Jean Van Hamme over XIII Mystery	17/11 TOP
Jean-Pierre Fuéri en Frédéric Vidal lieten in het Franse stripmaandblad Casemate nummer 118 van oktober 2018 Jean Van Hamme terugblikken op de eerste twaalf delen van XIII Mystery. De scenarist trad op als supervisor en begeleider van de scenaristen.   Over XIII Mystery 1: De Mangoest (Ralph Meyer + Xavier Dorison): "Ik had enkel Het Derde Testament van Xavier Dorison gelezen, maar dat gaf me zin om met hem samen te werken. Ik stelde hem voor om de reeks XIII Mystery te openen. Ik liet hem net als alle anderen het personage kiezen. Ik verwachtte helemaal niet dat hij De Mangoest zou kiezen die voor mij niet meer dan het archetype van een genadeloze moordenaar is, een wandelend cliché. Dorison maakte er een echt personage van in een boeiend en emotioneel verhaal. Lees dit album vóór Zwarte Vrijdag en Waar de Indiaan Gaat... en je bekijkt De Mangoest niet meer op dezelfde manier. Dorison en Meyer leerden me de oorsprong kennen van de naam van De Mangoest, die ik zelf niet kende. Een verhaal over de slangenkuil in Siberië waarin hij zonder wapen gegooid werd. Spannend. Dit verhaal deed me spijt krijgen dat ik zo snel het personage heb gedumpt. Hé, nu ik het doorblader, merk ik dat Dorison mijn zesde gebod heeft geschonden. Het album bevat 55 platen in plaats van 54. Vreselijk, we zouden een deel van hun auteursrechten moeten afpakken!" Over XIII Mystery 2: Irina (Philippe Berthet + Eric Corbeyran): "Ik hou heel veel van Berthets tekenstijl, hij is heel sterk om te spelen met lichtstralen. Maar ik heb een grote vergissing begaan. Toen ik de synopsis las, had ik moeten beseffen dat het om een verhaal over een huurmoordenaar ging, gebaseerd op hetzelfde principe als deel 1. Gelukkig liep dit album heel goed. Onlangs stond ik wel voor een gewetenskwestie toen ik The XIII Mystery: Het Onderzoek deel 2 schreef. Daarin stel ik de eerste ontmoeting tussen Irina en Jessica op een parking voor met elk een wapen in de hand. Die scène is veel dramatischer dan de scène die in Irina is ontwikkeld: veel klassieker in een soort danstent. Er zal dus een tegenstelling zijn. Jammer, ik behoud mijn scène waarvan ik erg hou. We zullen wel zien of de lezers me dit zullen aanwrijven."   Over XIII Mystery 3: Little Jones (Eric Henninot + Yann): "Yann stelde me al zeer snel voor om deel te nemen aan het avontuur. Hij legde zich toe op het verhaal over de jeugd van Jones in The XIII Mystery: Het Onderzoek deel 1 om daar een formidabel verhaal rond te bouwen dat in tegenstelling tot de eerste twee delen verrassende wendingen vormden die een verrijking waren voor de wereld van XIII. Met name het addertje onder het gras omtrent generaal Wittaker alsook de onthulling van Jones' voornaam van wie ik in de hoofdreeks enkel de eerste letter D gaf. Die letter sloeg Yann meteen op. Zoals gewoonlijk is zijn verhaal sterk gedocumenteerd, hij benaderde racisme op een perfecte manier. Hij volgde tot op de letter mijn motto: 'Vermaak mij, vermaak de lezer en verrijk de reeks!' Een heel goed album. Sindsdien vergat ik dat hij met een omweg een truc uithaalde om het over een personage te hebben dat ik nochtans had uitgesloten op de lijst met potentiële kandidaten." Over XIII Mystery 4: Kolonel Amos (François Boucq + Didier Alcante): "Ik was zeer geïnteresseerd in de reeks Pandora Box, het eerste scenario van Alcante, dus zocht ik hem op. We hebben veel samengewerkt aan zijn verhaal. Het beantwoordt helemaal aan wat ik van de meeste albums verwachtte: het gegeven van enkele afleveringen uit de hoofdreeks compleet veranderen. We komen te weten dat kolonel Amos, de man die het onderzoek naar de moordaanslag op president Sheridan leidt — en die dus XIII op de hielen zit —, een professioneel dubbelleven leidt, wat dan weer nieuwe perspectieven biedt. Tweede geweldige vondst: Amos blijkt de vader te zijn van een belangrijk personage uit de hoofdreeks. Didier Alcante voldeed aan al mijn verwachtingen. Ik voeg er nog aan toe dat ik enkel in zijn werk, en dat van alle andere scenaristen, tussenkwam voor de vorm van zijn scenario, nooit voor de basis waarvoor zij alleen verantwoordelijk zijn."   Over XIII Mystery 5: Steve Rowland (Richard Guérineau + Fabien Nury): "Ik vond de door Fabien Nury geschreven reeks Er Was Eens (in vertaling verschenen bij Standaard Uitgeverij en Saga Uitgaven, red.) geweldig. Hij koos voor Steve Rowland, wat helemaal niet evident was. Akkoord, het is door Steve dat alles begon, maar ik zou zelf niet automatisch voor dit personage hebben gekozen. Nury probeert een hatelijk personage sympathiek te maken, zoals hij een beetje deed in Er Was Eens, spelend met het feit dat niemand volledig zwart of volledig wit is. Ik heb enkel wat details moeten verbeteren op het gebied van coherentie. Het grootste probleem van de reeks XIII is het tijdsverloop. Daarom had ik het bijvoorbeeld nooit over de Vietnamoorlog, maar over de oorlog in Azië. De Vietnamoorlog kwam in 1975 ten einde, die is dus al oud. Als je dan moet bepalen wanneer Kim naar de universiteit gaat of wanneer ze Rowland ontmoet, is dat een waar hoofdbreken." Over XIII Mystery 6: Billy Stockton (Steve Cuzor + Laurent-Frédéric Bollée): "Uitgever Yves Schlirf stelde me Bollée voor. Ik heb pas daarna ApocalypseMania van hem gelezen. Ook hij verbaasde me met zijn keuze voor het personage. Billy duikt op in deel 3 van de hoofdreeks en verdwijnt in hetzelfde album. Bollée heeft dat goed gedaan, maar het was opnieuw een portret dat minder lezers dreigde aan te spreken. Die zeer kille, mentaal gestoorde man, die samen met XIII ontsnapt, raakt de lezer niet, hij wekt geen enkele sympathie op. Cuzor, een uitstekende tekenaar, had schrijfambities. Toen ik het album ontving, was ik verbaasd dat het zo afweek van het oorspronkelijke scenario. Ik sprak Bollée erover aan en hij zei me dat die aanpassingen uitgevoerd werden zonder zijn goedkeuring. En dat hij zijn scenario niet echt meer herkende. Ik ook niet."   Over XIII Mystery 7: Betty Barnowsky (Sylvain Vallée + Joël Callède): "Joël Callède was nog een jonge snaak wiens High Security ik waardeerde. Ik zocht hem op tijdens een signeersessie op en ik stelde hem het avontuur voor. Hij was stomverbaasd. Ik heb ook veel met hem samengewerkt, want hij moest het vak nog leren. Maar zijn synopsis werkte heel goed. Ik had al de basis gelegd voor Betty in The XIII Mystery: Het Onderzoek. Ze is het vierde kind in een familie van zeven kinderen van drie verschillende vaders, ze is verkracht op haar dertiende door een hulpsheriff, na twee abortussen gaat ze het leger in, ze wordt sergeant en daarna hertogin van Frankrijk. Het meest hallucinerende sprookjesverhaal. Callède voert haar weer zwanger op... Goed idee, dat maakt haar wat kwetsbaarder tijdens de beproevingen die haar te wachten staan. Betty is een personage waar iedereen van houdt, in tegenstelling tot Billy Stockton. Een heel goed album." Over XIII Mystery 8: Martha Shoebridge (Colin Wilson + Frank Giroud): "Ik vond zijn De Tien Geboden echt goed waarop ik Frank Giroud contacteerde. Hij schreef een subliem verhaal over een teloorgang. Ook al komt Martha enkel in het eerste album voor, bleef ze een belangrijk personage voor lezers. Het verhaal raakt de uitgebreide Sheridan-familie, ik heb daarom zeer goed gelet op mogelijke incoherenties. Het album geeft heel goed de typisch Amerikaanse kloof weer tussen de high society en de vulgum pecus, doodgewone stervelingen. In Frankrijk weet ik het niet, maar in België (Van Hamme bedoelt dan uitsluitend Wallonië, red.) zijn er geen sterren. Of u nu hertog of baron bent, niemand geeft daarom. Giroud en Wilson slaagden erin veel teksten te integreren op de pagina's die daardoor te vol ogen. Giroud is een geweldige professional, net als Fabien Nury. Een mooi en triestig verhaal waarvan ik erg hield. Ik werd diep getroffen toen ik het overlijden van Frank Giroud vernam. Hij was een man en een schrijver die ik enorm hoog inschatte."   Over XIII Mystery 9: Felicity Brown (Christian Rossi + Matz): "Ik hield erg van De Killer en de eerste aflevering van Headshot. Dit is dus het verhaal van een hoer, een moordende slet die slaagt in alles wat ze onderneemt. Wreed, brutaal, een goede detectivestrip. Niemand kijkt uit voor dit mooie meisje dat makkelijk de trekker overhaalt. Ze ontsnapte mij ook tussen de kogels in de finale van de hoofdreeks. Ze is dus nog steeds op vrije voeten. Samen met Matz hebben we de scène waarin een vermomde XIII in Costa Verde wordt herkend door Felicity nogal veel herwerkt. We zijn van vijf pagina's naar vier gegaan, daarna naar drie. Op het laatst gooide Matz bijna de telefoon in mijn gezicht! En nog steeds vind ik de scène niet helemaal gelukt. Maar het verhaal bevalt me wel." Over XIII Mystery 10: Calvin Wax (Corentin Rouge + Fred Duval): "Yves Schlirf stelde me Fred Duval voor. Zijn verhaal is heel interessant door het Dokter Jekyll en Mister Hyde-kantje. De manier waarop Calvin Wax van Wally Sheridan desondanks de nummer I maakt, is knap en subtiel. Er viel niets aan op te merken, ik heb weinig samengewerkt met Duval behalve om, net zoals bij bijna alle anderen, scènes van drie pagina's te herleiden naar één pagina. De tekenstijl van Corentin Rouge is goed uitgewerkt, perfect. In de loop van de jaren begeleidde ik jaarlijks twee albums waaraan gewerkt werd plus het synopsis van een derde. Ik geloof dat ik me er per verhaal uiteindelijk meer op heb toegelegd dan een uitgeefdirecteur."   Over XIII Mystery 11: Jonathan Fly (Olivier TaDuc + Luc Brunschwig): "Ook Luc Brunschwig werd me voorgesteld door Yves Schlirf. Maar die jongen had een probleem. In een interview had hij veel kwalijks gezegd over Claude de Saint-Vincent, de grote baas van Dargaud. Luc was ervan overtuigd dat men hem stokken in de wielen zou steken. Vandaar heeft hij enorm veel tijd gespendeerd aan het schrijven van zijn verhaal. Hij is de enige die het heeft gesitueerd in Greenfalls, een soort pauze in de hoofdreeks waarvan ik erg houd. We hebben er veel aan gewerkt. Hij was nog steeds een beetje ongerust, op zowel professioneel gebied als een reactie die hij van Dargaud zou krijgen. TaDuc, die ik niet kende, heeft prima werk geleverd. Kijk, het verhaal bevat niet echt onverwachte wendingen, hoewel de zwarte spreker die zich tot Ku Klux Klan-lid laat maken een zeer sterke scène is, maar het ontdekken van de jeugd van de toekomstige XIII interesseerde me." Over XIII Mystery 12: Alan Smith (Philippe Buchet + Daniel Pecqueur): "Lang geleden bewonderde ik de manier waarop Pecqueur zijn door Franz getekende Thomas Noland had opgedeeld, meer bepaald zijn flashbacks. Ik nam contact met 'm op en hij stuurde me een scenario. En dat werkte helemaal niet. Het spijt me, het werd een njet. Ik heb toen twee jaar niet meer van hem gehoord, ik begreep daaruit dat hij het niet echt aangenaam vond om zich te laten afsnauwen door een Belgische eikel. En toen kwam een tweede scenario. Helemaal niet slecht. Goed, het is een oorlogsverhaal, uitsluitend een oorlogsverhaal, maar Pecqueur eindigt met een ongelofelijk trucje, dat ik me vandaag niet meer goed herinner, maar dat me toen meteen aanstond. We zien hier ook Betty met iedereen aanpappen. En ook al is Alan slechts een schim in de hoofdreeks, we vervelen ons niet met hem."

Olivier Grenson over XIII Mystery 13	10/11 TOP
Onderstaande bijdrage van Jean-Pierre Fuéri en Frédéric Vidal verscheen eerder in het Franse stripmaandblad Casemate nummer 118 van oktober 2018. COMMENTAAR BIJ PAGINA 3 Over de mechaniek: "Toen Jean Van Hamme me voorstelde om dit album te tekenen, dacht ik dat het om een grap ging. Het was geen grap. Ik had de reeks gelezen tot deel 13 zonder er een fan van te zijn. Jean stuurde me zijn volledige scenario door. Een onberispelijk mechaniek, alles staat erin zoals de noten op een partituur. Een ritme van drie gegevens per pagina, een heel theatrale bladschikking. Ik heb een tiental versies van deze eerste plaat gemaakt." COMMENTAAR BIJ PAGINA 4 Over samenvatten: "Carol krijgt te maken met een charmeur. Eerst moeten we situeren waar ze zich bevinden, vandaar een eerste prent in vogelaanzicht. Jean zag haar voor zich met een short en laarzen. Ik tekende haar liever in jeans en een ietwat militair petje. Ik moest me het compacte scenario eigen maken. Het valt niet mee om in één pagina samen te vatten waar anderen meerdere pagina's voor uittrekken. Dat vergt veel precisie: de juiste acteerhandelingen, de juiste kadrages vinden." COMMENTAAR BIJ PAGINA 5 Over dominantie: "Totale verandering van omgeving. Jean vroeg me een veel elegantere apotheek dan degene die Yves Sente verbeeldde in Terug naar Greenfalls. Ik plaats de flat van Judith niet boven de apotheek, maar ernaast. Daardoor kon ik de trap tekenen die erheen leidt. En zo kon ik in de laatste prent Judith in een machtspositie tonen: rechtstaand en boven een op de grond in elkaar gedoken Carol. Jean vindt dit soort dominantie belangrijk." COMMENTAAR BIJ PAGINA 6 Over momenten vasthouden: "Bij Jean zijn er talloze ellipsen. Die moet je beheersen. Ik stopte er de eerste prent bij met de schoenen om de scèneovergang duidelijk te maken. En ook de voorlaatste prent. Judith is verrast door het voorstel van Carol. Dat moment wou ik vasthouden. Een tekenaar houdt er altijd van als een tekstloze prent iets uitdrukt. Hier start een verleidingsspel dat op plaat 11 succesvol blijkt wanneer Judith toegeeft dat ze verliefd is op Carol." COMMENTAAR BIJ PAGINA 7 Over efficiëntie: "Onderaan ontdekken we de apotheek van Judith. Amerikaanse apotheken zijn een soort drugstores waar men zo'n beetje van alles verkoopt. Daar zal zich een gewelddadige overval plaatsvinden. 'Een perfect stripmoment', zoals Jean het omschrijft. Ik werk op de traditionele manier met papier en een fotokopieermachine om mijn tekeningen te vergroten of te verkleinen. Daarna speel ik met de prenten om tot de zo efficiëntst mogelijke montage te komen." COMMENTAAR BIJ PAGINA 8 Over drie plaatsen: "Drie verschillende plaatsen in negen prenten. Het kantoor van de sheriff met uiteraard het bureau van Ralph, een andere flirter. Dat van Swinson in de City Hall (het gemeentehuis). Zonder de wagen van Judith te vergeten die bijzonder genoeg is zodat de lezer die later gemakkelijker herkent. Elk personage, elk detail is van belang. We kunnen niets aan het toeval overlaten." COMMENTAAR BIJ PAGINA 9 Over de tomboys en de vrouw: "Hier is Carol dan toch te zien in een short zoals Jean voor de eerste platen vroeg. En met een topje. Dat — en haar korte kapsel — geeft haar een tomboykantje terwijl de verfijnde blouse van Judith en haar kapsel haar vrouwelijkheid accentueren. Ik heb Santa Barbara bezocht op Google Earth en heb me in de decors verdiept. Net zoals in Niklos Koda baseer ik me graag op de realiteit om de decors in verhouding te brengen met wat we vertellen." COMMENTAAR BIJ PAGINA 10 Over vertellen in minder pagina's: "Swinson beraamt een plannetje en tussen Judith en Carol worden de dingen duidelijker. Het boek van XIII: Het Onderzoek speelt de rol van een bal in het kegelspel. Een glas valt, ik wou dat de lezer het brekende geluid hoort. Zo vertelt Jean Van Hamme in acht pagina's waar anderen er vijftig voor nodig hebben." COMMENTAAR BIJ PAGINA 11 Over verdedigen: "Judith weigert het voorstel van Carol, maar toont aan dat ze haar per se wil aanraken. Onderaan was ik Swinsons vrouw vergeten. Jean liet me haar toevoegen. Zij maakt de man nog verachtelijker. We worden bedolven onder de informatie, er gaat geen plaats verloren. De lezer wil maar één ding: de pagina omslaan. Ik ben blij dit soort strips te kunnen verdedigen. Ook al waardeer ik de ene na de andere strip van driehonderd pagina's."

Olivier TaDuc over XIII Mystery 11	01/07 TOP
Onderstaande bijdrage van Jean-Pierre Fuéri verscheen eerder in het Franse stripmaandblad Casemate nummer 104 van juni 2017. COMMENTAAR BIJ PAGINA 6 Over natuur: "Toen Luc Brunschwig me voorstelde om dit album te tekenen, werkte ik aan het laatste album van Witte Klauw. Hij heeft gewacht tot ik er klaar mee was. Daar dank ik hem voor. Ik heb de eerste tien of twaalf XIII-albums gelezen. En ik herinnerde me specifiek het tweeluik dat zich in het bergachtige Greenfalls afspeelt. Ik teken liever de natuur dan grote steden. Bovendien heb ik begin jaren 1990 de grote natuurparken in de Verenigde Staten bezocht." Over het huis: "Ik hou net als Vance van oude huizen. Dit huis beviel me uitermate. Hier toon ik weliswaar de voorgevel die minder verwoest is dan de achterkant die je in De Nacht van 3 Augustus kon zien." Over Jonathan: "De tekenaars van XIII Mystery worden niet gevraagd om in de stijl van Vance te tekenen, maar de look van de personages moet gerespecteerd worden. Mijn Jonathan lijkt dus op die van Vance. XIII heeft als volwassen man het hoofd van een klassieke held. Ik heb daarom van hem een klassiek, Amerikaans kind gemaakt. Ik teken graag iets door me te baseren op de tekeningen van een ander, daar heb ik geen enkel probleem mee." Over de close-up: "In 1972 zagen telefoons en radio's er helemaal anders uit. Ik herinner me nog een draaischijf op een telefoon die je met je vinger moest draaien. Voor het design, de vorm en de rondingen moest ik opnieuw in mijn verleden duiken. Met internet gaat dat makkelijker. Ik heb Luc voorgesteld om deze pagina te openen met een close-up van Jason. Anders zou hij op deze pagina alleen in de verte of vanop de rug te zien zijn, en dat zou het evenwicht en de emotie in de pagina verstoren." COMMENTAAR BIJ PAGINA 7 Over de koffiemok: "Het bureau van een journalist van voor het computertijdperk. Overal papieren, karton, stapels kranten. Er staat een asbak, want men rookte overal in deze periode. Ik heb echt geprobeerd om de sfeer van de jaren 1970 op te roepen. Een detail: Vance toont hoe Jonathan van een kopje koffie drinkt met een schoteltje. Nadat ik mijn moeder koffie zag drinken uit een mok heb ik hier hetzelfde voorzien." Over forellen: "Jonathan gedraagt zich heel onbeleefd tegen Jason. Zijn 'Als je dat wilt' moet verschrikkelijk geweest zijn voor zijn zoon. Hier toon ik hem vanop de rug, in tegenlicht. Het is een manier om hem op de voorgrond te plaatsen zonder op hem te focussen. De forellen moeten duidelijker te zien zijn dan hem. Forellen uit dat land kunnen enorm zijn. De forellen die mijn vrouw en ik op Corsica eten zijn heel wat kleiner." Over de jager: "In de volgende prent moest je een jager met neergeschoten dieren kunnen zien. Ik heb voor een beer gekozen en ik heb Jonathan zo gekaderd dat het onderbewustzijn van de lezer enkel let op het personage in die prent. Wat later zal hij begrijpen wie de jager is. Als de foto's de lezer ontsnapt zijn, begrijpt hij het bij de tweede of derde lezing van het album." Over de typemachine: "Het bureau van een hoofdredacteur uit die tijd. Met een typemachine, een voorloper van de pc. Met een typemachine was nauwkeurigheid vereist, de vervoegingen en spelling moest hij goed gecontroleerd hebben voor hij zijn zinnen typte. Elke correctie was een last. Kopieertoestellen bestonden niet, men typte vaak rechtstreeks meerdere exemplaren met carbonpapier ertussen. Men moest soms hard typen!" COMMENTAAR BIJ PAGINA 8 Over vissen schoonmaken: "Ik stelde me voor dat het huisje van de Flys in de jaren 1940 of 1950 is gebouwd. Ik heb het neergezet zoals het er in die tijd zou uitgezien hebben. Een antiek keukentje, tafelkleed met ruiten, koffiemolen. Ik heb me laten inlichten over hoe vissen schoongemaakt worden. De forellen die ik zelf kocht, waren al schoongemaakt. De plaatsing van de handen en de houding van Jason moesten zo natuurlijk mogelijk zijn. De lezer moet vergeten dat hij naar tekeningen kijkt en dat hij in de plaats naar echte personages kijkt. Je moet de concentratie van Jason begrijpen, daarna hoe blij hij is met het vooruitzicht met zijn tweetjes te eten. Ondertussen heeft iemand me verteld dat vissen boven een krant worden schoongemaakt, want een door ingewanden vuilgemaakte gootsteen weer schoonmaken, is geen pretje." Over de secretaresse: "In twee prenten zien we de secretaresse van de hoofdredacteur terug. Dat is niet alleen om de scène met een vrouwelijk silhouet op te vrolijken. Ze heeft nog een beangrijke rol. Ik heb het Luc voorgesteld. Haar aanwezigheid hier maakt het duidelijker." Over narratieve kleuren: "Let goed op het verschil in kleurtoon tussen de Flys en de krant. Bérengère Marquebreucq is de Rolls Royce van de inkleurders. Zij beheerst het subtiele van wat ik narratieve kleuren noem waardoor sommige elementen opvallen. Het doel is de platen leesbaarder te maken. Ze is hier vrijer dan de platen van Vance die over hetzelfde vertellen, want die waren in zwart-wit!" Over ruimte: "Ik heb de eerste vijftien prenten volledig getekend. Ook het krukje links naast de kast is compleet. Ik wilde er zeker van zijn dat mijn personages de ruimte krijgen tussen de tekstballonnen die achteraf met de computer zijn geplaatst." COMMENTAAR BIJ PAGINA 9 Over de lage kadrering: "In prent 2 moet de lage kadrering enerzijds duidelijk maken dat Jason klaar is. De forellen zijn gebakken en hij heeft zijn keukenschort afgedaan. Anderzijds geeft het een beeld van de structuur van het huis, van de keuken tot de werkkamer." Over contrast: "Wanneer hij begrijpt dat zijn vader hem geen blik waardig gunt, maakt Jason rechtsomkeer. Hij is voor een deel door de prent afgesneden, bewust, hij loopt met zijn licht gebogen hoofd uit het beeld. Het contrast tussen de ontgoochelde jongen en zijn vader die ruzie maakt met zijn werkgever is groot. Die twee praten met hun handen terwijl Jason terneergeslagen afdruipt." Over de goede leerling: "Daarna zijn geen woorden meer nodig. Alles is gezegd. Ik heb getwijfeld of ik Jason zou tonen in de vorm van een zwart silhouet als hij de vissen weggooit. Ik had liever dat zijn gezicht te zien was, met gefronst voorhoofd. Let erop dat hij niet weggaat met dichtslaande deur, maar zich op zijn huiswerk stort. Hij is een goede leerling die in zijn hoekje pruilt, maar daar zijn tijd niet verliest. Ik doe al mijn voorstudies en potloodtekeningen digitaal. Daarna druk ik die af in blauw en inkt ik met penseel of pen." Over Chinaman: "Ik werk momenteel aan een dik album van honderdtwintig platen, geschreven door mijn kompaan Serge Le Tendre. Ik had al lang zin om het lot van Chinaman te vertellen, vijfentwintig jaar na de avonturen in de negen delen die we over hem maakten. Ik heb al twintig platen getekend. Het zal me nog twee jaar werk kosten voor het in de collectie Vrije Vlucht van Dupuis wordt gepubliceerd. Tussendoor zal een integrale verschijnen van mijn reeks Mon Pépé Est une Fantôme, aangevuld met kortverhalen die in Spirou zijn verschenen."

Colin Wilson over XIII Mystery 8	08/08 TOP
Onderstaande bijdrage van Sophie Bogrow verscheen eerder in het Franse stripmaandblad Casemate nummer 82 van juni 2015. COMMENTAAR BIJ PAGINA 53 Over het einde van het album: "Dit zijn de laatste vier pagina's van het album. Degene die je over het algemeen vooral niet wil tonen om de spanning niet de nek om te wringen! Maar dit is een prequel waarvan het einde de lezers van XIII niet zal verrassen omdat we uitkomen aan het begin van de hoofdserie. Om de overgang zo vloeiend mogelijk te maken, heb ik ervoor gezorgd dat ik mijn tekenstijl aanpaste aan die van William Vance indertijd..." Over zich aanpassen: "Me aan de stijl van iemand anders aanpassen, leerde ik bij mijn debuut in het vak, rond 1980, in Engeland door Judge Dredd te tekenen die gecreëerd was door Carlos Ezguerra voor het stripblad 2000 AD. Later, in Frankrijk, toen ik met De Jonge Jaren van Blueberry begon, begreep ik dat stijlverschillen niet alleen niet alleen door de tekenstijl komt, maar ook door de manier van vertellen en de personages in beeld te brengen. Als er bijvoorbeeld twee personages praten, toont Vance ze haast altijd in zijprofiel." Over de sprong naar Zwarte Vrijdag: "De essentiële rol van deze scène is de introductie van verschillende noodzakelijke elementen om de sprong naar Zwarte Vrijdag mogelijk te maken. Een keer het leven van Martha is verwoest, compleet vergald, moet ze zich aan de kust vestigen en kennismaken met de buren die een half verdronken XIII zullen opvangen... De scène dient ook voor kleinere zaken, zoals de hond, of de wagen die ze hem cadeau geeft. Abe moest dus een ouwe Amerikaanse bak hebben op het einde van zijn krachten die er waarschijnlijk de brui aan zou geven. Ik koos voor een Ford Station Wagon, een model uit 1947 en 1948, de allerlaatste versie met een carrosserie van hout... Als je wil dat een verhaal werkt, moet je het minste detail verzorgen!" COMMENTAAR BIJ PAGINA 54 Over de twee Martha's: "Op basis van de Martha die we kennen als een alcoholverslaafde viel het niet mee om een jonge en mooie vrouw met een professionele ambitie uit te vinden. En de lezer moet de beide versies van het personage perfect kunnen herkennen. Door de miniflashback op de vorige plaat kan je je een idee vormen. Hetzelfde probleem, zij het in mindere mate, gold ook voor alle personages die in de hoofdserie voorkomen: de hele clan Sheridan (de vader, de broers en hun toekomstige vrouwen), procureur Giardino en zijn vader de gangster..." Over de lichaamstaal: "Frank (Giroud, red.) had in zijn scenario verschillende van zulke scènes voorzien waarin de tijd sneller verstrijkt. Zijn werkwijze bestaat erin de platen te vullen met een opeenvolging van kleinere fragmenten (in dit geval in veertien prenten), met tekstloze momenten die je soms ziet in bepaalde documentaires. Ze zijn een adequate noodzaak om het verhaal te dienen. In zulke montages moet alles goed overkomen via de lichaamstaal. Dat is niet moeilijk om te tekenen, de decoupage van Frank was gedetailleerd. Maar het is ook niet erg bevredigend. Vaarwel mooie tekeningen en ingenieuze bladschikkingen..." Over de uitdaging: "Het is de eerste keer dat ik een romantisch verhaal teken waarin alles draait rond de relaties tussen de personages. Tot nu toe deed ik meer iets met vechtpartijen, explosies en autoachtervolgingen op z'n Amerikaans! Voor mij is het orkestreren van stemmingen, het beschrijven van gevoelens via de houdingen van de personages een uitdaging. Frank is heel precies in zijn beschrijvingen, maar ze ook nog op papier krijgen is een ander verhaal!" COMMENTAAR BIJ PAGINA 55 Over het zich verdiepen in de hoofdserie: "Mijn eerste stap bestond in het me verdiepen in de hoofdserie waarvoor Dargaud zo vriendelijk was me de albums cadeau te geven. Ik woonde in Frankrijk (Nieuw-Zeelander Colin Wilson woont sinds 1997 in Australië, red.) toen de eerste albums verschenen, vanaf 1984, maar helaas stond mijn inkomen het niet toe om ze me aan te schaffen! Later was ik te druk bezig met De Jonge Jaren van Blueberry om nog iets anders te lezen. Om de sfeer door te laten dringen, me vertrouwd te maken met de personages en de chronologie te begrijpen, heb ik dus de toen twintig beschikbare albums verslonden..." Over een vrouw in 3D: "Een tekenaar heeft nood aan verandering, aan het verlaten van zijn comfortzone. Na het tekenen van zoveel jaar actiestrips beviel het werken aan een project als Martha Shoebridge me uitermate. Omdat het gaat om mijn allereerste heldin en vooral omdat het een driedimensionele vrouw is, geen karikatuur noch een glamoureuze vamp. Met haar leven in hoofdstukjes, haar twijfels, haar morele dilemma's... Dat verplichtte me om lichaamshoudingen te observeren waar ik nog nooit aandacht aan had geschonken. Maar zoiets zal ik niet elke dag opnieuw doen, het was werkelijk een moeilijke job!" Over de aanslag op Kennedy: "De aanslag op Kennedy achtervolgt me echt wel! Ik heb die in 2011 al eens getekend voor de uchronistische serie UUR U (deel 5 in de reeks, red.) en vorig jaar in Wonderball (twee enkel in het Frans verschenen albums bij Delcourt, ook weer op scenario van Fred Duval en Jean-Pierre Pécau, red.). Ik herinner me nog de dag toen ik het nieuws vernam, thuis in Nieuw-Zeeland. Ik was veertien jaar. Je fantaseerde over een wonderlijk Amerika. Die dag betekende een omwenteling, de start van een veel duisterder wereld." COMMENTAAR BIJ PAGINA 56 Over trouwe herneming: "Hoe meer het einde nadert, hoe meer de prenten uit de hoofdserie op een trouwe manier worden hernomen. De details zoals de rode pet van Abe of de bloemen op de sofabekleding waar XIII op ligt, maaar ook de verhoudingen van de prenten, de kadrages en standpunten. De twee prenten met XIII, waarvan er een hem grotendeels afdekt, zijn z'n enige verschijningen in het album! Dit is niet zijn verhaal! En de laatste prent, met het huis op het strand, is nagenoeg hetzelfde als die van Vance in 1984. Er ontbreekt enkel nog een visser en een drenkeling." Over de inkleuring: "Inkleurster Bérengère Marquebreucq slaagde erin om vooral in de laatste pagina's sfeer weer te geven met veel finesse, het licht van de zonsop- en zonsondergangen,..." Over opvolging: "Ik weet niet wat William Vance van mijn pagina's dacht. Ik weet dat hij ons werk aan XIII Mystery volgt, maar hij geeft er geen ruchtbaarheid aan. Het is ongetwijfeld beter zo! Zijn opvolgers, vooral voor zo'n klassieker, riskeren sterk aangeslagen te worden. Ik herinner me nog toen ik Jean Giraud opvolgde voor Blueberry terwijl hij zijn verhuis voorbereidde naar Tahiti. Toen ik hem mijn eerste platen toonde, zei hij 'Mja, 't is goed'... En wanneer ik ernaar ijverde om contact te blijven houden, weigerde hij dat categoriek. 'Nu is het jouw beurt, het zijn jouw albums...' Hij had gelijk."

Sylvain Vallée over XIII Mystery 7	07/06 TOP
Onderstaande bijdrage van Damien Perez verscheen eerder in het Franse stripmaandblad Casemate nummer 71 van juni 2014. COMMENTAAR BIJ PAGINA 30 Over de speciale band: "Deze tegenover elkaar liggende pagina's (30 en 31) geven goed het werk aan de sfeer van het album weer. De kans om een dialoogscène een extra waarde te geven, wat soms ingewikkeld is, gebeurt hier bij Betty en Carrington in een uitzichtloze situatie. Ze vertrouwen elkaar iets toe en er komt een speciale band." Over de flashback zonder trucje: "De regen, de koude, de sneeuw hebben hier een vertellende rol. Ze benadrukken de dramatisatie van de twee verhalen en maken een onderscheid met de flashback zonder daarvoor kunstmatige trucjes te moeten gebruiken. We komen erin na een close-up op Betty's ogen en we verlaten die weer via twee statische, horizontale stroken en door de overgang naar de volgende pagina." Over kleurkeuzes: "In de prenten 6 en 7 lijkt de inkleuring van Uncle Sam fotografisch door de retrobelichting van de affiche. Maar ik heb het wel degelijk zelf getekend in lijnvorm op de plaat. Ik heb systematisch voorstellen gesuggereerd aan inkleurster Bérengère Marquebreucq. Ik heb voor elke prent ook de richting van de belichting bepaald en als dat nodig was specifieke aandachtspunten uitgelegd. Maar ik heb haar de keuze voor de kleurwaarden gelaten want ik wilde dat ze de sfeer of het klimaat met haar eigen palet koos. Van zodra ik koos voor Bérengère als inkleurster vond ik dat het aan haar was om keuzes te maken." Over de inkleuring als schilderij: "Als buitengewone inkleurster beschouwt ze de inkleuring van een strip als een schilderij, wat zelden voorkomt. En ze klaagt nooit als ze pagina's moet herwerken. Een kans voor mij die de neiging heeft om het werk nooit als afgewerkt te zien zolang het nog niet af is..." COMMENTAAR BIJ PAGINA 31 Over Carringtons vaderlijke rol: "In prent 3 rondt Betty haar verhaal af in het heden en we begrijpen dat ze een familie zoekt. Carrington gaat er onvrijwillig op in door zich vaderlijk en beschermend op te stellen voor Betty na het falen met Kim, zijn eigen dochter. Vandaar de keuze voor een opeenvolging van close-ups, van persoonlijke standpunten, van stiltes en blikken die een nauwlettende beluistering of schroom voorstellen. " Over de geest van Carrington: "Ik sluit de scène met Carrington die het hoofd optilt, meer dan ooit vastberaden na de verrassende bekentenissen van het onwrikbare personage. Om Carrington neer te zetten, spiegelde ik me niet aan Lee Marvin of aan het personage van Vance die hem op de acteur inspireerde. Ik heb integendeel geprobeerd om de geest van het personage over te nemen, de indruk die hij nalaat. Je moet van hem een ouder wordende, maar ook dappere kant voelen. Een rots, maar behept met een groot vaderlijk gevoel. Wat een plezier om deze mythische personages te mogen tekenen!" Over aanvulling: "Voor Er Was Eens kon ik me door de meer semirealistische en karikaturale tekenstijl een grotere expressiviteit voor de personages permitteren. Voor deze XIII heb ik er niet naar geijverd om mijn stijl meer te 'vullen' onder het mom van realisme. Ik vond dat de personages er anders statisch zouden hebben uitgezien. Hier komt de inkleuring aan tegemoet door datgene aan te vullen wat ik niet wilde tekenen om het niet te zwaar te maken." Over de paradox: "De kleuren hebben ook de rol om de opgeroepen sfeer van de lijntekening te ondersteunen. Om een prent leesbaar en efficiënt te houden, moet er ruimte zijn voor leegte, voor kleur. De lijntekening stopt waar de inkleuring begint. Kortom, we tekenen tot zolang wanneer we niet tekenen. Dat is nogal paradoxaal." COMMENTAAR BIJ PAGINA 32 Over Mills' offer: "Mills, een SPADS-afvallige, verandert van kamp en redt Betty uit een dramatische situatie. In het oorspronkelijke scenario werd hij vervolgens laf vermoord tijdens een executie. Ik wilde liever een grotere betekenis geven aan zijn offer terwijl zijn dood gedramatiseerd kon worden. Zijn uiteindelijke zelfdoding vertolkt zijn weigering om zich neer te leggen voor een meerdere in wie hij niet langer gelooft. Het is een origineel personage waar ik me in het bijzonder aan hechtte." Over reactes in drievoud: "Een ongewone scène in XIII, toch wat deze confronterende en directe aanpak betreft. Het geweld zit 'm in Mills' gebaar, maar ook in de reacties van de getuigen, in drievoud. Eerst van de leider van de afvalligen die verrast is. Daarna van Betty die het schot veroordeeld, en vervolgens van de anderen vanuit vogelperspectief. Deze sterke scène liet ons toe om ons eigen creatieproces in het verhaal te verstevigen." Over het gedurfde voorstel: "Personages neerzetten die al eerder werden gecreëerd, viel niet mee. Ons voorstel is gedurfd, maar sluit aan bij het XIII Mystery-concept waarin de auteurs het wereldje van Jean Van Hamme en Vance op hun eigen manier moeten vernieuwen. Voor mij is deze plaat een van de beste van het album omwille van de vorm en de diepgang." Over emotionele bedoelingen: "Het scenario van Joël (Callède, red.) bevatte veel emotionele bedoelingen die ik moet overnemen zonder die te verraden of ze te vergroten. Een keer de tekst in het beeld staat, kan het soms een omgekeerd effect hebben en de scenarist ontgoochelen. Ik waak er dus over om er rekening mee te houden tijdens het bepalen van de bladschikking." COMMENTAAR BIJ PAGINA 33 Over Emiliano: "Een ander voorbeeld van een aanpassing dat ik kon uitvoeren door de rode draad van het verhaal te respecteren, betreft de rol van Emiliano, een van de smeerlappen die in het album SPADS voorkwam. Emiliano ontbrak in eerste instantie in het verhaal op het moment van de fusillade. We weten niet goed wat er met hem is gebeurd. Ik heb daarom aan Joël en Jean Van Hamme voorgesteld om een voor hem gepast einde te geven. Daarom dient hij hier als menselijk schild voor de grote slechterik van het verhaal! We konden hem dus een laatste keer gebruiken en van hem afgeraken. Bovendien vond ik dat grappiger." Over links/rechts: "De hele plaat is opgebouwd volgens links/rechts en aanvallers/verdedigers. Doel: de opzet van de actie en de verplaatsingen beter doen begrijpen. Betty komt bij Carrington door naar links te lopen, de granaat vliegt naar rechts in een boogvorm door de lucht om bij de SPADS-afvalligen te belanden. Dat vergemakkelijkt de lezing en en maakt het dynamischer." Over gas geven: "Ik besteed extra veel tijd aan de soepelheid en de efficiëntie van mijn pltaen, de juistheid van de tekeningen in overeenkomst met de bedoelingen van het scenario. Ik wil het doel dat ik koos na het lezen van het complete scenario dienen door het toegankelijk te maken aan de lezer en tegelijk de intensiviteit ervan te maximaliseren. Dat wil niet zeggen dat ik voortdurend gas geef, noch dat ik elke scène ondermijn. Het is veeleer een kwestie van richtingbepaling, van een evenwicht tussen vorm en inhoud. Veel acteurs beweren dat je een diepere indruk nalaat door net niet te acteren."

Richard Guérineau over XIII Mystery 5	06/10 TOP
Onderstaande bijdrage van Damien Perez verscheen eerder in het Franse stripmaandblad Casemate nummer 52 van oktober 2012. COMMENTAAR BIJ PAGINA 6 Over de tweehonderdduizend exemplaren: "Yves Schlirf (uitgever bij Dargaud, red.) had me voorgesteld om aan een XIII Mystery te werken toen het project nog top secret was. Ik heb getwijfeld, maar toen ik vernam dat Dorison, Meyer, Boucq ook meededen, begreep ik dat de serie er niet hals over kop kwam. En toen men me zei dat het eerste album een oplage kende van tweehonderdduizend exemplaren, vond ik dat je al een idioot moet zijn om te weigeren. Tussen de goedgekeurde scenario's sprak dat geen van Fabien, die een personage uit de kern van de serie aanpakte, me het meest aan." Over de bladschikking: "Ik gebruik alleen onomatopeeën als ze nodig zijn. In dit soort scènes, met weinig ruimte voor tekst, is dat niet het geval. De overvloed aan details vervangen het lawaai. Vance had deze plaat ongetwijfeld onderverdeeld in maximaal zes prenten. Ik deed het in negen. Ik doe liever te veel!" Over het majorettemeisje: "Vance had nooit het mooie majorettemeisje in prent 2 afgesneden! Ik vond het leuk om haar zo te kadreren. Ik wilde de focus blijven leggen op Uncle Sam, die je ook op de volgende pagina terugziet, en dat zou lastiger geweest zijn als het mooie meisje de aandacht zou stelen op de voorgrond!" Over het onderscheid: "Het grootste prsonage in prent 6 is duidelijk geïnspireerd op de film Shaft. Maar ik heb ernaar gestreefd om voor de andere zwarten niet te vervallen in karikaturen uit de blaxploitationfilms. Meer nog dan de kledij of de kleurrijke wagens, baseerde ik me op de houdingen van Afro-Amerikanen zoals in prent 5. Hier voel je het gewicht van de segregatie. De blanken lopen in het licht, de zwarten staan in de schaduw. Deze compositie heeft ook een puur technisch doel: voor- en achtergrond van elkaar onderscheiden." COMMENTAAR BIJ PAGINA 7 Over de wenkbrauwfrons: "Het viel niet mee om vader en zoon Rowland te tekenen, vooral door ze te jonger neer te zetten dan in de hoofdserie. Ik heb voor Steve zjn hoekige kaaklijn behouden en ondertussen zijn gezicht wat ronder getekend. Voor zijn vader heb ik veel gespeeld met de wenkbrauwfrons, een typisch element van Vance." Over dezelfde pas: "In prent 3 en 4 heb ik ervoor gezorgd dat vader en zoon Rowland dezelfde manier van gaan en dezelfde stand van de schouders te geven zodat goed kan worden aangetoond in welke mate de zoon in de pas loopt van zijn vader." Over het zoekspelletje: "Prent 5 is een "iconische" prent zoals Fabien en ik die genoemd hebben. Deze, en nog een tiental andere, zijn rechtstreeks overgenomen uit de hoofdserie. Prent 5 komt uit Waar de Indiaan Gaat... Ik heb hetzelfde standpunt en de meeste elementen overgenomen. De fans van XIII hebben er een houvast aan, maar het is tegelijk een spelletje: vind alle iconische prenten die verspreid zijn over de strip!" Over de goedkeuring van Vance: "Mijn eerste schetsen van Rowland overtuigden niet. Ik vernam dat Vance, die mijn albums had gelezen, aan Schlirf vroeg om er bij mij op toe te zien dat ik me documenteerde. Het leek me de hel om het album te maken! Nadat ik de acht eerste XIII-albums heb gelezen, herlezen en herherlezen kroop Rowland eindelijk in mijn potloden. Ik heb ook nooit eerder twintig platen in potlood getekend en ze naar de uitgever opgestuurd. Ik hoopte dat ik door die overvloed het de uitgever en Vance onmogelijk maakte om er nog moeilijk over te doen. Maar ze zeiden allebei dat ze verheugd waren, waarop ik eindelijk ontspannen kon tekenen."

François Boucq over XIII Mystery 4	19/11 TOP
Onderstaande bijdrage van Frédéric Bosser verscheen eerder in de rubriek Mes plus belles images in het Franse stripmaandblad dBD nummer 58 van november 2011. In deze rubriek overloopt en becommentarieert een auteur zijn favoriete tekeningen en platen, in dit geval François Boucq. We pikken er zijn commentaar uit over pagina 45 uit XIII Mystery 4. "Bij het maken van de laatste prent dacht ik aan het Jeremiah-album De Winter van een Clown van Hermann waar je meeuwen rond de clown ziet vliegen op een vlot. Alleen vlogen ze daar rond hem om zich tegen hem te keren. Hier drukken ze het leven uit terwijl Amos treurt om een verlies. De sfeer rond hem is grijsachtig en de meeuwen zijn veeleer vervelend dan opbeurend. De laatste drie stroken lieten me toe om te spelen met het ritme van de horizon. Mocht ik het beeld afgesneden hebben en er een ander voor in de plaats gebruiken zou het het aspect doorbreken van een man die tegenover zijn lot en zijn eigen horizon staat. De drie stroken benadrukken dit idee."

Eric Henninot over Little Jones	18/12 TOP
Onderstaande bijdrage van Jean-Pierre Fuéri verscheen eerder in het Franse stripmaandblad Casemate nummer 30 van oktober 2010. COMMENTAAR BIJ PAGINA 12 Over de platenverkoper om de hoek: "Door het bedreigende personage in het groot te tekenen, meende ik er iemand in te herkennen... de platenverkoper in Marseille naast het atelier waar ik werk! Ik heb 'm opgezocht. Hij was helemaal weg van het idee te figureren in een strip. Hij stond toe om enkele gelaatsuitdrukkingenvoor me te tonen in zijn winkel, die ik dan fotografeerde. Het hielp me om beter de veranderingen in zijn fysionomie te begrijpen en om het personage geloofwaardiger te maken. Er zijn gedragingen die je nu eenmaal niet kan uitvinden. Dit gezegd zijnde, heb ik nooit foto's nagetekend, ik heb me er enkel door laten inspireren." Over beweging in decor: "De spanning stijgt. Elroy Wittaker slaat iemand. Volgens Yann (de scenarist van dienst, red.) moest hij een rechtse verkopen, maar de beweging moest vanuit de linkerkant komen. Dat zou een onderbreking in het leesverloop betekenen. Dan maar gaan voor een stevige linkse! Daarmee kwam alles in evenwicht. Je ziet direct dat Elroy een vechter is die terugkomt van Vietnam. Hij redt zich in het begin aardig uit de slag tegen drie mannen. In prent 5 benadrukt de uitgeschakelde Black Panther met de bloedende neus wat er zich op de achtergrond afspeelt: zijn maten zijn weerloos tegen Elroy. Ik heb hier iets ongezien uitgeprobeerd: een indruk van beweging geven door de bar te bewegen en niet de mannen. Ik denk wel dat het werkt. Ik experimenteer graag met zoiets." Over het gebruik van zwart: "De Black Panthers dragen allemaal zwarte broeken, zwarte baretten en zwarte, lederen, militaire vesten. Ik, die anders niet de gewoonte heeft om veel zwart te gebruiken, had het begrepen: deze keer was het nodig om me in het zwart te gooien. Uiteindelijk viel het wel mee. Het zal me nog helpen in de toekomst. In de laatste prent zit Elroy in de problemen wat een tussenkomst van Little Jones noodzakelijk maakt. Klein als ze is, uit de toon vallend in deze scène vol herrie." COMMENTAAR BIJ PAGINA 13 Over vallen tussen twee stoelen: "De Black Panthers rennen naar links, dus weg uit het verhaal. Jones en Elroy blijven alleen achter. Voor de rest lees ik graag de uitspraken van Jones. Amper tien jaar jong en ze vertoont al trekken van een feministe. Tegenover haar staat Elroy, een macho en nochtans erg vertederend. Als militair in een racistische maatschappij valt hij tussen twee stoelen. Jones heeft het als kind temidden de volwassenen ook al niet makkelijk en moet haar mannetje staan in de straat." Over plaat 13: "Het regent hier voor twee redenen. Ten eerste is het een hommage aan William Vance die verzot is op scènes in de regen. Jean Van Hamme bediende hem meermaals op zijn wenken in XIII. Ten tweede hoort regen wel bij deze sène. De relatie tussen Elroy en Jones wordt meer gespannen. Uiteindelijk vertrekt ze alleen in de straat die haar wereld is, een wereld waar het koud is. Omdat het hier om plaat 13 gaat, heeft Yann me gevraagd om er een knipoogje naar de reeks XIII in te stoppen. Het mocht niet te opvallend zijn, vond ik, zodat het het leesritme niet zou verstoren. Er zijn in het album meerdere verwijzingen naar William Vance en Jean Van Hamme. Ze zijn bedoeld voor iedereen die een beetje op de hoogte is van hun leven." Over dubbele bodems: "Ik heb voor deze authentieke affiche in de laatste prent gekozen omdat ik ze goed vond passen in deze wereld waarin niets eenvoudig is, niet voor de personages en niet voor hun leven. Je ziet op de affiche een pig (een scheldnaam die aan de politie wordt gegeven) die een meisje redt door mond-op-mondbeademing. Dat is het eerste niveau. Maar dit beeld krijgt een andere betekenis in ons heden waarin pedofiliezaken vaak in de media komen. Ook al wordt het niet expliciet vermeld, moet je toch in je achterhoofd houden dat Jones, het kind, verliefd is op Elroy, de volwassene." COMMENTAAR BIJ PAGINA 42 Over vallen tussen twee stoelen: "Hier is dan de beruchte cineast (Norman Boltanski is Yanns versie van de bekende regisseur Roman Polanski, red.). Ik heb hetzelfde kapsel gebruikt zonder voor de rest naar al te veel gelijkennissen te zoeken. Dat is van geen belang voor het verhaal. Yann is iemand die graag risico's neemt, ik geneer me er alleen maar voor. Ik heb nog enkele sporen van de slogans op de muur en de vloer behouden om de niet al te sympathieke en opportunistische kant van ons personage te accentueren. Het bloed van zijn vrouw is nauwelijks opgedroogd of hij biedt de rol die ze zou spelen al aan een ander aan. Omdat De Mangoest op het einde van de plaat in een spiegel moest kijken, bedacht ik me dat ik al een gong had getekend in deze kamer. Ik heb beslist om daar gebruik van te maken." Over de mond snoeren: "Prent 3: De Mangoest staat in de schaduw want we mogen hem nog niet herkennen. Ik gaf aan zijn gebaren een delicate kant; hij schroeft zijn geluidsdemper vast zoals hij een kopje koffie zou drinken, erg zelfverzekerd. We gebruiken hier ook twee keer eenzelfde foefje. We weten wel dat Norman zal zeggen dat ze kon doodvallen, maar de PLOP van de geluidsdemper snoert hem de mond. Hetzelfde geval voor de persoon aan de andere kant van de lijn wanneer "hallo?" wordt onderbroken door de CLICK van de telefoon. Het was hier niet nodig om de moord te tonen, enkele bloedstralen volstonden." Over hetzelfde, maar dan omgekeerd: "De laatste strook herneemt dezeflde scène als de strook ervoor, maar dan omgekeerd. Deze keer belt De Mangoest en komt een slechts voor de helft belichte man (net zoals De Mangoest net tevoren) dichterbij. De Mangoest ontdekt zijn aanwezigheid dankzij de gong. De man heeft geen gezicht. Wie is hij?" COMMENTAAR BIJ PAGINA 43 Over een ander soort herrie: "Een scène met veel herrie, maar heel verschillend van plaat 12. Ik teken dit niet vaak, dus ik voelde me niet erg op mijn gemak. Alles zit in de beweging. De Mangoest gooit de telefoon, Elroy ontwijkt die. Hij heeft goeie refelexen, maar De Mangoest heeft die ook door uit het raam te springen." Over de afwezigheid van decor: "Op plaat 12 heb ik het decor achter de herrie getekend. Het heeft me zelfs geholpen om beweging te simuleren. Hier ben ik het decor niet vergeten uit luiheid, maar veeleer omdat het de aandacht van de lezer dreigde af te leiden. De decoupage volstaat om een gevoel van snelheid weer te geven. Elroy begint moe te worden. Hij mist vier keer De Mangoest en zijn geweer ketst. Het was trouwens niet mijn bedoeling om De Mangoest van Vance exact na te tekenen. Hier is hij jonger, gespierder en kwieker." Over de code van beelden: "Prent 6 is interessant. De twee handen en de twee gedeeltes van het geweer zijn van elkaar gescheiden door het zwarte gedeelte van het raam. Deze scheiding, die de onmacht van het personage symboliseert, wordt nog eens versterkt door een bleker gekleurd raam achteraan. Elroy is als het ware gevangen tussen de stukken hout. Zelfs al is hij er zich niet van bewust, moet de lezer toch een gevoel van onmacht opvangen. De prent kan op eenzelfde manier als de affiche met de mond-op-mondbeademing de lezer helpen om de code, de achterliggende boodschap van beelden beter te begrijpen. Eens hij dat mechanisme snapt, kijkt hij met een heel ander oog naar alle beelden, alle reclameboodschappen die er op het eerste zicht makkelijk, eenvoudig en oppervlakkig uitzien, maar die in feite geladen zijn met onderliggende boodschappen. Probeer het maar eens, je zal het wel zien!" Over het moment van begrijpen: "In de laatste prent heb ik het gezicht van Elroy getekend dat verwrongen is door woede. Hij weet nu wat hij moest weten, hij begrijpt dat hij is gemanipuleerd. Zijn gezichtsuitdrukking beeldt al zijn woede uit. Het is hier ook niet nodig om achter hem een decor te tekenen."

Philippe Berthet over Irina	11/12 TOP
Onderstaande bijdrage van Jean-Pierre Fuéri verscheen eerder in het Franse stripmaandblad Casemate nummer 20 van november 2009. Daarin werden de eerste halve pagina en de eerste volledige pagina over het personage Irina uit XIII 13: Het Onderzoek van William Vance naast de versie van Berthet gelegd. Het gaat namelijk om dezelfde scène, maar dan anders... COMMENTAAR BIJ PLAAT 49 Over het verschil in ritme: "Door twee prenten extra in te lassen vóór die van Vance verander ik het ritme van de laatste strook waarin gedood wordt. Ik heb de prent met Irina op het bed eruitgelicht en groter gemaakt om meer kracht te zetten bij de moord die in drie prenten is opgedeeld. Ook de kadrage van de laatste prent is aangepast, ik toon het meer van nabij. Ik deed dit allemaal voor het evenwicht van mijn pagina. Zo tekende ik het lichaam van Irina in de schaduw zodat het gezicht van het slachtoffer helemaal belicht is." COMMENTAAR BIJ PAGINA 50 UIT XIII 13: HET ONDERZOEK Over de tip van Vance: "Sinds Pin-Up — en zelfs daarvóór! — heb ik er geen moeite mee om een mooi meisje te tekenen. Het probleem was ook niet om mijn Irina gelijkend te maken aan die van Vance. Ons contract stipuleert duidelijk dat elke tekenaar zijn eigen stijl moet behouden. Ik kon haar zelfs meer achtergrond geven. In het begin van het verhaal is ze slechts vijftien jaar en tweederde van het album gebeurt nog vóór ze een moordenares in dienst van de KGB wordt. Het heikele punt — en dat beviel me nu net aan dit verhaal — is dat van zodra je weet waar ze vandaan komt, je meer begrip voor haar opbrengt, wat haar menselijker maakt. Ik hoop alleszins dat ik haar niet te sympathiek heb voorgesteld. De tip van Vance bestond erin om herkenbare kapsels voor elk vrouwelijk personage uit te werken. Wanneer ze te veel op elkaar beginnen te lijken, maakt het toch niets uit want je kan ze nog steeds van elkaar onderscheiden door hun kapsel. De blonde lok van de bruinharige Jessica Martin is het perfecte voorbeeld voor deze manier van werken." Over veranderingen: "Toch enkele veranderingen op deze plaat. Ten eerste introduceert Eric Corbeyran een element dat niet voorkomt in de XIII-plaat van Vance. De rode ster is van groot belang in ons verhaal. Vervolgens liet hij me Irina van een trap komen. Om die reden heb ik de kadrage van de derde prent kleiner gemaakt. Daardoor wordt ook de actie gecentreerd en valt haar ongerustheid beter op. Het gedoe met de pruik lieten we achterwege want het bracht niets bij. Ik heb de neiging om meer in te zoomen in mijn prenten. In de volgende pagina van Vance zie je de twee mannen die Irina vasthielden, elk met één kogel in hun lijf gedood worden door De Mangoest. Op onze pagina worden ze door het hoofd geschoten en de kadrage is veel nauwer dan die van Vance. Dat is nu eenmaal mijn stijl! Maar ik verander niet voor het plezier. Veel prenten zijn nagenoeg hetzelfde van opzet als het origineel." COMMENTAAR BIJ PAGINA 50 UIT XIII MYSTERY 2: IRINA Over commentaren: "Uiteraard is de tekst van Jean Van Hamme gerespecteerd op onze eigen pagina's. Op dit ogenblik heb ik nog geen commentaar gekregen van Vance, ook al heb ik begrepen dat Dargaud 'm regelmatig mijn platen doorstuurt. Jean Van Hamme op zijn beurt heeft me gebeld om me te feliciteren voor mijn cover. Wellicht zal ik meer reacties van hen ontvangen na de verschijning van het album." (dit interview dateert al van een jaar geleden, red.) Over typische personages: "Ik ondervond niet echt moeilijkheden om De Mangoest of Amos te tekenen, die nochtans erg typisch zijn. Ook de agent die Irina achtervolgt, gaf me geen problemen. Hij is een mooi modelpersonage. En ook hier zijn de verschillende kapsels handig. Maar voor kolonel Svetlanof, die je amper ziet in Het Onderzoek, had ik meer tijd nodig." Over fans: "Men heeft me dikwijls gevraagd of ik niet bang was voor de reacties van de fans van XIII. En God weet dat ze talrijk zijn! Ik heb er echt geen moment aan gedacht, rekening houdend met het feit dat ik het scenario van iemand anders teken, ook al gebruikt het personages uit XIII. Om heel eerlijk te zijn, heb ik vooral vermeden om er rekening mee te houden om paniek te vermijden, om me niet te laten blokkeren en om een maximum aan zelfstandigheid en flexibiliteit te behouden!"

Ralph Meyer over De Mangoest	04/12 TOP
Onderstaande bijdrage van Jean-Pierre Fuéri verscheen eerder in het Franse stripmaandblad Casemate nummer 6 van juli 2008. COMMENTAAR BIJ PAGINA 5 Over De Mangoest: "Ik heb twee weken lang niets anders getekend dan De Mangoest, Steve Rowland en Kim Carrington alvorens ik aan het album begon. Oorspronkelijk had Xavier Dorison een dikke, vieze kapitein bedacht. Door erover te discussiëren kwamen we uit bij een kapitein met wat meer klasse om hem een grotere geloofwaardigheid te geven. Kijk goed naar hem... en hop, hij is dood! Xavier heeft me om de juiste redenen gevraagd om niet de moord te tonen, maar wel hoe Kim reageert. Door er slechts naar te verwijzen, is de impact vaak groter dan het zomaar in beeld te brengen. Het was alleszins de juiste keuze voor deze scène. We hebben extreem met het contrast gespeeld: een vrouw groot in beeld, doodsbenauwd, vervolgens gaat de camera omhoog en komt een demonisch personage in beeld. Het is De Mangoest. Enfin, toch in de versie van Jean Van Hamme en William Vance want in de volgende pagina's komt een afgezwakte versie aan bod. Hij is minder gespierd, minder strijdlustig, minder sinister." Over de kleuren: "Voor de kleuren, die ik samen met mijn vrouw realiseerde, heb ik geen rekening gehouden met die van XIII (die door Petra zijn gemaakt, de vrouw van Vance, red.). Het eerste en het laatste gedeelte van De Mangoest, die overeen komen met het begin van de reeks XIII, zijn rechtstreeks in kleur geschilderd. De rest van het album, over het leven van De Mangoest, is traditioneler ingekleurd met een inkting in zwart." COMMENTAAR BIJ PAGINA 6 Over het rustpunt: "Dorison vond de blik van Kim hier erg belangrijk: groot afgebeeld, starend naar De Mangoest. Maar na dit dramatische moment was het nodig om de spanning te doorbreken. Vandaar het prentje met de boot, nauwelijks verlicht in de nacht. Dit kalme moment zorgt ervoor dat de lezer eventjes een pauze neemt en staat aan het verhaal toe om van ritme te veranderen. Prent 4 was een problemgeval. De Mangoest heeft de elektrische verlichting van de Lady Bee doorgeknipt. Hier moest ik duidelijk maken dat een lamp de ruimte verlicht. Dit beeld in vogelperspectief brengt alle personages in beeld en toont de lichtbron. De sfeer is nu vrediger, er kan zelfs een kleine lach bij De Mangoest vanaf. Nu kan er gebabbeld worden!" Over tekst en beeld: "De laatste prent is heel symbolisch. Om de superioriteit van De Mabgoest aan te tonen, is het tekenen van zijn gezicht niet nodig. Zijn handen met het bloed van alle mannen die hij net vermoordde en zijn wapen achter de riem van zijn broek volstaan om zijn machtspositie tegenover Kim te benadrukken. Kim is met de handen geboeid en lijkt tam. De dialogen bereiken een hoogtepunt. Soms is een beeld efficiënter dan voorzien omdat het de tekst gedeeltelijk overbodig maakt. En soms zijn beelden integendeel ondergeschikt aan wat er wordt verteld. Xavier had het recht om tot het eind te schaven aan de tekstballonnen. Hij vermeed zoveel mogelijk om het werk van de tekenaar opzij te zetten." COMMENTAAR BIJ PAGINA 7 Over leesbaarheid: "Het album kent een gemiddelde van negen prenten per pagina. Dat zijn er al genoeg. Hier zijn het er elf en dat is zwaar! De teksten van Xavier zijn soms overweldigend, maar nooit gratuit. Het is aan mij om ze zo verteerbaar mogelijk te verwerken voor een vlotte lezing. Ik speel met de kadrages, met bewegingen, ik zorg ervoor dat de expressies van de personages het meest logisch zijn en het meest overeenkomen met wat ze zeggen of wat ze horen. We bevinden ons op een boot, in principe dus op een locatie met beperkte mogelijkheden. Maar het jacht is ruimtelijk genoeg om te kunnen spelen met perspectieven waarbij de grafische kant hier van minder belang is. Het belangrijkste is dat de paginaschikking zo leesbaar mogelijk is. Voor een grotere variatie wissel ik grotere overzichten af met medium shots in verschillende pesrpecteven. Let hier ook op de verandering van ritme. De toon wordt dreigender, De Mangoest grimast en slaat Kim. De prent met de geboeide hand dient als intermezzo. Zo komt het overeen met de laatste twee prenten. De confrontatie is voorbij, de kalmte is teruggekeerd. Zelfs het gezicht van De Mangoest ontspant zich." Over de toekomst: "Ik hield erg van dit werk. Als Dorison erin slaagt om uitgeverij Dargaud te overtuigen ons groen licht te geven voor een tweede album (wat alle auteurs tot nu toe wensten, red.) dan ben ik zeker van de partij. In afwachting werk ik aan een one-shot op scenario van Frank Giroud en Denis Lapière. Het is een hedendaags verhaal van een honderdtal pagina's in kleur voor uitgeverij Futuropolis. Het is minder realistisch getekend. Voor de verandering!" (Het album Page Noire verscheen in augustus 2010, red.)