 |
| D
A T A S H E E T |
Oorspronkelijke
titel:
Astérix chez les Bretons
Eerste druk FR: 1966
Eerste druk NL: 1970
Uitgever:
De Geïllustreerde Pers NV Amsterdam |
|
 |
| Herdruk
Dargaud
(1983-1984) |
|
|
 |
Julius Caesar verovert Britannia, maar net als
in Gallia weet een klein dorpje onder leiding van Zebigbos stand
te houden. Notax, een neef van Asterix, wordt naar Gallia gestuurd
om toverdrank te halen zodat de Britten de strijd tegen de Romeinen
kunnen volhouden. Om het vat toverdrank veilig af te leveren gaan
Asterix en Obelix met Notax mee naar Britannia. De Romeinen besluiten
alle vaten van Londinium (Londen) in beslag te nemen waartussen
ook het vat met toverdrank belandt. Om te bepalen welk vat de toverdrank
bevat, moet er door alle partijen nogal wat wijn geproefd worden.
De ontknoping volgt tijdens een rugbywedstrijd, maar het vat bereikt
het dorpje niet. ter vervanging heeft Asterix nog een onbekend kruid
op zak dat de Britten voortaan in hun dagelijkse kopje warm water
mengen.
Een opsomming van opmerkelijke namen:
• Cassivellaunos: historisch personage, de leider van de Britse
stammen die streden tegen de legioenen van Caesar
• Notax (= geen belasting): de achterneef van Asterix.
• Zebigbos (= the big boss): heeft veel weg van oud-premier
Winston Churchill, vooral zijn ogen
• O'Slempix: een Ier, het Nederlandse werkwoord 'slempen'
betekent zoveel als overmatig eten en/of drinken
• Mac Celtix: een Schot waarvan de naam tevens verwijsd naar
het volk van de Kelten
• Relax (= ontspan): een wijnverkoper
• Engelsax (= Angelsaksisch): een herbergier
• Petula: een iron lady, wonend in de Parklaan
• Ipipoerax (= Hip Hip Hurray): een rugbyspeler van Camulodunum
• Repidus Loensus: de Romeinse gouverneur van Britannia. Hij
loenst (scheelkijken is dat) inderdaad een beetje
Een overzichtje van (onvertaalde) knipoogjes, historische
verwijzingen, cameo's en trivia:
• In 1986 adapteerde regisseur Pino van Lamsweerde
het album naar een tekenfilmversie.
• Julius Caesar organiseerde twee militaire
expedities naar Britannia (op 25 augustus 55 voor Christus en op
6 juli 54 voor Christus) maar bezette deze niet. Dit gebeurde pas
honderd jaar later door keizer Claudius. Deze expedities
werden niet, zoals in het album staat, uitgevoerd nadat Caesar Gallië
had bezet. De definitieve slag om Gallië bij de plaats Alesia
vond pas plaats in 52 voor Christus. Er zit dus een continuïteitsfout
in de reeks Asterix. In het eerste album begint men met de nederlaag
van Vercingetorix die Caesar pas in 52 vor Christus
wist te verslaan. Caesars eerste historische feit uit diens loopbaan
is dus de aanval op de Britten.
•
De rood omcirkelde stip Portus Iticus
kennen we vandaag beter als de havenstad Calais.
•
Deze prent refereert naar de armada
van Caesar die hij ondernam bij zijn expedities
naar Britannia.
•
In het originele Franstalige album spreken de Britten op een grappige
manier Frans: ze zeggen eerst het bijvoeglijk naamwoord, gevolgd
door het zelfstandig naamwoord terwijl dat in het Frans omgekeerd
natuurlijk moet. De Nederlandse vertaler
heeft het origineel heel handig vertaald door het simpelweg letterlijk
te doen, bijvoorbeeld "It is, isn't it?" naar
"Dat is het, is 't niet?" of "I beg your pardon"
naar "Ik vraag uw pardon". Dit geeft de Britse Kelten
een wel zeer Engels tintje.
Het is overigens niet zo vreemd dat de Britten bijna dezelfde taal
spreken als die van Asterix want volgens de geschiedschrijvers uit
de tijd van Caesar was het verschil tussen de taal
van de Kelten (allemaal Galliërs volgens de Romeinen) op het
vasteland en de Kelten in Engeland minimaal.
•
Hibernia (Ierland)
is terecht anders ingekleurd dan Britannia. Het eiland is nooit
onderworpen door de Romeinen. Dit zijn nog wat oud-Romeinse namen:
Caledonia
= Schotland, Britannia = Engeland, Glevum = Gloucester, Camulodunum
= Colchester, Londinium = London, Durovernum = Canterbury. Drovernum
lijkt op Dover maar de Latijnse naam hiervoor was Dubrae.
•
Voor het eerst in de militaire loopbaan van Caesar
gebeurde het dat tijdens de gevechten de tegenstander wegliep. Natuurlijk
niet voor een theepauze, maar om de achtervolgers in een hinderlaag
te lokken. Met deze gevechtstechniek hadden de manschappen van Caesar
geen ervaring en er vielen aan de Romeinse kant dan ook veel doden
en gewonden.
Maar we grijpen liever naar ons kopje warm water met een wolkje
melk. Een boel clichés
en kenschetsende eigenschappen
over en van de Engelsen passeren hier de revue: de Engelse beleefdheid
met stiff upper lip, tea time, toast met marmelade,
de vijfdagenwerkweek
•
Juno is een Romeinse
oppergodin, de vrouw van Jupiter. Bij de Grieken heet ze Hera, de
vrouw van Zeus
•
Cantium is het district
Kent.
•
"Notax behoort tot de stam van de Cambridgos die bekend staat
om zijn goede roeiers". Een verwijzing naar de universiteitssstad
Cambridge dat net
zoals het concurrerende Oxford bekend is door hun roeiwedstrijden.
•
Wat doet Asterix daar nou? Hij schilt aardappelen
en dat kan niet! De aardappel zou pas na de ontdekking van Amerika
in 1492 de Oude Wereld stormenderhand innemen... Na een valse start
weliswaar want aanvankelijk diende het als varkensvoer. Ook in Asterix
3: De Gothen komt deze fout voor bij een druïde die met zijn
blote handen frietjes uit een kokende ketel opvist en uiteraard
mocht een — helaas foutieve — frietvermelding (al gaat
het om "gebakken patatten") niet ontbreken in Asterix
en de Belgen.
•
In het Engels heet Panoramix Getafix.
Tegenwoordig is dat Engels slang voor een shot heroïne zetten.
•
Volgens geschiedschrijvers uit die tijd dronken de Kelten inderdaad
alleen water.
•
Tweed is een typisch
Engelse stof dat veel werd/wordt gebruikt voor kostuums.
•
"Mijn kleermaker is rijk!"
is een knipoogje naar de (schriftelijke) taalcursussen Engels die
je kon volgen waaruit de expressie "My tailor is rich!"
een eigen leven ging leiden.
•
Jaja, thee bestond
toen nog niet, maar Asterix neemt toch maar een paar takjes kruiden
mee die later in het verhaal van groot Engels belang zullen zijn.
•
"Bij Jove!".
Professor Mortimer uit Edgar P. Jacobs' Blake
en Mortimer zegt het ook wel eens, maar dan volledig in het
Engels. Jove is een andere naam voor oppergod Jupiter.
•
"Hij is kleiner dan de tuin van
mijn oom... maar veel groter dan de helm van mijn neef!"
Opnieuw een restant uit een Engelse taalcursus.
•
We grijpen dit snorincident even aan om je erop te wijzen dat Romeinse
geschiedschrijvers de Kelten beschreven als mannen
met lange haren en snorren.
•
Uiterst rechts in beeld ligt een in elkaar geslagen Olivier
Blunder van auteur Greg, ook al
een collega van Uderzo en Goscinny
bij het Franse striptijdschrift Pilote.
•
"Alea iacta est",
de kapitein citeert zijn opperbevelhebber Julius Caesar.
•
In 1966 was er nog geen sprake van de Chunnel,
de tunnel onder het Kanaal, maar plannen waren er al wel. Een verwijzing
kon niet ontbreken in dit verhaal.
•
Het dartsbord ziet
er uit als het logo van de Britse luchtmacht. Uderzo is nog steeds
een grote luchtvaartliefhebber. Hij heeft ook de eerste delen van
Tanguy en Laverdure op zijn naam, weet je wel.
•
Dat verrekte lauwe bier. De term "chambreren"
wordt gebruikt als men wijn op de juiste temperatuur wil brengen.
En let eens goed op de bierpul. Opgravingen uit die tijd laten bierpullen
zien gemaakt van hout en bijeengehouden door ijzeren ringen.
•
Engelsen en hun culinare afwijkingen.
Het lachen vergaat Obelix net zo veel als het hem geserveerde everzwijn.
De Engelse voorkeur voor munt
is bovendien genoegzaam bekend.
•
Allusie op het links rijden
in Groot-Britannië en opnieuw een verwijzing naar de tunnel
onder het kanaal.
De weg waarop ze rijden is wellicht Watlingstreet,
een door de Romeinen aangelegde weg tussen Canterbury en Londen.
•
"De Romeinen meten afstanden in
passen, wij in voeten. Er gaan zes voeten in één pas."
Een foutje in de vertaling of alleszins een interpretatiefout. De
Romeinen maten niet in passen maar in passus. Eén passus
stond gelijk aan de afstand tussen beide handen bij gestrekte armen.
Anders wel een voorbeeld van het verschil in meeteenheden tussen
Groot-Britannië en het vasteland. "Rare jongens, die Britten",
zegt Obelix.
•
Ook de Romeinse geschiedschrijvers klaagden steen en been over het
veelvuldig voorkomen van mist.
•
Jawel, een Big Blunder.
De kar met onze helden rijdt hier verkeerdelijk
rechts in plaats van links zoals het zou moeten.
•
Wie herkent in deze vier populaire barden niet het voltallige combo
van The
Beatles?
•
Het ritme van het kloppen op de deur komt overeen met het deuntje
van de Franse radio die tijdens de Tweede Wereldoorlog
uitzendt vanuit Londen en oproept tot verzet.
•
Sestertiën zijn Romeinse geldstukken. Nog niet eens zo heel
lang geleden had Engeland een voor buitenlanders ingewikkeld
monetair stelsel.
•
"Wat een nare zaak" "Nogal" "Inderdaad"
"Tamelijk"... Engelsen houden hun emoties
liever voor zichzelf durf je te denken en reageren
liever niet uitbundig. Asterix zegt schertsend: "Wind je niet
zo op".
•
Opgravingen hebben aangetoond dat het paleis
van de Romeinse gouverneur aan de noordkant van
de rivier de Theems lag. Op de zuidoever waren de Kelten gevestigd.
•
Nog zo'n Brits, toeristisch herkenningspunt: de dubbeldekker.
Maar opnieuw maakt Uderzo de fout door deze rechts te laten rijden.
Notax, Asterix en Obelix passeert de bus langs rechts.
•
De paraplu lijkt als
grap te zijn toegevoegd als knipoog naar het drasserige weer aldaar.
Toch is het bekend dat de paraplu ook in die tijd al in Hispania
(Spanje) werd gebruikt. Niet voor de regen maar tegen de zon.
•
De groente- en fruithandelaar maakt zich boos op een klant die zijn
meloenen te duur vindt
("Hij is"). In de Franse versie zegt een toekijkende Obelix
"Ce Londinien est coiffé d'un melon".
Un chapeau de melon is de Franse uitdrukking voor de typisch
Engelse bolhoed. In
het Nederlands raakt dit grapje niet verder dan "Moet je die
zien, Asterix... Die draagt 'n meloen op z'n hoofd!"
•
Voor pampus slaan is
eerder een Nederlandse uitdrukking.
•
Een beeld van de godin van de jacht Diana,
hoewel ze lijkt gebeeldhouwd te zijn door een aanhanger van de latere
Rubens-vrouwen. De echte Diana-beelden blinken
uit in vrouwelijke gratie. Wellicht is dit een grap van Uderzo
omdat de Britten uit die tijd wel prachtige abstracte kunst konden
maken, maar slecht waren in het beeldhouwen van personages.
•
Nog een Big Blunder.
Asterix heeft het over de tonnen van Notax. Dat moet Relax zijn.
•
"Hou je bovenlip stijf!"
is een letterlijke vertaling van "Keep a stiff upper lip!"
wat zoveel wil zeggen als "laat niets merken.
•
De Tower of London
werd vroeger als gevangenis gebruikt en is gebouwd op de resten
van een Romeins fort. De kraaien heeft Uderzo er
niet voor niets bij getekend. Volgens een legende zal het Britse
rijk ineen storten als deze niet meer rond de Tower cirkelen.
•
Parklaan = Parklane,
een straat in een high societybuurt.
•
"Gelukkig maar dat we een nummer hebben. Een beschrijving van
het huis zou misschien niet voldoende zijn..." is een knipoog
naar de hedendaagse nieuwbouw
die bepaald niet op de gelijke hutten op Parklane lijkt.
•
Engelse beleefdheid
voor alles. Obelix mag dan wel de deur hebben ingebeukt, Notax veegt
netjes zijn voeten opde uitnodigende mat alvorens de woning te betreden.
•
OP het bordje boven de schouw staat te lezen "Huis
goed huis", een letterlijke vertaling van het
welgekende adagio "Home sweet home". En waar
komt dat eigenlijk vandaan? Awel, het is een lied van de Amerikaanse
dichter en componist J.H. Payne uit de opera Clari,
the Maid of Milan (1823).
•
De man leest De Tijden.
Een hedendaagse populaire Engelse krant heet natuurlijk The
Times.
•
Een beetje vergezocht, maar de naam Petula
is duidelijk een verwijzing naar de iron ladies die de
Britse Kelten zelfs toen al kenden. Zo zijn er vrouwelijke leiders
uit die tijd bekend die zonder pardon tegen de Romeinen ten strijde
trokken. In de Engelse versie heet Petula Boadicea.
Zij was de leidster van de stam Iceni die het in 61 na Christus
met de Romeinen aan de stok kreeg. Je kent haar ook als het hoofdpersonage
uit de reeks Vae Victis! van Mitton en
Rocca. Haar standbeeld prijkt in de Londense grootstad.
•
"Eén glas voor jullie samen? U komt uit Caledonia neem
ik aan?" Ook het cliché over de gierige
Schotten komt aan bod.
•
Een Engelse bobby,
compleet met knuppel. Het vleugje Engelse humor krijg je er ook
bij met diens antwoord: "Doe dan net als iedereen: koop een
kaartje! En voor hetzelfde geld kun je alletwee de teams zien."
•
Notax legt de regels van het balspel uit. Hoewel rugby
nog niet bestond, waren er in die tijd al wel balspelen zoals phaininda,
een balspel bij de Grieken.
•
Caledonische (Schotse) barden met doedelzak.
Doedelzakken kwamen in de antieke tijd reeds voor in Griekenland.
•
Volgens de Romeinen vereerden de Britse Kelten kleinvee
van divers pluimage (een grapje van De Stripspeciaalzaak!)
zoals hennen en ganzen.
•
Asterix en Obelix schrikken nogal van de uitbundig
supporterende Notax. Voor het eerst laat hij zijn
coolness varen om overtuigend op te gaan in het spel. Dat
Britten fervente voetbalsupporters zijn, is algemeen geweten.
•
Het publiek scandeert de naam Ipipoerax
dat voor de naam van de speler staat, zoals Notax aan Asterix uitlegt.
Het kan ook als juichkreet geïnterpreteerd worden.
•
Archeologen hebben effectief zakzonnewijzers
gevonden. Deze waren ovaal van vorm in plaats van rechthoekig.
•
"Maar wij zullen sneven op het
veld van eer!" Allicht een verwijzing naar
een vers uit het œuvre van de bard William Shakespeare.
•
Op deze prent zien we de legionairs opgesteld in rijen
van telkens dertien manschappen. In werkelijkheid
was een rij tien manschappen breed en zes diep.
•
Het V-teken van victory
(overwinning) dat Notax met zijn vingers vormt, is eigenlijk pas
twintig eeuwen later geïntroduceerd door de Britse oud-premier
Winston Churchill op het einde van de Tweede Wereldoorlog. |
 |
|
