Thema
Diverse personen van uiteenlopende achtergrond proberen te verhinderen dat koning Leopold II het Congocontract tekent. Misdaad: diefstal, moordaanslag. Los vervolg op deel 87, Leer om Leer.

Locatie
Brussel, Zoniënwoud, Laken (tot 1921 een zelfstandige gemeente, in dat jaar bij Brussel gekomen).

Periode Er wordt gegoocheld met gebeurtenissen. De Wild West-show van Buffalo Bill (zie Bijzonderheden) beleefde zijn Europatournees van 1889-1892 en van 1902-1906. Londen bezocht hij met zijn show voor de eerste maal in 1887, om het jubileum van koningin Victoria (1819-1901, staatshoofd sinds 1837) op te luisteren. De show heeft tijdens de Europatournees inderdaad ook België aangedaan, in mei en juni 1891 en in september 1906.(1) De soevereine Congo-Vrijstaat bestond van 1885-1908. De oprichting van die staat onder het persoonlijk bewind van de Belgische koning Leopold II (1835-1909, staatshoofd sinds 1865) was bepaald tijdens de conferentie van Berlijn van 1884-1885, waar diverse Europese mogendheden het Afrikaanse continent onderling opdeelden. Dit klopt dus niet met de bezoekdatums van de Wild West-show. Zie ook Bijzonderheden.

Poster van de Wild West-show in Frankrijk.

Vermomming
Koning Leopold II als vriend van Robert en Bertrand, met hoed en sjaal voor het gezicht en als man met gespleten baard, al dan niet met strohoed of donkere bril. Nummer 17 als inbreker met hoed en cape, gebaseerd op Olrik, de guinea pig uit het Blake en Mortimer-album Het Gele Teken. Zie ook de outfit van de door Leonardo gestuurde inbreker in het Louvre in deel 76, Leonardo. Bertrand als Leopold II.

Links: Fragment uit Het Gele Teken.

Redding
Bertrand en Buffalo Bill vangen een zakkenroller, die zojuist Leopold II (incognito) van zijn portefeuille heeft beroofd.

Bijzonderheden

• Koning Leopold II wordt in het album als een rechtvaardig man afgeschilderd, zie ook pagina 24, prent 8. De gehele tendens is zeker positief te noemen. De koning die zo graag gewoon wil zijn, zie onder meer de pagina’s 14 en 36. Hoe anders is dat beeld anno 2023.
• De Belgische grondwet van 1831 voorzag in een erfelijke constitutionele monarchie, met ministeriële verantwoordelijkheid. De koning werd door de grondwet “boven godsdiensten en ideologieën, boven politieke overtuigingen en debatten en boven economische belangen” geplaatst. Ook zou hij tevens de eenheid en onafhankelijkheid van het land moeten bewaken. Als koning wist Leopold II België buiten de Frans-Duitse Oorlog (1870-1871) te houden. Onder zijn bewind kwamen veel gebouwen en stadsprojecten tot stand. Ook werden diverse openbare werken in gang gezet. Dit leverde hem de bijnaam Koning-bouwheer op. Tijdens zijn koningschap werd ook de militaire dienstplicht ingevoerd.(2) Een andere bijnaam van de vorst was Cléopold, vanwege zijn veronderstelde affaire met de beeldschone Française Cléo de Mérode (1875-1966), een beroemde ballerina. Een van zijn diverse amoureuze escapades. “Hij ging met vrouwen naar bed, zoals anderen hun neus snuiten”, aldus Hanno de Iongh.(3) Wat dat laatste betreft, paste hij prima tussen naburige tijdgenoten als de Britse prince of Wales Bertie, de latere Edward VII (1848-1910, koning vanaf 1901) en de Franse president Félix Faure (1841-1899, president vanaf 1895), die overleed aan een beroerte tijdens de geslachtsdaad met een maîtresse. Verder niet te vergeten de Nederlandse koning Willem III (1817-1890, koning vanaf 1849), die door The New York Times omschreven werd als “meest losbandige figuur van onze tijd.”(4) De flirt van Leopold met Evelyne op pagina 23 lijkt een verwijzing naar zijn vele buitenechtelijke avonturen. Een andere bijnaam van Leopold II was De laatste roofridder van Europa vanwege het bikkelharde, niets en niemand ontziende bewind in Congo-Vrijstaat, dat zijn persoonlijk eigendom was, maar dat hij nooit bezocht heeft. Leopold werd hier niet gehinderd door de Belgische grondwet en vergaarde er flinke kapitalen, vooral ook met de rubberwinning. De inlandse bevolking had hier zwaar onder te lijden. Berichten over talrijke gruweldaden bereikten ook jarenlang de Belgische regering, die dit op een gegeven moment niet langer kon negeren. In 1908 werd Leopold daarom gedwongen Congo-Vrijstaat aan België af te staan. In een interview uit 2018 erkent tekenaar Ron Van Riet dat Leopold II in het album en de bijbehorende documentatie te positief werd afgeschilderd. Gelijk heeft hij echter door te zeggen dat “de gruwel van Leopold een typisch negentiende-eeuws verhaal” is. Deze feiten waren begin twintigste eeuw al bekend en hebben onder meer nieuwe aandacht gekregen door publicaties als Congo: Een Geschiedenis van David van Reybroeck uit 2010 en Koloniseren om te Beschaven: Het Nederlandstalige Congoproza van 1596 tot 1960 van Luc Renders uit 2019.(5) Vanwege de Westerse politiek-correcte excuses-, zelfkastijding- en afrekencultuur sinds de late jaren 2010 sneuvelen sindsdien onder meer bustes en standbeelden van deze koning. In dit kader passen ook de “diepste” spijtbetuiging per brief van koning Filip op 30 juni 2020 en de mondelinge herhaling ervan op 8 juni 2022, waarbij hij nog iets verder ging.

Een positief voorgestelde koning Leopold II en ook als versierder.

• Leopold noemt Robert overigens kamenier. Dat is echter het woord voor “een vrouwelijke  bediende die haar meesteres helpt met aankleden, kappen en andere werkzaamheden.” Denk aan Irma, kamenier van Bianca Castafiore in Kuifje. Overeenkomend met een kamerdienaar, kamerheer of valet voor mannen.(6)
• Op pagina 7, prent 2, lijkt de wellustige kokkin erge trek in Bertrand te hebben, gezien de tong die verlangend uit haar mond steekt. Ook verderop (pagina’s 9 en 20) belaagt zij Bertrand, die hier niet van gecharmeerd is. Ze wil hem echter afleren vrouwen te belagen, in dit geval haar dochter Elisa. Zie ook de bespreking van album 46, De Helderziende.

• De leus ditmaal op de pagina’s 9 en 22.
• Wederom spreekwoorden en gezegdes. Op pagina 5, prent 6: "Kleren maken de man." Op pagina 6, prent 7: "Om de dooie dood niet." Op pagina 11, prent 5: "Het varkentje wassen." Op pagina 13, prent 9: "Mijn hoofd staat er niet naar.." En op pagina 14, prent 11, door de slak een variant op "Het vel/de huid van de beer niet verkopen, voordat hij geschoten is". Zie ook de bespreking van deel 87, Leer om Leer.
• Voor degenen die het nog niet doorhadden, maakt Evelyne op pagina 15, prent 2, nogmaals duidelijk dat het om een stripverhaal gaat.
• Robert vindt het “Leuk om ook eens koning te zijn”. Wellicht ontleend aan de komische Amerikaanse speelfilm History of the World Part One uit 1981, waarin “It’s good to be the king” verschillende keren wordt gezegd door Mel Brooks (1926), speler van diverse rollen en regisseur van de rolprent.
• Het is al van meet af aan duidelijk dat de inbreker Nummer 17 is.
• Leopold II noemt zich met ronde strohoed en gespleten opvallende baard Vittorio Leonardo, een verwijzing naar de vijand uit de delen 76, 77 en 78 en wellicht een voorproefje op de delen 89 en 90. Het zou echter ook een ‘Italianisering’ van zijn doopnaam Victor kunnen zijn in combinatie met een naam die gelijkenissen met Leopold vertoont. Zijn doopnamen zijn Leopold Lodewijk Filips Maria Victor. Vittorio Leonardo is ook de werkelijke naam van een inkleurder van strips die duizenden strips heeft gekleurd en met zijn Studio Leonardo nog steeds strips inkleurt, voornamelijk voor uitgeverij Dupuis. Voor de Nederlandstalige markt kleurde de studio onder meer een tijdlang de reeksen Jommeke en De Rode Ridder (in de periode van tekenaar Claus D. Scholz) in. Vittorio Leonardo was ook een tekenaar van Rataplan, een spin-off van Lucky Luke.
• Buffalo Bill, ofwel William Frederick Cody leefde van 1846 tot 1917. Als veertienjarige begon hij in 1860 als Pony Express-rijder, vocht in de Amerikaanse Burgeroorlog (1861-1865) en werd verkenner in het leger. Ook was hij nog gids bij karavanen en koetsier op een postkoets. In 1867 trad hij in dienst bij de Kansas Pacific-spoorweg als jager om de spoorwegarbeiders van voedsel in de vorm van bizonvlees te voorzien. Dat leverde hem de bijnaam Buffalo Bill op. Naar eigen schatting doodde hij maar liefst 4.280 buffels in een periode van slechts anderhalf jaar. Daarna keerde hij terug als legerverkenner, wat hij deed tot 1872 toen hij bij een Wild West-show in dienst trad. In 1883 begon hij met zijn eigen Buffalo Bill's Wild West-show.(7) Gezien het feit dat de Europatournee van zijn circus in 1889 plaatsvond, lijken de afbeeldingen in het album hem te oud weer te geven. Hij zag er toen uit als op de middelste foto hieronder. Zijn circus ging in 1913 failliet.

• De afbeelding van Buffalo Bill in het circus zou ontleend kunnen zijn aan de Amerikaanse western Buffalo Bill uit 1944 met Joel McCrea (1905-1990) in de titelrol (foto 2 hieronder) of natuurlijk aan een echte foto. Op de eerste foto de echte Buffalo Bill.

• Een van de weinige keren in de verhalen van tekenaar Ron Van Riet dat Bertrand het zwerversbestaan beu lijkt te zijn. In de door Willy Vandersteen geschreven albums had hij vaker dergelijke ontboezemingen.

• Geen auto’s. Of wellicht toch eentje op pagina 8 prent 3 rechtsonder?
• Op pagina 20, prent 1, zingt Bertrand een bekend liedje van de Nederlandse cabaretier, dichter, zanger en kunstschilder Toon Hermans (1916-2000): Vader gaat op Stap uit 1965.(8)
• Wederom een circus in een Robert en Bertrand-album.
• Twee pagina’s documentatie.

NOTEN

1. http://www.ethesis.net/buffalo_bill/buffalo_bill_deel_II.htm https://press.uchicago.edu/Misc/Chicago/732428.html
2. https://www.monarchie.be/nl/koninklijke-familie/geschiedenis (citaat)
   https://nl.wikipedia.org/wiki/Belgische_Grondwet
   https://nl.wikipedia.org/wiki/Leopold_II_van_Belgi%C3%AB
3. Europese koninklijke bastaarden. Een vademecum (Hanno de Iongh, Aspekt, 2002, pagina’s 73-76)
4. https://isgeschiedenis.nl/nieuws/biografie-van-koning-willem-iii
5. - Congo: Een geschiedenis (David Van Reybrouck, De Bezige Bij, 2010). Zie voor deze periode hoofdstuk 2. Bliksemsche vuiligheid, Congo onder Leopold, pagina’s 71-114.
   - https://www.dereactor.org/teksten/koloniseren-om-te-beschaven-van-luc-renders-zwarte-bladzijden
   - Duizend Bommen en Castraten: Censuur in de Strip (Jan Smet, Uitgeverij Vrijdag, 2020, pagina’s 212, 213 en 214)
   - https://www.enola.be/2018/11/19/ron-van-riet-met-robert-en-bertrand-was-internationaal-iets-te-doen/ (citaat)
6. https://nl.wikipedia.org/wiki/Kamenier
7. https://www.biography.com/performer/buffalo-bill-cody
   https://nl.wikipedia.org/wiki/Buffalo_Bill
   https://graphicarts.princeton.edu/2016/01/12/buffalo-bill-cody/
8. https://muzikum.eu/nl/toon-hermans/vader-gaat-op-stap-songtekst