 Merho creëerde met het mulatje Tomboy een nieuw personage voor de reeks Kiekeboe en hij is er ferm tevreden over. Door haar nachtelijke nevenactiviteiten als hoertje ervaren we haar als een frisse, nieuwe wind in de reeks en bij uitbreiding zelfs het volledige Vlaamse familiestriplandschap. Samen met Merho analyseren we het album Joyo de Eerste van cover tot eindprent. Merho antwoordt op niet minder dan veertig van onze opmerkingen en vragen en geeft je bijgevolg een inzicht op hoe hij als auteur te werk gaat... Opgepast, in dit interview verklappen we veel over het verhaal.
TITELPAGINA
We beginnen al bij de titelpagina waarop Kristof Fagard voor het eerst alleen vermeld staat naast je trouwe medewerker Peter Koeken. Betekent dit dat je er zelf meer aan hebt getekend? Merho: "Dit verhaal werd op dezelfde manier gemaakt als voorheen. Ik doe de ruwe paginaschetsen en in dit geval werkte Kristof alles uit. Het was voor hem de eerste keer dat hij ook de personages deed. Om zich in te werken, had hij daarvoor al van een paar verhalen de decors uitgetekend." Heeft Kristof het vertrek van Steve Van Bael al goedgemaakt? En wat als het niet zou lukken met Van Baels eigen reeks Figaro? Is hij dan opnieuw welkom in de Kiekeboe-familie? Merho: "Ik heb hem indertijd voorgesteld om Figaro te combineren met Kiekeboe. Maar hij koos ervoor om volledig te gaan voor zijn eigen serie. Zijn beslissing. Maar die impliceert een groot risico. Mocht dit niet lukken, mag hij altijd komen aankloppen. Alles zal ervan afhangen hoe de kaarten liggen op dat moment. Thomas (Du Caju, Merho's andere medewerker, ds) en Kristof gaan er nu voor. Alles zal ervan afhangen of er op dat moment werk over is."
Kwam het idee voor een kinderdagverblijf omdat je zo het kind Joyo kon introduceren? Of was het omgekeerd? Merho: "Met het kinderdagverblijfgegeven speelde ik al jaren. Toen ik op het idee voor het Joyo-verhaal kwam, leek het me ideaal om de twee te combineren."
Het woord "neger" is politiek niet correct. Dat zou nu "zwarte" moeten zijn. Een slip of the tongue of hoeft het allemaal niet zo politiek correct te zijn voor je? Op pagina 23 gebruikt Fanny wel de term "zwarten". We wijten het aan het generatieverschil tussen de jonge meid en haar grootmoeder. Merho: "Het generatieverschil zal er wel voor iets tussen zitten, maar dit is zeer bewust gedaan. Als Moemoe het heeft over "een kind van een neger" zit er ook duidelijk enig misprijzen in. En verder komt dat overdreven politiek correcte me soms wel eens de strot uit. Laten we af en toe eens lekker politiek incorrect zijn. Trouwens, wat was er opeens fout aan het woord "neger"?"
Een geoefend striplezer weet nu al dat het verhaal zich nog zal afspelen in Tantzanin, anders was die postkaart van nonkel Vital een nutteloos gegeven. Ik geloof dat het een van de scenaristen van Hitchcock was die zei dat als je een geweer uit een lade haalt in het derde bedrijf van een verhaal, de kijker al in het eerste bedrijf moet weten dat er überhaupt een geweer in een lade aanwezig is. In welke mate houd jij rekening met scenariotechnische wetten? Leer je die uit ervaring en door veel andere films te bekijken of strips te lezen of haal je er ook al eens een handboek of scenariocursus bij? Merho: "Ik schrijf louter op mijn gevoel. Natuurlijk laat alles wat je ooit las of bekeek zijn sporen na. Maar een scenariocursus heb ik nooit gevolgd. Het gevaar schuilt erin dat je op den duur alles volgens het boekje gaat doen. Dat zie je vaak bij Amerikaanse mainstreamfilms. Ik blader wel eens door zo'n scenariohandboek en dan blijkt vaak dat ik die wetten al instinctief toepas. Het lezen is meer een bevestiging van wat ik al doe. August Escoffier, de grondlegger van de moderne kookkunst, geeft in zijn culinaire bijbel Ma Cuisine enkel de ingrediënten aan. Hoeveelheden moet je zelf bepalen. Op het gevoel. En dat geldt ook voor het schrijven van een scenario. Voor mij heeft het iets van koken."
In een flashback van amper één plaatje is het duidelijk dat er iets in het heden loos is. Niet elke auteur houdt van flashbacks. Jij gebruikt ze ook niet zo vaak. Was het hier een gemakkelijkheidsoplossing of slechts een middel om het verhaal vooral voort te laten gaan? Merho: "In dit geval was het nodig om Eva Ngeli te introduceren zodat je op de volgende prent duidelijk weet dat de vastgebonden vrouw de moeder van Joyo is. Als het me uitkomt, schuw ik de flashback niet. Het is handig om tijdssprongen te maken. Soms ga ik na de openingsscène terug in de tijd en wordt het verhaal in zijn geheel of gedeeltelijk een flashback, zoals bij Boek.bv. Ook is het leuker om feiten uit het verleden visueel voor te stellen dan het te vertellen in ellenlange tekstballonnen."
Ook weer een trucje om de namen van de slechteriken te weten te komen: laat ze elkaar gewoon met de naam aanspreken! Simpel en effectief, maar in werkelijkheid spreken we elkaar in de loop van een gesprek zelden aan met de naam, Merho. Geen lezer echter die erom zal malen. Merho: "Je hebt volkomen gelijk. Maar het is een algemeen aanvaarde conventie om de personages te introduceren. Zo zijn er tientallen codes en overgangen. De geweldige film The Sixth Sense drijft daar helemaal op. De kijker laat zich inpakken omdat hij gewend is aan bepaalde codes. Naderhand blijkt dat ze hier gebruikt werden om hem op het verkeerde been te zetten. Briljant gedaan."
Het viel ons al eerder op dat als jij de actie verlegt naar een ander decor dat meteen ook duidelijk gesitueerd wordt door een typisch tafereel met typische bewoners op de voorgrond te zetten (bijna alsof ze voor een foto hebben geposeerd) en je hoofdrolspelers op de achtergrond. Op deze pagina komt dit twee keer voor in prent 5 en de voorlaatste en ook op prent 4 op pagina 8. Dat is dan enkel nog maar voor de zwarte wijk. Merho: "Het is belangrijk om de algemene sfeer van een nieuwe locatie te duiden. En in het eerste geval was het ook nodig om de gevel van het hotel iets meer voluit te laten zien."
De grote introductie van Tomboy. Dankzij Fanny weten we wat de relatie met haar is, waar ze woont en tot slot hoe ze daar woont. Hoeveel schetsen van het personage zijn eraan voorafgegaan? Wik en weeg je dan ook over zaken die op het eerste zicht onbelangrijk zijn, zoals: heeft Tomboy een kat? Merho: "Tomboy had ik vrij vlug op papier staan. En over haar territorium werd wel grondig nagedacht. Het weerspiegelt haar karakter. Ze is een sloddervos en dat moet ook duidelijk zichtbaar zijn in haar interieur. Ze heeft geen vaste relatie, wat alleen maar problemen geeft in haar beroep. Maar dat katje is haar huisgenoot waar ze haar affectie aan kwijt kan."
Tomboy knijpt twee belagers in de ballen, toont hen de middenvinger en bijt hen nog een "FUCK YOU!!" toe. We zien het Fanny nog niet doen, al kent ze nochtans haar verdedigingstechnieken. Is Tomboy de stoutere versie van Fanny? Merho: "Ze is duidelijk anders dan Fanny. Daardoor krijgt ze voor Fanny iets intrigerends. Tomboy heeft een compleet andere achtergrond. Ze groeide op in een marginale wijk waar ze als een echte kwajongen vocht met de schoftjes uit de buurt. Die achtergrond maakte van haar een straffe tante. Ook een overlever. Met deze 'ballenscène' hebben sommige volwassenen het moeilijk. Dat Tomboy een prostituee is, wordt over het algemeen door iedereen aanvaard. Maar die "fuck you", vergezeld van een opgestoken middenvinger, schijnt bepaalde mensen te storen. Terwijl de kids van deze tijd het als heel normaal ervaren. What’s the problem? Kijk maar naar Amerikaanse films. Het was hier helemaal niet mijn bedoeling te choqueren om te choqueren. Ik vond deze scène noodzakelijk om het personage te duiden. En zoals steeds probeer ik een spiegel van deze tijd te presenteren."
Op deze pagina wordt al iets duidelijker waar het probleem van pagina 5 over gaat. We zitten op minder dan een derde van het verhaal. De belangrijkste nevenpersonages zijn gekend en de intriges raken meer en meer ingevuld. Wil je steeds vóór een aantal pagina's een dergelijk parcours hebben afgelegd? Merho: "Zoals ik al zei: het gebeurt louter op het gevoel. Wel let ik erop om niet te veel vraagtekens op te stapelen zonder er tijdig een verklaring voor te geven. Want anders moet je aan het slot een heleboel gaan uitleggen. Ideaal is dat je een mysterie verklaart en dat daaruit dan weer een ander vraagteken naar boven komt. In Vrolijke Vrolijke Vrienden werkte dat heel goed. Onder andere daardoor is het een van mijn lievelingsalbums."
Met de info over deze pagina werden persberichten opgesteld. Tomboy is dus een prostituee. Dat getuigt van lef voor een Vlaamse familiestrip. Door de no-nonsensehouding van Tomboy maakt ze duidelijk dat Fanny daar maar beter geen problemen over maakt. Is het tegelijk ook gericht naar de lezer? Merho: "Alles is aan de lezer gericht. Zo kweek je ook een complot met de lezer. Samen met Fanny kent hij of zij het geheim van Tomboy. Terwijl de rest van het Kiekeboe-universum hier wordt buitengesloten. Het heeft iets van mee mogen lopen door een deur waarop staat "Enkel toegankelijk voor bevoegden". Dat heeft toch altijd iets."
In de laatste twee stroken verwoord je Fanny's verbaasde reacties. Ze kan het precies nog niet goed bevatten. De motivaties van Tomboy zijn in amper vier stroken uitgelegd en toch komen ze realistisch en helder over. Er is geen volledig dramatisch achtergrondverhaal voor nodig noch een Matroesjka's-achtige aanpak met harde impact. Het gaat om het geld, that's it. Je windt er echt geen doekjes om! Stond deze pagina er in één keer op of is daar een heel denkproces over gegaan? Merho: "Natuurlijk loop ik daarover te denken. Ooit las ik een interview met een studente die haar studie betaalde door zich te prostitueren. Geen zielig verhaal, maar een pragmatische keuze. Gewoon een klik maken in je hoofd en gaan voor het geld. Dat was altijd blijven hangen. Daardoor verbeeldde ik me de scène vrijwel meteen zoals ik ze wou. En zo heb ik ze ook uitgeschreven. Het klopte van de eerste keer."
Pas in dit album merkten we voor onszelf op dat als Konstantinopel geen dragende rol heeft hij eigenlijk een betweterig en zelfs irritant perfect ventje is. Met de frons op het voorhoofd weet hij alles moeiteloos te regelen. Kreeg je daar al eerder reacties op van bijvoorbeeld oudere lezers die het kinderlijkere joch met de oranje bal met witte stippen onder de arm uit de beginperiode missen? Merho: "Ik merk ook dat Nopel tegenwoordig weinig te doen krijgt. Hij fungeert meestal als de bediener van de computer. Ik moet hem dringend nog eens een grotere rol geven, waarin zijn ludieke kant meer aan bod komt."
In strook 3 wil Fanny pertinent niet weten wat haar vriendin Tomboy 's nachts in het Pinkelman Hotel uitspookte. Hier herkennen we Fanny als standvastig meisje weer. Ze is over haar verbazing heen en zit in een gemixte fase van de ontkenning en de aanvaarding. Merho: "Dat heb je heel goed gezien. Zo bedoelde ik het ook."
By the way, waarom holt Tomboy in de derde laatste prent de gang in? Merho: "Ze wordt gewoon binnengelaten. Misschien is de montage niet helemaal duidelijk. Kan gebeuren."
Wat een toeval! De goeien en de slechten zitten op hetzelfde vliegtuig. Is het toeval een noodzakelijk kwaad in een verhaal of toch vooral een handig middel? Merho: "Ik probeer toeval zoveel mogelijk te vermijden. Maar hier zit nog enige logica in. Er zijn niet zoveel vluchten naar Tantzanin. Dus het kan best dat beide partijen op hetzelfde vliegtuig zitten."
Auteurs van nu moeten wel vaker een middeltje vinden om het iets té handige gebruik van gsm's als red- of hulpmiddel uit te schakelen. Ofwel is er geen bereik ofwel is de batterij plat. Hoe dan ook weet de lezer nu meer dan Marcel Kiekeboe en dat drijft de spanning op. Je zou 'm willen waarschuwen voor Rod Weyler die zich bij hen aanbiedt. Merho: "Gsm's zijn inderdaad verhaaltechnisch een probleem. Iedereen is bereikbaar en traceerbaar. En het aantal mogelijkheden om hem uit te schakelen is beperkt. Een voordeel is wel dat telefoonscènes veel beweeglijker zijn dan vroeger. Toen kwam je niet veel verder dan een close-up met een telefoon in de hand. Terwijl je de personages nu gelijk welke actie kan laten doen tijdens het telefoneren."
Derde prent: wisseling van decor en daar staat een personage vooraan. Merho: "Je zegt het. Maar had ik de auto op de voorgrond gezet en de vrouw in de achtergrond, was de sfeer veel minder sterk overgekomen."
Aan de decors te zien, zijn deze niet zomaar uit de duim gezogen. Uit welk Afrikaans land komt deze documentatie? Op het Kiekeboe-weekend op 21 en 22 maart in Sint-Eloois Winkel stond er een fototentoonstelling met deze documentatie. Waar stockeer je al die foto's ondertussen? Je moet al wel een gigantisch archief hebben want om de zoveel verhalen vind je de Kiekeboe's in een ander land. Merho: "Ik heb inderdaad een gigantische documentatie. Daar heb ik dan ook ruim 35 jaar aan gewerkt. Uit kranten en tijdschriften knip ik alle foto's die me bruikbaar lijken. Deze worden thematisch gerangschikt. Eens het systeem op punt staat, is het een kwestie van onderhoud. Per week ben ik er maximum een halfuurtje mee bezig. Dan klasseer ik de oogst van de voorbije dagen. Het spaart je uren zoekwerk als je plotseling iets nodig hebt. De laatste jaren is het internet natuurlijk ook een fantastisch hulpmiddel. Maar foto's uitknippen, werkt bij mij nog altijd zeer inspirerend. De beelden voor dit verhaal komen niet uit een welbepaald Afrikaans land, maar zijn een greep uit mijn rijke archief."
De huwelijksvalstrik is uitgewerkt als klassiek sitcommateriaal. Je uitte al vaker dat je nog graag een Kiekeboe-sitcom ziet zitten. In afwachting daarvan bekijk je wellicht je portie sitcoms en tv-reeksen. Welke zijn je favoriete van het moment of van vroeger? En kan je die eigenlijk nog uit ontspanning bekijken zonder de verhaalopbouw te ontleden? Merho: "Ik bekijk tegenwoordig minder sitcoms dan je zou denken. Fawlty Towers blijft voor mij het hoogtepunt in het genre. Elke aflevering is zo geraffineerd gecomponeerd en zo rijk aan materiaal dat je er gemakkelijk een avondvullend blijspel van kan maken. HBO-series zoals The Soprano's en Six Feet Under volg ik met veel plezier en interesse. Beter dan menig speelfilm zijn het masterclasses in scenariotechniek."
Hier zien we toch een iets andere opstelling van het prostitueegegeven. Tomboy is beschaamd in weerwil van haar eerdere kordate outing. Fanny kan zelfs haar lach niet inhouden! Merho: "Ik denk dat de reactie van Tomboy logisch is. Ook die als ze hoort dat Eva Ngeli in het Pinkelman Hotel gaat logeren, haar werkterrein. Tomboy doet wat ze doet, maar ze loopt er zeker niet mee te koop. Ze beseft zeer goed dat een heleboel mensen in haar vriendenkring dit niet zouden pikken. Zoals zoveel prostituees lijdt ze een dubbelleven. Een thema dat ik later nog eens ga uitwerken."
Als geoefende lezer trappen we er niet volledig in, Merho. In het vierde en vijfde prentje hebben Mbrella en Black Barry het over hoe ze Jean-Bédel de waarheid hebben ontfutseld. Dat moet al een tijdje in het verleden gebeurd zijn, maar waarom zouden ze er bij het betreden van het domein in Plassendaele nog steeds over hebben alsof het brandnieuwe informatie betreft? Alles in functie van een volledig verklaard scenario natuurlijk... Merho: "Je moet daar niet teveel over nadenken. Dit is ook weer zo'n algemeen aanvaarde conventie die je ook terugvindt in films. Ooit verscheen er een interessant boek waarin François Truffaut Hitchcock interviewt. Daarin wijst the master of suspence zelf op de ongerijmdheden in zijn œuvre. Zo merkt hij onder andere op dat het verhaal meteen opgelost zou zijn, moesten de helden gewoon naar de politie stappen. Een bedenking die ik me bij het schrijven ook al vaak gemaakt heb."
Eigenlijk is dit album een vrij serieus verhaal, de running gag — ook letterlijk — met nonkel Vital en andere grappen als gedoseerde onderbrekingen niet te na gesproken. Merho: "De folterscènes en het prostitutiegegeven maken dit verhaal misschien een stuk harder dan een doorsnee-Kiekeboe. Het kan ook te maken hebben met ouder worden. Wil ik nog enkel en alleen grappig zijn? Of wil ik ook andere dingen vertellen. Tomboy is alleszins een personage nieuwe stijl. Minder karikaturaal. Ze zou in een graphic novel passen."
Iets zegt ons dat de heren met snorren in strook 3 geen onbekenden zijn... Merho: "Ik vrees dat het toch onbekenden zijn. Tenzij Kristof er een bedoeling mee had. Want hij heeft de bijfiguren op deze plaat uitgewerkt."
Naast prostitutie springen nu ander vieze thema's helderder op het slappe koord: politiek gekonkelfoes, kapitalisme, uitbuiting van de Derde Wereld, omkoping, corruptie, een staatsgreep, de macht van bedrijven op het bestuur van een land,... Merho: "Zoals ik al zei: ik wil ook andere dingen kwijt. Ik hoop dat in de toekomst meer te doen. En zeker meer uitgediept. Want hier blijft het bij een oppervlakkige duiding van die thema's. Waarmee ik niet wil zeggen dat er niet meer gelachen zal worden. Dat blijft mijn topprioriteit. Je publiek laten lachen en terzelfdertijd toch iets zinnigs vertellen, dat vind ik het ideaal. Cabaretiers zoals Youp van 't Hek en Theo Maassen zijn daar meesters in."
Racistisch zouden we Moemoe allerminst willen noemen, maar iets in haar uitspraak over "weerloze negerinnetjes" verraadt toch een zekere afstand van oudere generaties jegens kleurlingen. Merho: "Tuurlijk. En het laat mij toe om eens lekker politiek incorrect te zijn. Bovendien kan je mij niets verwijten. Het is Moemoe die het zegt."
Met het vuurwerk tussen de twee oudjes kan je vast nog weg voor tientallen albums. Vanaf wanneer is zo'n situatie opgebruikt, vind je? Merho: "Hoelang zoiets kan? Ik ben daar niet echt bewust mee bezig. Het is een kwestie van doseren, want anders raken je personages opgebrand. Maar als je het met mate doet, kan je hier heel lang mee doorgaan."
Die oldtimer ziet er verdomd knap uit. Teken je eigenlijk graag wagens want je draait er je hand niet voor om om ze te tekenen terwijl veel andere tekenaars er net een hekel hebben. Merho: "Auto's passen nu eenmaal bij een eigentijdse strip. Zelf schets ik de auto's lichtjes aan en mijn medewerkers werken ze uit in detail. Dat is het leuke aan medewerkers... Al ben ik zelf geen gepassioneerde chauffeur, ik vind auto's mooi als object. Oldtimers zeker. Deze is getekend naar een schaalmodel dat ik een paar jaar geleden zag in een etalage in Quebec. Ik ben het meteen gaan kopen want ik wist dat ik het ooit zou gebruiken. Ik verzamel schaalmodellen in functie van de bruikbaarheid. Of zoals de Fransen zeggen: "Les excuses sont faites pour s'en servir!""
Het is niet de eerste keer dat je naar Afrika reisde. Hoeveel landen heb je inmiddels al bezocht? Welke waren je beste reiservaringen? Merho: "Zuid-Amerika is nog een blinde vlek in mijn reiscultuur, maar verder heb ik toch al een heleboel landen bezocht. Ik schat een veertigtal. Ik heb veel toffe reiservaringen. Mijn top 3 van mooiste locaties zijn: op de derde plaats Brice Canyon in Amerika, op de tweede Petra in Jordanië en mijn absolute nummer 1 is Deathvlei in de Namibische woestijn. Verder is New York mijn stad der steden, de enige plek in Amerika waar ik zou willen wonen. En sinds enkele jaren ben ik verliefd geworden op Australië. Vanwege zijn ruimtegevoel en zijn stressloze way of life. Al deze locaties kwamen al aan bod in Kiekeboe-verhalen." Een volgend verhaal speelt zich dus af in Australië. Kies je reisbestemmingen uit in functie van je verhaal of laat een bezoek aan een land net het verhaal bepalen? Merho: "Vorig jaar was ik voor de tweede maal in Australië. Dat resulteert uiteraard in een album. De release is voor juni en het heet De Kangoeroeclub. Het sluit aan bij het eerste Australië-verhaal, maar ik vind dit sterker. Binnenkort vertrek ik naar Japan. Uiteraard komt er daarna een album in het land van de rijzende zon. Wie weet met een Fanny in kimono. Meestal kies ik mijn reisbestemming in functie van een verhaal. Zo zou ik wel eens naar Nieuw-Zeeland willen. De natuur schijnt er prachtig te zijn. Maar met mooie landschappen maak ik geen verhaal."
De oldtimer ontploft met Marcel erin doordat de wagen op een mijn reed... Dat wil je ons toch doen geloven hoewel je weet dat geen enkele lezer zomaar verwacht dat Marcel nooit zal terugkomen. Hij zal zich eerder afvragen hoe hij zich uit de situatie redde. Zonder dat er gecontroleerd wordt hoe het lijk van Marcel eruit zou zien of om afscheid te nemen gaat de tocht verder en laat je de krantenlezers een tweetal weken in het ongewisse over Marcels toestand. Toch geen verontruste reacties ontvangen? Merho: "Er kwam geen enkele reactie van de krantenlezers. Het tegendeel zou me verbaasd hebben. Er komt trouwens bijna nooit reactie uit die hoek. Ik heb het maar een paar keer meegemaakt. Onder andere bij Afgelast wegens Ziekte. Marcel denkt dat hij ongeneeslijk ziek is en nog maar kort te leven heeft. Op de grappen hierrond kwamen een paar boze lezersbrieven. Begrijpelijk. Als je in je omgeving geconfronteerd wordt met iemand die terminaal is, kan je hier niet om lachen. Dat wist ik op voorhand. Maar moet ik het daarvoor laten? Het was op dat moment mijn manier om het overlijden van mijn moeder te verwerken. Dit allemaal om te zeggen dat de reacties er pas komen na de albumuitgave."
Enkel in De Rode Ridder, in Kiekeboe en in de latere verhalen van Nero worden precies blote borsten in Vlaamse strips getolereerd. Bij jou komen ze gewoon naturel in beeld. Eigenlijk moeten we er zelfs niet bij stilstaan, het is zelfs niet zogezegd "functioneel naakt". Toch brengt elke streep naakt van Fanny veel van je mannelijke lezers in extase. Speel je daar wel eens mee en grinnik je dan achter je tekentafel? Merho: "Wie maalt er tegenwoordig nog om een blote vrouwenborst? In mijn jeugd was dat wel even anders. Ik geloof dat ik voor het eerst bewust een blote borst zag rond mijn vijftiende. Samen met mijn ouders en mijn broer gingen we een paar dagen naar Parijs. Zowat de verste reis die we ooit met het gezin ondernamen. Aan een krantenstalletje zag ik naturistenblaadjes hangen. Op de cover stonden zwart-witfoto's van vrouwen met ontblote borsten. Dat gaf me als puber wel even een schok. Reclame, film, internet: overal vind je tegenwoordig bloot. Dus waarom niet in een familiestrip? Bovendien ben ik ook maar een man. Ik vind het heel prettig om te tekenen. Trouwens bij Fanny blijft het naakt meestal wat verhuld. Om er de spanning in te houden. "Functioneel naakt" vind ik trouwens een vrij hypocriete term. De Nederlandse cabaretier Herman Finkers zei hierover ooit: "Naakt op het toneel vind ik oké als het functioneel is. Daarmee bedoel ik: ik moet er een stijve van krijgen!""
We staan gewoon even stil bij de vrouwen in de eerste prent. Bij 30 jaar Kiekeboe organiseerden we een wedstrijd waarbij deelnemers een top 10 met je beste verhalen konden opsturen (klik hier voor het resultaat met commentaar van Merho). Toen lieten we je al eens weten dat aan de wedstrijd opvallend veel meisjes en vrouwen meededen. Voor jou was dat geen verrassing. Zijn daar marktonderzoeken aan voorafgegaan om tot die wetenschap te komen of merk je dat aan reacties? Merho: "Het valt me ook steeds op dat ik veel door vrouwen gelezen wordt. Dat blijkt uit de fanmail en bij signeersessies. Ik ben altijd gecharmeerd als er mooie jonge vrouwen bij mij staan aan te schuiven. Zoals ik al zei: ik ben ook maar een man. Ooit deed Standaard Uitgeverij een marktonderzoek. En daaruit bleek dat Kiekeboe heel populair is bij huisvrouwen van middelbare leeftijd. Ik denk dat dit komt omdat er een heleboel sterke vrouwen voorkomen in Kiekeboe. De mannen zijn meestal de losers. Zo uit het leven gegrepen..."
Niet voor het een of ander, maar dat zwartje met haar mooie carrékapsel had voor ons ook een vast personage mogen worden. En dit gezegd zijnde: een lezer onderschat wel eens de multifunctionaliteit van een auteur. Hij is tegelijk tekenaar en (toch in jouw geval) schrijver, regisseur en scriptboy, dialogenschrijver en artdirector, decor- en kostuumontwerper, designer en architect, kapper en juweelontwerper, stilist en bewegingscoach, binnenhuisontwerper en plantendeskundige, castingdirecteur en soms inkleurder en letteraar. In jouw geval moet je zo'n takenpakket vier keer per jaar presteren. Respect, man! Merho: "Dankjewel voor het compliment. Weinigen hebben daar kijk op. Hoeft ook niet als lezer. Maar op de uitgeverij wordt de titanenarbeid ook veel te vaak onderschat. Ik vergelijk mijn werk wel eens met de pretentie om in je eentje een film te willen maken. Bovendien zijn strips zeer arbeidsintensief. Het is nog grotendeels handwerk. In vergelijking tot andere sectoren blijft de inbreng van de computer beperkt tot de inkleuring en het letteren. Voor de rest heeft het iets van een oud ambacht. Jongere collega's inkten tegenwoordig al wel via de computer. Maar of je nu inkt met een wacom of met een pen of penseel, het werk blijft hetzelfde. Met dat verschil dat de warmte van een inktlijn niet kan geëvenaard worden door een computer. Het eigenlijke tekenwerk vind ik het saaiste van het hele productieproces. Het verhaal heb je in je hoofd al afgerond en dan moet je het nog tekenen. Dat is voor een groot stuk routine. Je hebt die figuren al honderden malen in alle mogelijke houdingen en met alle denkbare expressies getekend. Wat eraan voorafgaat, vind ik veel boeiender. Ik hoop deze ploeg zover te krijgen dat zij het volledige tekenwerk doen, zodat ik me volledig kan concentreren op scenario's en de research. Dit wil ik binnen dit en vijf jaar bereiken."
In de laatste prent herkennen we het coverbeeld. Jouw covers zijn meestal eenvoudig van opzet: één centraal beeld en een decor dat bestaat uit een kleurvlak. Merho: "Een cover moet opvallen en vooral duidelijk zijn. Vroeger werden er vooral covertekeningen gemaakt met een voorplan, een middenplan en een achterplan. Soms doe ik dat ook. Maar internationaal neigt de trend steeds meer naar eenvoud met één sterk beeld. Kijk maar naar de Franse stripcovers. Daar zitten echte meesterwerkjes tussen."
Ook het Trottinette-nevenverhaaltje wordt netjes afgerond. De cirkel is rond. Merho: "Zo hoort het ook."
Eva Ngeli nodigt Fanny en Tomboy uit in Tantzanin om hen te bedanken voor hun hulp. Op een of andere manier had je Tomboy bij deze net zo goed uit de prostitutie kunnen halen door haar bijvoorbeeld ook financieel te belonen. Maar je verkiest dus om dat niet te doen. En toch blijft het een happy end. Wilde je die band met de realiteit nog niet meteen weghalen? Was het effectief uit voorbedachte rade? Je doet ons alleszins uitkijken naar de volgende verhalen en hoe Tomboy daarin functioneert... Maar bestaat het gevaar er niet in dat je nieuwe chouchou het Kiekeboe-gezin wat van het hoofdpodium verdringt? En mocht je ooit een spin-off op je eigen reeks creëren of overlaten aan een andere auteur, over wie zou het dan gaan? Zit er in Tomboy iets van een zelfstandige reeks? Merho: "Een spin-off met Tomboy zit er niet in. Alhoewel het personage daarvoor de nodige potentie heeft. Maar wanneer zou ik dat moeten doen? Er is gewoon geen tijd voor. Wel zit ze in drie van de vier albums die dit jaar verschijnen. In het album van december speelt ze zelfs een hoofdrol. Ze blijft een sympathieke hoer. Maar er valt nog veel over haar te vertellen. Het trauma rond haar onbekende vader, de relatie met haar mama en de spanning die er door haar ontstaat in de verhouding tussen Fanny en Alanis. Na december gaat ze even de kast in, want ze mag inderdaad niet gaan domineren. Fanny is en blijft de diva. Zo staat het ook in haar contract. En als ik me daar niet aan hou, krijg ik een hoop gedonder met het meisje. Maar Tomboy komt zeker terug. Want ik heb nog een waslijst aan mogelijkheden met haar." Daar zeg je wat, vooral in omringende artikels of fake-interviews in P-Magazine of in Kiekepedia zet je Fanny neer als een echt bestaand persoon. Over het algemeen komt ze in die teksten op ons iets harder, agressiever en zelfs een beetje verbitterd (want ze is dan meestal kwaad op jou!) over. Je hebt het al elders meermaals aangegeven dat je haar beschouwt als je papieren dochter. Je bent er dan ook wekelijks heel wat uren mee bezig. Maar droom je dan ook bijvoorbeeld over haar? Ben je net zo beschermend over haar als een echte papa? 'Voel' je echt iets als je haar in een lastig parket brengt in je verhalen?... Vanaf wanneer ben je haar zo beginnen zien? Zou ze in je begincarrière niet eerder je papieren minnares geweest zijn? Merho: "Een papieren minnares? Over haar dromen? Haar beschermen? Nee, het zit anders in elkaar. Fanny, maar dat geldt net zo goed voor de rest van de cast, bestaat in mijn hoofd echt. Dat is nodig om er verhalen en situaties rond te blijven verzinnen. Ik weet onderhand precies hoe ze zal reageren. Als ik het script van film- en theaterbewerkingen in handen krijg, weet ik meteen welke zinnen van mij zijn overgenomen en welke iemand anders haar in de mond legt. Het zit hem vaak in kleine nuances. Nogmaals: bij de andere personages is het net zo. Als ik schrijf, kruip ik in hun huid, zoals een acteur die een typetje speelt. En verder is het af en toe een spelletje. Ze zijn het, maar ze spelen ook dat ze het zijn. Als acteurs gecast in een soap. Dat zie je vooral in die aparte verhalen zoals Album 26 of Afgelast wegens Ziekte. Daar stappen ze gewoon uit hun kader en leveren commentaar. Het is tricky omdat je de opgebouwde sfeer, de illusie, doorprikt. Maar blijkbaar werkt het in Kiekeboe en wordt het door de lezer aanvaardt. In die optiek zie ik ook Fanny's uitstapjes naar P-Magazine. Daar gedraagt ze zich als een babe. Ze is zich zeer goed bewust van het feit dat zij de vedette van de strip is. Ik zou haar zeker niet verbitterd noemen. Maar ze kent verdomd goed haar marktwaarde en ze staat op haar strepen." TOT SLOT Voorts wilden we het nog even hebben over je permanente succes in de officiële Verkooptop 10 van Boek.be en het marketingbureau GfK. Straks sta je met dit album weer op nummer 1 tot een nieuw album van Jommeke je waarschijnlijk van die nummer 1-positie zal stoten. In Ché toonde je je in de rubriek Zelfportret heel strijdvaardig om het nóg beter te doen. Hoe ga je dat aanpakken want Jommeke is al langer een instituut dan Kiekeboe. Bovendien haak jij in op actuele gebeurtenissen, die soms snel vergeten raken, en Jommeke niet. Merho: "Misschien kwam mijn uitspraak in Ché een beetje verkeerd over want ik doelde hierbij helemaal niet op Jommeke. Jommeke is een monument en ik heb niet de pretentie om hem van zijn voetstuk te halen. Daarvoor heb ik teveel respect voor Jef Nys. En Jommeke is zo verschillend van Kiekeboe dat je ons moeilijk concurrenten kunt noemen. Met in competitie gaan, heb ik het over de jongere generatie die mij professioneel omringt: mijn medewerkers en de mensen van Standaard Uitgeverij. Gezien mijn leeftijd is iedereen waarmee ik werk een stuk jonger. En ik wil me niet laten kennen tussen dat jonge geweld." Veel succes ermee. > DAVID STEENHUYSE — 4 april 2009 |
