|
|
|
Alle
bijdragen van Toon Dohmen aan de rubriek
De Commentator
bundelen we op deze pagina.
Klik verder naar de volgende onderwerpen:
• 15/02/2014 Onlangs
verscheen IJstijd van Nicolas de Crécy.
Vertaler Toon Dohmen biedt achtergronden bij het boek,
dat de Crécy maakte in opdracht van het Louvre
in Parijs. Tot slot heten de auteur en de museumdirecteur
je persoonlijk welkom in de heilige hallen van de meest
vermaarde kunstcollectie ter wereld. |
|
|
|
|
|
|
|
|
IJstijd?
In IJstijd lopen sciencefiction en kunsthistorische
beschouwingen, popcultuur en wetenschap, feit en fictie
ijskoud in elkaar over. Uitgangspunt van het boek is dat
er een grote klimaatramp heeft plaatsgevonden, die (je
voelt 'm aankomen) heel Europa onder een dikke ijslaag
heeft bedekt. Bekende en minder bekende stukken uit het
Louvre spelen een belangrijke rol in het verhaal. Als
een soort kunsthistorisch verantwoorde body snatchers
trekken ze halverwege het boek heel slim de hoofdrol naar
zich toe. Zouden zij iets met het ontstaan van de ijstijd
te maken hebben?
Gelukkig is de wetenschappelijk onderlegde, genetisch
gemodificeerde hond Hulk ter plaatse (Nicolas
de Crécy heeft een gepatenteerd zwak voor
zulke buitenbeentjes). Samen met enkele andere idioten
neemt hij deel aan een even ambitieuze als lachwekkende
archeologische expeditie. Zou het Hulk en zijn medeavonturiers
lukken de onderste steen van het Louvre boven te krijgen?
IJskoud decor
IJstijd speelt op een onherbergzame ijsvlakte
die vreemd, maar ergens ook vertrouwd aanvoelt. Een decor
waarvan Nicolas de Crécy de vrieskou aan den lijve
heeft ondervonden.
Enkele jaren geleden was de stripmaker op reis in IJsland,
waar hij een surreëel tafereel aantrof: een winterse
vlakte met daarop een volledig ingesneeuwd verkeersbord.
In de lente was het verkeersteken vast in één
oogopslag duidelijk, maar midden in de sneeuw, tegen een
roze wolkenlucht met blauwe bergruggen in de verte, vormde
het één groot vraagteken.
De Crécy aarzelde geen moment en haalde zijn fototoestel
te voorschijn. Wat een droomdecor voor de strip waarin
hij de vertrouwde meesterwerken uit het Louvre met een
frisse blik wilde bekijken! Een perfecte omgeving om de
soms overbekende beelden nog eens oprecht verwonderd in
te aanschouwen. Hoe zou het zijn om de Mona Lisa
of Rembrandts Geslachte Os te
ondergaan alsof je ze zopas, op de ijsvlakte, had ontdekt?
Alsof je er voor het eerst oog in oog mee zou staan, even
verbluft als de archeologen die voor het eerst kennisnamen
van de rotsschilderingen in de grotten van Lascaux.
Welkom in het Louvre
Nicolas de Crécy en de directeur van het Louvre
leiden je rond...
Nicolas de Crécy:
"Ik ben in eerste instantie benaderd door Fabrice
Douar, uitgever bij Musée du Louvre
Éditions. Hij belde me of ik er iets voor
voelde om een strip over het Louvre te maken. Aanvankelijk
was ik verbaasd dat zo'n eerbiedwaardig instituut iets
met strips wilde doen. Zo'n vorm van artistieke toenadering
zou volgens mij enkele jaren geleden nog ondenkbaar zijn
geweest.
Ik heb altijd enorm veel waarde gehecht aan mijn artistieke
vrijheid. Dus Fabrice' vraag leek me aanvankelijk nogal
beperkend. Bovendien is het Louvre zo'n eerbiedwaardig
instituut met zo'n rijke geschiedenis, dat ik niet meteen
een geschikte invalshoek voor me zag. Daarbij komt dat
ik vooral houd van kunstenaars uit de negentiende en twintigste
eeuw, terwijl het Louvre alleen stukken tot 1848 toont
(moderner werk is in Parijs enkele honderden meters
verderop te zien, in het Musée d'Orsay). Het
was dus nog niet zo eenvoudig om de uitdaging aan te gaan.
Maar uiteindelijk kon ik de verleiding toch niet weerstaan.
Je wordt tenslotte niet elke dag gevraagd om je visie
op die klassieke kunstwerken te geven. Bovendien bood
de opdracht me de mogelijkheid om naar hartelust door
het Louvre te lopen, ook buiten de reguliere openingstijden.
Na een paar bezoeken aan het Louvre begon ik voor me te
zien wat mijn uitgangspunt voor IJstijd kon zijn: oog
in oog met de enorme verscheidenheid aan geëxposeerde
werken had ik vaak het gevoel dat ik eigenlijk niks wist.
En dat terwijl ik aan de academie van Angoulême
hoger kunstonderwijs heb genoten.
Dus toen heb ik personages bedacht die nóg minder
wisten dan ik. Zij betreden het Louvre nadat het eeuwenlang
in de vergetelheid is geraakt. Dwalend door de museumzalen
proberen ze te begrijpen wat ze daar zien. Ze weten niets
van de achtergronden van de diverse kunstwerken. Sterker
nog, ze weten niet eens wat een museum is. Als ze in een
toekomstige ijstijd het Louvre eenmaal hebben ontdekt,
denken ze dat ze op sporen zijn gestuit van één
enkele beschaving zoals die op een zeker moment in het
verleden heeft bestaan.
Doordat die mensen uit de toekomst dus helemaal van niets
weten, zijn ze gedwongen allerlei verklaringen te verzinnen
voor wat ze om zich heen zien. Zo komen ze tot de meest
verbazende, bizarre of ongelooflijke conclusies.
Op die manier heb ik geprobeerd te verbeelden hoe mensen
zonder enig referentiekader, die volkomen onbekend zijn
met de artistieke en historische achtergronden van het
Louvre, de tentoongestelde werken zouden kunnen interpreteren..."
President-directeur van het Louvre, Henri Loyrette,
slaat een brug tussen de kunsten:
"Op het eerste gezicht lijkt het voor een museum
misschien een tikkeltje oneerbiedig om beeldende kunst
te combineren met het stripverhaal. Want het zijn twee
culturele werelden waar traditiegetrouw de nodige 'afstand'
tussen bestaat. Toch raken ze beide aan beeldende expressie
en artistieke scheppingskracht.
Met de stripboekcollectie Un Autre Regard willen
we een brug slaan tussen die twee werelden: stripliefhebbers
uitnodigen zich open te stellen voor de museumcollectie
en tegelijk het publiek van het Louvre verleiden het stripverhaal
eens met andere ogen te bekijken. Per slot van rekening
maken zowel het Louvre als het stripverhaal deel uit van
het hedendaagse culturele leven.
Met de stripcollectie geven we enkele stripmakers volledig
de vrije hand. Ze krijgen gedurende enkele maanden onbeperkt
toegang tot het museum, verder zijn ze geheel vrij hun
eigen inzichten en belangstelling te volgen. We laten
de verbeeldingskracht dus de vrije teugel. Op basis van
wat ze in het Louvre zien bieden de auteurs vervolgens
hun visie op één of meer geëxposeerde
kunstwerken, op een bepaalde zaal of op het museum als
geheel.
Omdat het Louvre heel uiteenlopende werken toont uit verschillende
landen en tijdperken, zagen we een stripcollectie voor
ons waarin plek is voor heel verschillende stijlen en
smaken. Elk boek uit de collectie biedt dus een unieke
visie op het Louvre.
Un Autre Regard past in het streven van het Louvre
onze collecties open te stellen voor actuele kunstvormen.
Achterliggende gedachte is dat daaruit boeiende artistieke
kruisbestuivingen kunnen voortkomen."
Voor de liefhebber:
kunsttheoretisch coda
De verschijning van IJstijd gaat gepaard met
een expositie in het Institut français
des Pay-Bas in Amsterdam, die nog tot en met
29 maart 2014 te zien is. De expositie speelt met het
spanningsveld tussen originele werken en reproducties,
waarin ook de meesterwerken uit het Louvre al decennialang
dapper standhouden. Zie voor meer uitleg het tekstpaneel
uit de expositie hieronder.
Caleidoscopisch
erfgoed: het Louvre in de eenentwintigste eeuw
In IJstijd biedt Nicolas de Crécy een
nieuwe blik op de klassieke meesterwerken uit het Louvre.
Veel van die kunstwerken kennen we allemaal. Maar waarvan?
Hebben we ze ooit echt 'gezien'?
Strips zijn een bijzondere kunstvorm. Ze bieden een groot
publiek verhalende grafiek in de intimiteit van de eigen
huiskamer. Ze zijn niet gemaakt voor de expositiezaal,
maar voor de drukpers. Juist daardoor kunnen stripmakers
zo'n groot publiek bereiken. Voor beeldend kunstenaars
in vroeger tijden was dit ondenkbaar. Slechts een beperkt
en vaak bevoorrecht publiek, denk aan koningen en kardinalen,
had toegang tot hun originele werken. Als de kunstenaars
meerdere mensen van hun werk wilden laten genieten, moesten
ze een kopie (laten) schilderen, of een gravure maken
van de voorstelling. Duplicaten die slechts zelden de
magie van het origineel evenaarden.
Sinds de opkomst van de lithografie in de negentiende
eeuw kunnen tekenaars en schilders hun publiek veel eenvoudiger
bereiken met reproducties van hun werk, die in de loop
van de jaren steeds getrouwer zijn geworden. Daardoor
zien we kunstwerken tegenwoordig vaak eerst in gedrukte
vorm of op een beeldscherm. Zo zullen de meeste mensen
de Mona Lisa hebben leren kennen via een van
de ontelbare reproducties van dit schilderij. Niet voor
niets sprak cultuurfilosoof Walter Benjamin
al in 1936 van het 'kunstwerk in het tijdperk van zijn
"technische reproduceerbaarheid".
Het Louvre geeft zelf al jarenlang kunstboeken uit. Met
die kunsthistorische uitleg nodigt het museum mensen uit
de geëxposeerde werken extra te waarderen. Cultureel
erfgoed staat namelijk nooit op zichzelf. De context waarin
het zich bevindt, brengt het tot leven. In dat opzicht
is het Louvre méér dan een monumentaal gebouw
met dito kunstvoorwerpen. Het is tevens een caleidoscoop.
Een kunsthistoricus kijkt immers anders dan een toerist,
en een toerist weer anders dan een stripmaker. En zelf
kijk je als tiener ook anders dan als veertiger. Wie je
bent, bepaalt wat je ziet. Kijken naar kunst doe je immers
niet alléén met je ogen. Wie meer weet,
kijkt anders. Vandaar dat het Louvre meer wil doen dan
enkel originele werken exposeren met daarnaast sec een
vermelding van titel, materiaal, maker en jaartal.
De collectie Un Autre Regard is daarvan een goed
voorbeeld. Want ook een stripboek als IJstijd
is zo'n context waarin cultureel werelderfgoed opnieuw
tot leven komt. De reproducties van de stukken die Nicolas
de Crécy in het Louvre heeft gezien, getuigen van
een alternatieve en evengoed actieve vorm van kijken.
Ook zij nodigen ons uit de Mona Lisa en tientallen
andere meesterwerken met andere ogen te bekijken —
en zodoende nieuw leven in te blazen.
Nog meer voor de liefhebbers: de Franse tv-persoonlijkheid
Olivier Barrot vertelt (in het Frans) waarom IJstijd
volgens hem de moeite waard is:
Bronnen:
Folder Période Glaciaire, Futuropolis (2005)
Nicolas de Crécy: Période Glaciaire [Notes
et croquis]. Ed. BD Artiste (2007)
© alle teksten en beelden: Nicolas de Crécy
en de betreffende auteurs.
Met speciale dank aan Sigge Stegeman.
Klik hier
voor meer info en een preview van IJstijd.
|
|
|