederlanders die net uit de Jappenkampen terugkeren.
Op de tentoonstelling is het oorspronkelijke kamppak van
van Dongens grootvader te zien, roodbruine vlekken (roest?
bloed?) incluis • In Charleroi hangt van Dongens werk
in 2004 tussen dat van Jean-Philippe Stassen
(Brieven
uit de Bar,
Deogratias), Hugo Pratt en
Jacques Ferrandez op een expo over kolonialisme
• Een detail: de misdadiger/schrijver Burt Dekker
ontleent zijn naam wellicht aan de Nederlandse schrijver
Eduard Douwes Dekker die in 1860 uit zijn
ervaringen in het koloniale gebied een roman distilleert:
Max Havelaar. Dekker kiest voor het schrijverspseudoniem
Multatuli • Door het vergaren van
informatie van getuigen, familieleden, bewijzen, foto's,
documenten,... al dan niet ter plaatse, is van Dongen ondertussen
onbewust uitgegroeid tot een expert inzake de geschiedenis
van de vrijheidsstrijd en de gevolgen daarvan plus de begane
wreedheden tussen de verschillende bevolkingsgroepen. Rampokan
is daarom naast een grafische roman en een magnifiek verteld
epos ook een niet te onderschatten tijdsdocument geworden
met een nuchtere, intelligente, andere kijk op de historische
situaties. Het doet denken aan de aanpak van Hermann
over de oorlog in Joegoslavië in het Vrije Vlucht-one-shot
Sarajevo-Tango
• Een tekening van het station van Djakarta wordt
door Indonesische jongeren op T-shirts gedrukt. Het doel
is om het koloniaal erfgoed op een positieve manier onder
de aandacht te brengen. Van Dongen krijgt er omgerekend
zo'n 10 eurocent voor • Hoewel het Rampokan-epos
een complex gestructurerd verhaal is, herschrijft van Dongen
de proloog uit Java
en de epiloog uit Celebes (die aanvankelijk naar
de proloog teruggrijpt) om het makkelijker te doen volgen
door de lezers. Ook het einde ziet er anders uit dan van
Dongen in gedachte heeft. Alle personages wil hij dood laten
gaan, maar dat vindt hij uiteindelijk te somber. Het lijk
op het einde is oorspronkelijk een vermoorde Buginese priester.
Maar van Dongen opteert voor een open einde: nu kan het
net zo goed de priester zijn of een vrouw • Van Dongen
ontvangt in 1999 de Belgische Prijs De Leeuw
voor het album Java
• Van Dongen wordt geroemd voor zijn klassieke tekenstijl.
Zowel op de befaamde Rietveld-academie
en de kunstschool in Utrecht wordt hij nochtans niet toegelaten
om er studies te mogen volgen.
DE
REACTIE VAN PETER VAN DONGEN
(09/05/2006) |
|
|
| D
A T A S H E E T |
Tekenaar:
Peter van Dongen
Scenarist:
Peter van Dongen
Uitgever:
Oog & Blik /
De Harmonie
Eerste druk:
2004
Uitvoering:
SC, duotoon |
|