Samenvatting In een plattelandsstreek, geteisterd door afbeeldingen van De Kwade Hand, mysterieuze sterfgevallen en beschuldigingen van hekserij, ontmaskeren Robert, Bertrand, Joeki en Nummer 17 een bende illegale jeneverstokers die hier achter blijkt te zitten.   Thema Clandestiene jeneverstokerij leidt tot diverse andere misdaden.

Locatie
Boerderijen, een herberg en het kasteel van ‘baron’ Belwaart. Er wordt geen streek of een dorp vermeld.

Periode
Niet nader gespecificeerd of af te leiden.

Vermomming
Geen. De ontsnapte gevangenen Belwaart en Bruno doen zich wel voor als een baron en zijn huisknecht.

Redding
Op pagina's 3 en 4 redden de drie helden Martha, die door boze boeren wordt bekogeld met kiezelstenen.

Bijzonderheden

• "Door de kwade hand geraakt zijn" is een uitdrukking die te maken heeft met bijgeloof en hekserij: "... een heks was in staat iemand zo ziek te maken, dat geen dokter er nog iets aan kon verhelpen; ook kon het vee door de kwade hand geraakt worden; het ene dier na het andere sterft dan. Er zijn verschillende verhalen over de kwade hand bekend; de hekserij kon alleen door ingreep van geestelijken gebroken worden”, aldus journalist, dichter en schrijver Anton van Oirschot (1927-2004) over dit bijgeloof in zijn Encyclopedie van Noord-Brabant.(1)
• De negentiende-eeuwse Vlaamse schrijver Hendrik Conscience (1812-1883) beschreef De Kwade Hand in zijn boek De Avondstonden uit 1846.(2)
• In de aankondiging van het Suske en Wiske-verhaal De Zwarte Madam verwijst Willy Vandersteen ook naar De Kwade Hand.(3)

• Verder is De Zwarte Hand de naam van het gelijknamige Servische geheime genootschap dat tussen pakweg 1910 en 1917 actief was. Doel van deze organisatie was het losmaken van Bosnië-Herzegovina uit de dubbelmonarchie Oostenrijk-Hongarije en vervolgens aansluiting bij Servië te zoeken. De moordenaar van de Oostenrijkse kroonprins Franz Ferdinand op 28 juni 1914 in Sarajevo was Gavrilo Princip (1894-1918), lid van De Zwarte Hand. Deze moord vormde de directe aanleiding tot de Eerste Wereldoorlog.
• Ook was De Zwarte Hand een afpersingswijze die bekend werd van de maffia, dreigbrieven ondertekend door een zwarte handafdruk.(4)
• De Zwarte Hand (1972) is de titel van album nummer 48 uit de Jerom-reeks.
• In de reeks Flip Flink van de Belgische scenarist Jean-Michel Charlier (1924-1989) en zijn landgenoot tekenaar Eddy Paape (1920-2012) heeft het zevende verhaal (1962-1963) — verschenen als deel 5 bij Dupuis — de titel De Zwarte Hand. Hierin wordt het als synoniem voor de maffia opgevoerd.(5)
• Ook in Bob Morane krijgt de held van Henri Vernes in Venetië te maken met de Italiaanse misdaadorganisatie. Het door Gérald Forton getekende Tegenslag voor de Zwarte Hand verschijnt in 1992 als deel 7 bij uitgeverij Claude Lefrancq.
• Tevens duikt De Zwarte Hand ook op in de in de achttiende eeuw gesitueerde reeks Bakelandt van Hec Leemans. Deel 79, De Zwarte Hand, uit 2000 is het slot van een tweeluik dat met De Venetiaanse Samenzwering (2000) begint.(6)

Links: Het teken van De Kwade Hand in Robert en Bertrand. Rechts: Een boodschap van De Zwarte Hand in Flip Flink 5: De Zwarte Hand.

Enkele andere stripverhalen waarin De Zwarte Hand een belangrijke hand heeft.

• In 2002 regisseerde Maria Peters (1958) de Nederlandse speelfilm Pietje Bell, ook wel Pietje Bell: De Bende van de Zwarte Hand genoemd.
• In dit verhaal is het een van de weinige keren dat Robert en Bertrand een collega zwerver ontmoeten (pagina's 1 en 2). Ditmaal Boldin, een gewezen variétéartiest. Hij spreekt over landlopers als “broeders van de open lucht”.
• Emigratie naar de Verenigde Staten komt zijdelings aan de orde. Martha werd namelijk van haar zinnen beroofd vanwege de dood van haar verloofde Axel. Hij kwam om bij een scheepsramp toen hij naar Amerika onderweg was om daar een beter bestaan op te bouwen.
• Karikaturale invloeden: niet alleen de neus van de veldwachter en het uiterlijk van Bruno, maar zeker ook de wegrennende kip.

Een kip maakt zich met haar kuiken snel uit de voeten.

NOTEN

1. https://www.ensie.nl/encyclopedie-van-noord-brabant/kwade-hand
   https://wikimiddenbrabant.nl/Anton_van_Oirschot
2. https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Zwarte_Madam. Zie noot bij deel 10, De Kwade Hand.
   De Avondstonden is als pdf te downloaden: https://www.dbnl.org/titels/titel.php?id=cons001avon01
   De pagina’s 252 t/m 291 gaan over “het verhael” De kwade hand.
3. https://nl.wikipedia.org/wiki/Robert_en_Bertrand#Publicatiegeschiedenis
   Zie voor het citaat in dit Wikipedia-artikel de tekst in de noot bij deel 10, De Zwarte Hand.
4. https://nl.wikipedia.org/wiki/Zwarte_Hand_(afpersing)
5. Zie voor meer informatie over deze reeks: https://archief.stripspeciaalzaak.be/Toppers/Robbedoes-weekblad/17-Flip-Flink.html
6. https://www.zitacomics.be/nl/strips/bakelandt/de-zwarte-hand/