Bij Oogachtend verscheen het laatste deel in de trilogie De Tweede Kus. De lezing ervan beviel ons uitermate. Verschillende impressies bij het verhaal, de tekeningen en de beeldtaal schreven we neer en legden we voor aan Conz. Hiermee probeerden we reacties, toelichtingen, extra uitleg, commentaar of ontkenningen los te weken. Conz is gelukkig het soort auteur dat daar creatief mee kan omspringen zodat je hieronder een uniek impressie-interview kan lezen. Opgepast, als je het album nog niet hebt gelezen, dan zal er toch een en ander verklapt worden. In het andere geval leer je hoe een stripmaker wikt en beslist, waar hij invloeden vandaan haalt en hoe hij daarmee omspringt.

COVER
Na de blauwe en de rode is er nu de groene cover.
Conz: "Ja, ik wist van in het begin dat de drie covers redelijk gelijkaardig moesten zijn en ook quasi monochroom ingekleurd moesten worden. Daardoor onstaat er geen breuk tussen het zwart-wit binnenin en de kleur op de kaft.
De keuze voor deze kleuren (blauw, rood, groen) heb ik lang overwogen. Ik heb voor de laatste cover eerst twee versies gemaakt. Eén met groene en een andere met paarse figuren. Dat paars stond dan voor de mix van het blauw en rood van de vorige covers. Maar het groen oogde gewoonweg beter.
De covers zijn steeds redelijk eenvoudig van opzet met enkel de belangrijkste figuren in houdingen die refereren naar de relatie die ze tot elkaar hebben in het album. Het moest ook telkens een soort 'bandshot' worden. Precies foto's van een muziekgroep of een filmcast. Ik heb in samenspraak met mijn uitgever duidelijk geopteerd om geen scéne uit het album zelf te nemen.

PROLOOG
De draaiende bedscène lijkt heel sterk op deze uit Pilules Bleues van Frederik Peeters. Als beginscène doet het zelfs denken aan die uit de film Apocalypse Now, maar dan zonder monoloog.
Conz: "Die strip van Frederik Peeters heb ik nooit gelezen, dus daar kan ik helaas weinig over zeggen. Ik zal eens uitkijken naar dat boek.
Apocalypse Now is een van mijn favoriete films (de originele versie dan, niet de Redux) en de proloog van mijn strip is inderdaad gemaakt met de openingsscène van die film in het achterhoofd. Toch wou ik er ook iets anders mee doen. Ik gebruik het draaien (van de ventilator) hier als een soort motief dat weerkeert doorheen heel het album. Het album begint ondersteboven (we zitten dan ook down under) en Ringo's wereld wordt doorheen de drie delen ook helemaal ondersteboven gedraaid. Door de draaibewing in de beginscène kon ik ook heel minutieus timen wanneer welk personage juist in beeld kwam. Ik kon er daardoor veel ritme insteken."

PLAAT 3
Het tekenen van tientallen Beatles-kopjes was wellicht vervelend. Maar hoe druk je afzondering uit temidden een horde mensen? (zie ook plaat 8)
Conz: "

PLAAT 11
De versnipperde kadrering doet erg denken aan gelijkaardige prenten uit De Kinderen van de Wind van Bourgeon uit de jaren tachtig.
Conz: "Dat is een mooi compliment. Ik heb die boeken jaren geleden gelezen, maar zou het niet meer juist weten. Het kan goed zijn dat ik daar wel wat uit gepikt heb.
Ik borduurde hier vooral voort op een scène uit het vorige boek waarin Ringo een roadtrain (enorm lange vrachtwagen) voorbijsteekt waarna er fragmentarisch naar een flashback wordt overgegaan. Ik heb de bladstructuur daarop geënt omdat die scène voor mij het ritme van het vorige boek heel goed weergaf."

PLAAT 17-18
Door de ogen van Ringo ziet Hanne er hier op haar sensueelst uit.
Conz: "Aha! Ja, dat was zeker de bedoeling. Je moet als lezer écht kunnen zien waarom Ringo terug verliefd op haar kan worden. Je moet samen met hem verliefd worden als het ware. Het was ook een leuke evenwichtsoefening om te tekenen, want Hanne moest er inderdaad sensueel en sexy uitzien, maar niet sletterig of goedkoop. Heel plezant om te tekenen trouwens, dat uittrekken van dat jurkje."

PLAAT 23
Opnieuw de golven, nu hebben we door dat ze telkens een tijdssprong inleiden.
Conz: "Inderdaad. Die golven geven dreiging aan in een anders heel lichte scène. Dreiging die onder de oppervlakte (onder het water) zit. Eerst lijkt het alsof ze gewoon aangeven dat Ringo en Hanne op een boot zitten of in de zee zwemmen, maar de golven zijn eigenlijk een thema, een ritmisch en dramatisch element om de volgende flashback in te leiden. De structuur van de golven komt ook terug in de lucht op plaat 20 en later zeker ook in de vleermuizenzwerm. Als je de golven omdraait zie je trouwens precies een vlucht volgels of vleermuizen en andersom bij de vleermuizen zie je er ondersteboven ook golven in. Hetzelfde geldt voor de weerspiegelingen van Hanne op plaat 31 en 32.
Het is geen toeval dat ik water gebruik om een flashback in te leiden. In het vorige boek doe ik dat constant. Ofwel zit Ringo te drinken, valt er een druppel op de grond of zijn ze in de flashbacks zelf aan het drinken. Vloeistof komt heel de tijd terug. Water staat symbool voor emoties en daarmee heb ik de flashbacks (die ook vaak hevige emoties opvoeren) er vaak mee proberen te linken."

PLAAT 29
Van wie dit komt weten we niet (Charles Burns?), maar deze plaat doet denken aan een voorbeeld uit een Amerikaanse graphic novel. We herinneren ons een gelijkaardige plaat uit een album van Kristof Spaey.
Conz: "Ja, misschien. Ik heb die pagina van Kristof nog eens bekeken en er zijn inderdaad duidelijke gelijkenissen, maar evengoed grote verschillen. De bewuste pagina uit Fataal is volgens mij een van de beste pagina's die hij al gemaakt heeft, maar ik heb die niet meteen als inspiratie gebruikt voor de sequentie in mijn strip. Ook voordien is dit soort bladschikking al vaker gebruikt, vraag mij alleen niet om op dit moment concrete voorbeelden te geven. Over enkele dagen zal ik er waarschijnlijk wel opkomen...
De scène waar deze pagina uit komt is een van de enige in heel het boek waar redelijk wat dialoog in voor komt. Ik zocht naar interessante manieren om de tekst met het beeld te rijmen zonder heel de tijd talking heads (pratende kopjes) te moeten gebruiken. De omgeving is ook heel belangrijk in dit stuk van de strip en door ver uit te zoomen kon ik de takken met de vleermuizen op het voorplan zetten en de figuren verder weg. Alsof de dreigende vleermuizen belangrijker zouden zijn. Het leuke aan deze sequentie is dat ik redelijk wat hors cadre kon gaan. In sommige prentjes zie je de figuren zelfs niet en kan je er hun reacties haast zelf bij verzinnen of baseren op de prentjes die ervoor en erna komen. Ik kon de figuren ook makkelijker isoleren in een prentje. En als totaalbeeld gaf het ook goed, natuurlijk."

PLAAT 30
Het geluid van de schaar 'klinkt' oorverdovend. Temeer omdat er in het hele album eigenlijk bitter weinig dialoog of tekst voorkomt.
Conz: "Zo moest het ook overkomen. Ik heb de onomatopeeën ook lekker ruw geschreven. Het moest overkomen als een ongemakkelijk geluid, als een dramatische en ritmische slag in een muziekstuk. Je moet er bijna ook het geluid van de klappende vleermuisvleugels in herkennen."

PLAAT 31
Het afwisselen van camerastandpunten in een quasi stilstaande scène is zeker geen papierverspilling.
Conz: "Ja, hier wordt de rest van de scène, de climax rustig voorbereid. Alle ingrediënten worden klaargezet en tegelijkertijd breekt er even een rustpunt aan. Stilte voor de storm. Ik vind dat er heel wat gebeurt in deze prentjes. Er wordt inderdaad niks gezegd en de actie is haast onbestaande, maar er wordt spanning en sfeer gecreëerd. Er wordt even gepeild naar de personages. Heel subtiel gebeurt er heel veel."

PLAAT 35
Het valt op hoe vaak in de hele reeks de personages met open mondjes gapen als uiting van verbazing.
Conz: "Ja, ze ondergaan de gebeurtenissen vaak. Het is niet zoals in klassieke avonturenstrips dat de personages de mysteries kunnen oplossen of heel de tijd actie ondernemen. Hier zijn ze veelal de speelbal van de gebeurtenissen. Ze willen soms wel ingrijpen of proberen ze dingen te veranderen, maar kunnen niet. Ze zijn geen meester over hun eigen lot."

PLAAT 36-37
Het overvliegen van de vleermuizen is beklemmend.
Conz: "

PLAAT 39
Had dit geen betere cover kunnen opleveren? Het doet denken aan Peter Pan 2: Opikanoba van Régis Loisel waarop we Peter ook op zijn zwakste moment zien.
Conz: "Ik heb dit beeld dan ook gebruikt als cover voor P@per (een gratis stripmagazine dat nu en dan bij Brabant Strip magazine zit, ds), maar dan in kleur. De reden waarom het niet geschikt zou zijn als cover voor het album is dat het absoluut niet zou passen naast de vorige twee covers. Die moesten alledrie echt wel in dezelfde lijn liggen.
En inderdaad. Het doet denken aan die cover van Opikanoba, wat trouwens een schitterend album is!

"

PLAAT 45-46
De snapshots van het duo in Sidney verraadt eenzelfde trip naar Australië.
Conz: "Klopt. In 2003 ben ik met mijn vrouw (toen nog vriendin) drie maanden naar Australië getrokken. We hebben daar min of meer Ringo's route gevolgd. Enkel nog iets meer.
Dat was ook wel nodig om dat land te kunnen voelen. Het heeft heel veel geholpen om daar te zijn en rond te trekken. Om met de mensen daar te spreken, vanalles te zien, indrukken op te slaan. Zonder die reis zou ik het album waarschijnlijk niet kunnen maken hebben. En daarnaast was het ook gewoon een hele leuke reis. Ringo rijdt in het vorige album trouwens in onze Australische auto rond. Hij heeft zelfs dezelfde nummerplaat. Sommige scènes uit het vorige boek hebben we ook deels zelf meegemaakt, zoals dat dorp met die dronken Aboriginals."

PLAAT 48-49-50
Het handengewriemel in gelijke prentjes werkt hier inderdaad wellicht sprekender dan een spel van oogcontact, uitwisseling van blikken, lichaamshoudingen en expressies.
Conz: "Ja, ik had geen zin in zo'n oogcontactscène. Ik begon al te gapen als ik eraan dacht. We zeggen zoveel met lichaamstaal en zeker met onze handen. Ik vond dat een heel boeiend en expressief gegeven om te gebruiken in deze strip. Door jezelf beperkingen op te leggen, kom je soms tot heel interessante oplossingen. Ik was begonnen met één of twee close-ups van een hand te gebruiken en kwam dan ineens op het idee om heel de verdere scène enkel nog handen in beeld te brengen. Het geeft een totaal andere scène en op een bepaald moment heeft het zelfs iets van een vrijpatrij. Een voorafspiegeling van wat er zich de verdere nacht gaat afspelen.
Pas als de handen de hoofden bereikt hebben zie je de personages weer in hun totaliteit en kan de camera afstand nemen."

PLAAT 54
De oplichtende ogen op het zwarte silhouet werken bevreemdend, magisch-realistisch bijna.
Conz: "Dat is het leuke aan een strip. Je komt weg met zo'n vondsten. In een film kan je zoiets nooit maken, dan komt dat geforceerd of getrukeerd over. Maar met een tekening lukt dat dus wel.
Door dat zwarte silhouet blijft de persoon in de kader mysterieus en onherkenbaar en tegelijkertijd springen de ogen er nog veel harder uit. Met een verwijtende, dwingende en priemende blik als gevolg."

PLAAT 61
Een terugblik op de eerste plaat met een afdwalend zicht op benen.
Conz: "Ja, die benen komen in heel het album terug. Ik wou hier veel vertellen met de lichaamshouding en de plaatsing van de personages ten opzichte van elkaar. Ik wist dat Hanne moest blijven staan en dat Ringo verder wou (zowel in hun relatie als in deze scène). Door enkel de benen te tonen leg je echt de nadruk op het stappen en het blijven staan. Ringo kan zo ook uit het kadertje lopen en enkel zijn schaduw achterlaten. dat vond ik ook mooi om te proberen."

PLAAT 63
De scheur in het beton vraagt een herlezing van deel 2.
Conz: "Inderdaad. Ringo's demonen zullen er altijd wel zijn. Hij zal er altijd rekening mee moeten houden. De Tweede Kus is eigenlijk een heel tragisch verhaal over mensen die houvast zoeken, maar telkens heel hun wereld zien instorten. In alle drie de delen komt dit terug."

PLAAT 63-64
Het verkeersongeluk doet denken aan de eindscène van het nooit vertaalde Frommeltje en Viola 4, maar toch daarvan afwijkend zodat het een soort deel 5 lijkt.
Conz: "Dat boek heb ik tot mijn spijt nooit gelezen..."

PLAAT 65-66-67-68-69-70-71
Een zeer sterke scène die al net zo imponerend werkt als in de vernietiging van Tokyo in de mangareeks Akira.
Conz: "Ik wou met deze scène zowel bombastisch als intimistisch uit de hoek komen. Of eerder van bombastisch naar intimistisch gaan. Ik had inderdaad ook die vernietiging van Tokyo uit Akira in mijn achterhoofd toen ik die scène bedacht. Ik wou ze zelfs eerst veel meer in die stijl uitwerken en echt heel de stad tonen die ten onder ging. Maar dan zou ik de personages uit het oog verliezen en daar draait die scène nog altijd rond. Door de achtergrond te laten instorten en tegelijkertijd langzaam te laten verdwijnen krijg je een bevreemdender effect en blijven ook enkel de personages over. Het was trouwens heel leuk om deze scène te tekenen."

PLAAT 71-72-73-74
En dan de absolute leegte met de luchtbellen die zoveel willen zeggen dat een relatie net zo broos kan zijn.
Conz: "Inderdaad. Ik wou er ook een soort contrast mee scheppen. Hun prille liefde is volledig gesmoord en daardoor is dit een sombere scène. Tegelijkertijd dwarrelen er heel de tijd zeepbelletjes door het beeld. De haast ondraaglijke lichtheid ervan contrasteert met de hele sombere toon van het gesprek en de gevoelens van Ringo en Hanne.
Die zeepbellen staan daarnaast symbool voor hun relatie. De eerste keer (plaat 75) spat ze kapot, daarna krijgt ze een herkansing maar uiteindelijk verdwijnt hun liefde in de sterrenlucht (plaat 76)."

COLOFON
"Met dank aan Hanco Kolk." Wat was zijn inbreng in De Tweede Kus?
Conz: "Hij heeft mij heel concreet op mijn sterktes en mijn zwaktes gewezen. En hoe ik volgens hem nog zou kunnen verbeteren, aan welke aspecten van mijn schrijf- en tekenwerk ik nog moe(s)t werken.
Ik ben een aantal keren bij hem gaan logeren om daar aan mijn strip te schrijven en hij gaf me vaak nuttig advies. Hij heeft me veel bijgebracht over het kiezen van camerastandpunten, acteerprestaties van personages, belichting,... We konden ook goed discussiëren over bepaalde keuzes, scènes, ideeën,...
Dankzij hem heb ik veel harder gewerkt aan dit boek, heb ik mijn grenzen meer opgezocht en uit elke scène het maximum proberen te halen. Of dat alles gelukt is, laat ik aan anderen over, maar op dit moment ben ik wel heel tevreden met het resultaat."

TOT SLOT
Komt er ooit een integrale editie van de trilogie? En wat zijn de volgende projecten?
Conz: "Ik hoop dat er ooit wel eens een integrale versie komt, maar dat hangt ook van mijn uitgever af. Het is nu in ieder geval nog véél te vroeg om het daarover te hebben.
Mijn volgende projecten zijn er heel wat. Allereerst ga ik een woordenloze strip maken voor heel jonge kinderen die nog niet kunnen lezen. Er is geen echt verhaal, eerder een opeenvolging van gebeurtenissen, er is geen hoofdpersonage en bij momenten is de strip zelfs semi-abstract.
Het is een strip die door heel kleine kinderen gelezen kan worden (de beeldtaal is er ook op afgestemd) ofwel door volwassenen die er een woordenloos beeldgedicht in kunnen zien. Daartussen denk ik niet dat er een doelpubliek inzit. En ook al komt er geen tekst in voor, de strip kan ook voorgelezen worden. Het boekje wordt dertig pagina's dik en volledig in kleur.
Daarnaast ben ik aan het schrijven aan een heel lang sciencefictionverhaal. Enkel voor volwassenen. Heel donker van toon, met veel complexe personages. Het zou in verschillende delen moeten verschijnen en zal eveneens in kleur zijn. Wanneer het eerste deel klaar zal zijn, weet ik op dit moment nog niet. Ik schat dat elk deel zo'n dertig à veertig pagina's zal tellen, maar ik kan nog niks met zekerheid zeggen.
En dan ben ik nog ideeën aan het uitwerken voor een stuk of vier andere projecten die ik niet allemaal zelf zou willen uittekenen..."


Nog tot 15 juni kan je in het Belgisch Centrum van het Beeldverhaal terecht voor een expo over De Tweede Kus 3: Hanne. Lees hier meer info.

> DAVID STEENHUYSE & WOUTER PORTEMAN — 17 mei 2008