Samenvatting Robert, Bertrand, Evelyne en Joeki bezoeken het circus. Een van de clowns is Leonardo. Hij schiet de August-clown neer. Robert heeft het als enige in de smiezen. Met Bertrand volgt hij de clowns naar hun wagen. Ze bevrijden de August-clown uit de woonwagen en confronteren Leonardo kortstondig. Toch weet deze even later de August met een telescoopgeweer te doden. Nummer 17, nu premiejager, wendt zich tot Robert en Bertrand en gaat hen met Evelyne en Joeki onder hun favoriete brug bezoeken. De August was Joseph Woutre, een politie-infiltrant. Nummer 17 wilde met Robert en Bertrand in contact komen om de circusbende te ontmaskeren. Zij vertellen hem dat Leonardo het brein hierachter is en gaan naar zijn oude schuilplaats op het Île de France. Daar pleegt Leonardo een aanslag op hen. Het drietal ontsnapt ternauwernood, vooral Nummer 17 overleeft het op het nippertje. Een andere politie-infiltrant bij het circus heeft een postduif naar Maigrir gestuurd. Na een doelbewust wild feest, gevolgd door een handgemeen met buurtbewoners, vertrekt het circus gedwongen, geheel volgens Leonardo’s plan. Robert, Bertrand en Nummer 17 willen er achteraan, maar zien in Parijs dat de Mona Lisa door agenten wordt opgehaald ter restauratie in de provincie. Het wereldberoemde schilderij zal per trein worden vervoerd. De woonwagens van het circus blijken vermomde spoorwagons en moderne machines. Robert en Bertrand weten in de juiste (politie)wagon van het schilderijkonvooi door te dringen. Nummer 17 en Maigrir zijn per fiets op weg, zonder agenten... De trein van Leonardo ramt de politietrein. De machinist wordt vermoord, Robert, Bertrand en de politieagenten verdedigen zich, maar worden door de circuslui aangevallen. De zwervers ontsnappen via het dak, de goochelaar schiet hen te hulp, maar wordt zwaar gewond. Vanuit de watertoren schiet de sterke man met een kanon op de trein. Hij gooit Bertrand eraf, maar Robert weet hem te verrassen. De watertoren begeeft het uiteindelijk. Leonardo tracht hierop de Mona Lisa te vernielen. Zijn pantserwagen ontploft, maar toch weet de kwade genius het er levend vanaf te brengen. Nummer 17 en Maigrir arriveren als mosterd na de maaltijd.

Thema
Diefstal van de Mona Lisa, La Gioconda in het Italiaans, onder dekmantel van een circus om het schilderij later weg te kunnen smokkelen. Leonardo wil het wereldberoemde schilderij verenigen met een zelfportret van zijn idool Leonardo da Vinci (1452-1519). De echte Mona Lisa werd op 21 augustus 1911 op klaarlichte dag door de Italiaanse glazenier Vincenzo Peruggia (1881-1925) ontvreemd uit het Louvre, waar hij in dienst was geweest. Ruim twee jaar later, op 11 december 1913 liep hij tegen de lamp toen hij het wereldberoemde doek te koop aanbood. Verder werden er in 1956 twee aanslagen op het schilderij gepleegd met respectievelijk zuur en een steen.(1)

Locatie
Parijs, Île de France.

Periode
Na het eerdere avontuur rond Leonardo, dus eind negentiende of begin twintigste eeuw. Een nachtrichtkijker, zoals Leonardo die in het album gebruikt en zelf uitgevonden zou hebben, zag in werkelijkheid in 1934 het levenslicht. Uitvinder was de Nederlandse natuurkundige Gilles Holst (1886-1968) in het NatLab van Philips, waarvan hij zowel de eerste medewerker als directeur was.(2)

Vermomming
Politie-infiltranten respectievelijk als August-clown en goochelaar, Leonardo als clown en gemaskerde, zijn handlangers als circusartiesten.

De website puurclownen.nl vermeldt het volgende over de August, een van de archetype clowns: “Deze clown is ontstaan in het midden van de negentiende eeuw in het circus. De August krijgt altijd klappen, maar overwint door zijn vrolijkheid en levensvreugde. De August weet niets en leert nooit iets bij (sic!) De twee clowns die waarschijnlijk het meeste invloed op de ontwikkeling van de August hadden waren Albert Fratellini en Lou Jacobs. Albert Fratellini introduceerde de rode neus. Kleding: felgekleurde, veel te grote broek, vest en jas met grote flapschoenen. Overdadig geschminkt en rode neus. Kernbegrippen: plezier, ziel en vertrouwen. De August heeft een aangever nodig. De August en de Witte clown vertegenwoordigen het meester-knechtprincipe. Zij kunnen niet zonder elkaar.”(3)

Redding
Het zwerversduo bevrijdt de door Leonardo verwonde August-clown. Echter maar voor kort, want daarna slaagt de slechterik erin deze met een telescoopgeweer dood te schieten.

Bijzonderheden

• De albumtitel is Tranen voor een Clown. Je zou dan denken aan politie-infiltrant Joseph Woutre, alias de August-clown. Echter deze heeft het in de ogenblikken voorafgaande aan zijn dood op pagina 7, prent 7, over “De tranen van een clown... voor de glimlach van een dame...” Een verwijzing naar uiteraard de Mona Lisa.

• Tears of a Clown is verder de naam van de uit 1967 daterende wereldhit van Smokey Robinson (1940) & The Miracles. Het ligt dus voor de hand dat de titel eigenlijk Tranen van een Clown zou moeten zijn geweest.
• Na de delen 24, De Gouden Kinkhoorn, en 46, De Helderziende, is dit het derde album dat begint bij een circus.
• Leonardo beschikt weer over grote geldbedragen en talrijke bendeleden om zijn megalomane ideeën te kunnen uitvoeren. Is hij steenrijk of wordt hij gefinancierd? Er wordt niets over duidelijk, dus het blijft gissen. In elk geval betaalt hij zijn mensen goed (pagina 8, prent 6, en pagina 25, prent 2). Het misdadig genie blijkt zijn ernstige gelaatsverbrandingen behoorlijk goed te boven te zijn gekomen. Zie de bespreking van deel 75, Leonardo.
• De leus annex strijdkreet ditmaal op pagina 6, prenten 2 en 3.
• In de kleine clown op pagina 2 herkennen we stripfiguur Biebel met zijn karakteristieke eierhoofd. Marc Legendre was onder pseudoniem Ikke de geestelijke vader van deze Vlaamse stripreeks, die verscheen van 1983 tot 2002. Het betrof zowel korte één-strook-gags als lange verhalen. Opmerkelijk: “Het eerste jaar na het debuut werden de scenario's geschreven door Marck Meul onder het pseudoniem Weilie.”(4)

• Op pagina 7 spreekt Joeki over de cholesterol van Evelyne. Dat begrip was in de negentiende eeuw inderdaad al bekend. De Franse dokter en chemicus François Poulletier de la Salle (1719-1788) ontdekte het in 1758 of 1769. Het werd in 1823 herontdekt door scheikundige Eugène Chevreul (1786-1889). Deze grondlegger van de oleochemie — ofwel de chemie van vetten — en van de tegenwoordige kleurenleer noemde het cholesterine. Het werd in die tijd vastgesteld in gal en in galstenen. Pas later trof men het ook aan in bloed. De kennis erover neemt anno 2023 nog elk jaar toe.(5)
• Voor wie het nog niet duidelijk was dat het een stripverhaal betreft, benadrukt de slak dat nog op pagina 9, prenten 4, 5 en 6, en Nummer 17 op pagina 25, prent 11.
• Op pagina 9 prent 8 hangt een poster van Kid Safari. Een anachronisme ten top en tegelijk een huldeblijk. Deze Belgische popzanger van Rwandese afkomst (1954) speelde vanaf zijn eenentwintigste in een band en werkte in de periode 1976-1983 voor Studio Vandersteen en wel specifiek als tekenaar voor de massaproductie van Bessy voor het Duitse Bastei Verlag, op het laatst onder supervisie van Ron Van Riet. Deze heeft zijn voormalige collega met de prent willen eren en promoten. Het eerste soloalbum van Kid Safari was Wow! (1989). Sinds 1995 gebruikt hij zijn Rwandese naam Jean Bosco Safari. Anno 2023 is hij nog altijd actief als muzikant.(6)

• Weer enkele toepassingen van gezegdes. Op pagina 1, prent 7, "waar het hart van vol is, loopt de mond van over" ofwel iemand praat graag over onderwerpen waar hij veel mee bezig is. Op pagina 9, prent 2, "iemand de daver op het lijf jagen", ofwel iemand doodsbang maken of grote schrik aanjagen en op pagina 25, prent 11, "voor spek en bonen meedoen", ofwel geen wezenlijke bijdrage leveren.
• Op pagina 22 strook 3 blijkt dat Bertrand zijn grondige kennis van autotechniek blijkbaar vergeten is. Een noodgreep voldoet echter ook.

• Waarom komen commissaris Maigrir en Nummer 17 te hulp zonder agenten? De smoes van het niet kunnen confisqueren, is niet geloofwaardig. Ze rijden trouwens op de driewieler voor één persoon, de uit 1877 daterende Salvo-driewieler.

Rechts: De Engelse naaimachinefabrikant en uitvinder James Starley (1830-1881) op de Salvo-driewieler uit 1877. Dit was de eerste fiets met een differentieel op de wielen, te zien onder de opgetrokken rechtervoet van Starley. Hij vond onder meer ook de stalen draadspaak uit.(7)

• Het idee van een Mexicaanse messenwerper is ontleend aan het archetype, ex-generaal Alcazar als artiest Ramon Zarate in Hergés Kuifje-verhaal De 7 Kristallen Bollen.

• Ook in dit album is weer opzichtig leentjebuur gespeeld bij Blueberry deel 18, Angel Face. Blueberry klimt in dat album in de watertoren van het station van Durango, om van daaruit te proberen de aanslag op president Ulysses S. Grant (1822-1885, president van 1869-1877) te verhinderen, pagina’s 40 tot 45. Op pagina’s 32 tot 35 klimt de sterke man op de watertoren, om van daaraf juist een aanslag te plegen op de pantsertrein met daarin de Mona Lisa.

• De bom die gegooid wordt door de duif heeft verdacht veel weg van een handgranaat, een ‘Mills bomb’, maar dan zonder trekpin. Dit door de Britse ingenieur sir William Mills (1856-1932) bedachte wapen werd voor het eerst in 1915 geproduceerd en gebruikt door de British Expeditionary Force (BEF) in Vlaanderen en Frankrijk.(8)
• Even kun je je in een westernstrip wanen, en wel in de eerste twee stroken van pagina 30. Niet te nauwkeurig kijken naar prentje 3.

• De krachtige Bertrand blijkt op pagina 34 geenszins opgewassen tegen de sterke man uit Leonardo’s fopcircus.
• Het door Leonardo afgevuurde projectiel op pagina 35, prent 8, heeft de vorm van een raket, specifieker de Duitse V2 uit 1944, de allereerste geleide (onbemande) ballistische raket waarop ook de (bemande) raket waarmee Kuifje naar de maan vloog was gebaseerd.

• Twee pagina’s documentatie.

NOTEN

1. https://nl.wikipedia.org/wiki/Mona_Lisa
   https://nl.wikipedia.org/wiki/Vincenzo_Peruggia
2. https://www.richtkijkers.nl/informatie/informatie-over-nachtkijkers#:~:text=Het%20idee%20om%20een%20nachtkijker,van%20enkele%20duizenden%20volt%20stond.
   Https://nl.wikipedia.org/wiki/Gilles_Holst
3. https://www.puurclownen.nl/index.php/geschiedenis
4. https://nl.wikipedia.org/wiki/Biebel
5. https://kwiekleven.nl/info/alles-over-cholesterol/  https://en.wikipedia.org/wiki/Fran%C3%A7ois_Poulletier_de_la_Salle https://nl.wikipedia.org/wiki/Eug%C3%A8ne_Chevreul
   https://lipidlibrary.aocs.org/resource-material/the-history-of-lipid-science-and-technology/michel-eug%C3%A8ne-chevreul-(1786-1889)
6. https://www.lambiek.net/artists/s/safari_jean_bosco.htm
   https://nl.wikipedia.org/wiki/Jean_Bosco_Safari
   Studio Vandersteen. Kroniek van een Legende 1947-1990 (Ronald Grossey, Roularta Books, 2007, pagina’s 182, 240, 300-304, 308, 309, 340, 364 en 445)
7. https://www.historamarond1900.nl/uitvindingen/vervoer/fiets/hoge-bi
8. https://www.firstworldwar.com/bio/mills.htm