HIER 


Richard McGuire • Oog & Blik | De Bezige Bij
304 p. (HC)
Hoek af

1989. Richard McGuire (schrijver, illustrator, animator, muzikant en speelgoedontwerper uit New Jersey) publiceert in Art Spiegelmans RAW een zwart-witstrip van zes pagina's met een hoek af: via een onveranderlijk camerastandpunt gericht op de hoek van een woonkamer zapt de lezer in Here vooruit en achteruit door de jaren, decennia en eeuwen tot zelfs millennia.

1957. De goed gevonden gimmick van Here start met het geboortejaar van McGuire. De lezer wordt heel geleidelijk mee op tijdreis genomen. Na drie plaatjes uit 1957, waarin een gezin een jongetje krijgt, zoeft de kamer naar 1922 en dan naar 1971, telkens met een pop-up erin met de baby uit 1957 die zijn flesje krijgt.

1999. Daarna versnelt het tijdreizen, met nog meer pop-ups per plaatje, tot vier snapshots tegelijk. Veelal staan de tijdsfragmenten los van elkaar, soms volgen ze elkaar op — zoals een poes die in 1999 door vier plaatjes wandelt — en soms zijn ze binnen het plaatje thematisch verbonden (bijvoorbeeld voor een foto poserende bewoners in 1964, 1974 en 1984).

2027. De dolle tijdmachine betrapt de bewoners op doodgewone bezigheden, wanneer ze vieren, ruziemaken, poetsen, radio luisteren, tv-kijken, de krant lezen (nog papieren kranten in 2027?! Wist men in 1989 veel...), passerende indianen (voordat het huis er stond) en een stegosaurus.

-500.957.406.073. Op de plek waar ruim een half biljoen jaar later een huis komt te staan, kookt een lavazee. Het is het laatste plaatje van de oerversie van Hier, waarin geen lineair verhaal verteld wordt, zelfs geen verhaal. We komen niets meer te weten over de bewoners dan de fragmenten tonen. Over het huis zelf leren we dat het in 2029 door brand geteisterd en nadien gesloopt wordt. Behalve een stilistisch kunstje dat de grenzen van het medium doorbreekt is de strip vooral een les in nederigheid: in een vloek en een zucht is elk leven voorbij...

2014. Een kwarteeuw na de zes pagina's in RAW publiceert McGuire een gelijkaardige, maar ruim driehonderd bladzijden lange versie van Here, waarbij zijn eigen huis en oude familiefoto's model staan. De zwart-witplaatjesstrip van 1989 is nu echter een gekleurde graphic novel geworden waarin de fragmenten telkens een dubbele pagina vormen, met de hoek van de kamer in de plooi (wat de lezer nog meer in de kamer betrekt). De dubbele pagina geeft de auteur meer ruimte om nog meer flitsen uit diverse tijdsgewrichten simultaan weer te geven. Enkele ideeën en personages uit 1989 duiken opnieuw op: vrij letterlijk, zoals de poes of de tegelijk poetsende en mopperende dame, of meer uitgewerkt, zoals de groeiende boom of de oorspronkelijke buurtbewoners (de native Americans). Ook zijn er in het Here-boek thematische dubbele platen, zoals de portretfoto's, en aaneensluitende platen (bijvoorbeeld "Hoe laat is het?", een vraag die eeuwenlang gesteld blijft).

2213. Net als in de oerversie, die 2033 als uiterste datum kent, loopt het fataal af voor zijn huis, dat, na een brand in 1996 te hebben overleefd, volgens McGuire in 2111 ten prooi valt van een overstroming. De klimaatverandering kicks in! Sindsdien staat 'de camera' op de bodem van een zee, tot in 2213 een gids aan toeristen op een ponton ter plekke uitleg geeft over de tijd dat hier ooit een woning stond. In de 23ste eeuw, zo houdt McGuire ons voor, zijn begrippen als tijd en geld niet langer bekend. Komt het dan toch nog goed met de mens? In de fragmenten uit de 102de eeuw of uit het jaar 22.175 is echter geen spoor meer van hem te bekennen. Dat lijkt nog geruststellend héél ver, maar in het totale plaatje van de mensheid op aarde (zo'n driemiljoen jaar) slechts een schijntje...

1775. Het raam in de kamer van het boek, waarlangs de lezer via de cover binnengelokt wordt, biedt ook meer uitzichten en mogelijkheden, onder meer op een historische woning aan de overkant van de straat, getuige van de onafhankelijkheidsstrijd van de VS, die — zoals een vader en zoon aantonen — families verscheurde. Het echte gebouw werd ooit bewoond door de royalistische zoon van 'rebel' Benjamin Franklin. Dat de founding father (vereeuwigd op het 100 dollar-biljet) allicht ooit wandelde door wat vandaag zijn woonkamer is, noemt McGuire in een interview surrealistisch.

1944. Ook in het boek zijn we getuige van vele tijdloze, gewone gebeurtenissen doorheen de jaren: kerstbomen, dansende mensen, geanimeerde scènes, spelende kinderen,... Vreemd genoeg staat er nooit eentje gestraft in die hoek. Twister is echt een letterlijk tijdloos spel. Vooral zulke huiselijke taferelen doen ons telkens weer terugbladeren door de decennia. Anders dan in de strip gebruikt McGuire verschillende stijlen en kleuren om door de eeuwen te zappen, van waterverf en potloodtekeningen tot gouache en computertekeningen. De auteur besteedt veel zorg aan details: van bij het tijdperk passende meubels en apparaten tot verblekend behang. Hij verraadt een voorliefde voor Johannes Vermeer (nog zo'n kunstenaar die het gewone leven vereeuwigde) in affiches (2014) en reproducties (1944) op dezelfde plek aan de muur.

2015. De tekst is minimaal in dit boek. Wat de zeggingskracht van het beeld alleen maar versterkt. Zoals oude 8 mm-filmpjes ook zonder klank sprekend voor hun tijd zijn. Toch heeft het, na onder meer vertalingen in het Frans en het Duits, bijna een jaar geduurd eer Here vertaald is geraakt in het Nederlands. De (Amerikaanse) e-book versie is overigens een geslaagde digitale toepassing met interactieve mogelijkheden tot het zelf maken van nieuwe combinaties en het afspelen van animaties.

1957. Zoek ook in dit schitterende kijkboek niet naar een plot Nee, we komen niet te weten waar die slaande ruzie over ging, hoe ernstig die hoestaanval was, hoe die ontmoeting tussen kolonisten en indianen verder verliep, of de jager zijn prooi raakte... Enkel dat de tijd op niemand wacht.

De eerste tekstregels in het boek (een vrouw die de kamer inloopt en zich afvraagt wat ze er ook alweer kwam doen) komen ook weer uit 1957, toen het voor McGuire letterlijk begon. De vrouw krijgt ook het laatste woord, in dezelfde scène. Het was een boek — opvallend geel in de mauve kamer — dat ze zocht. Wel, als je nog een boek voor onder de kerstboom zoekt: je hebt het Hier gevonden.

> KOEN DRIESSENS — oktober 2015