Jean-Louis Mourier over Trollen van Troy 22	25/10 TOP
Onderstaande bijdrage van Jean-Pierre Fuéri en Frédéric Vidal verscheen eerder in het Franse stripmaandblad Casemate nummer 98 van december 2016. COMMENTAAR BIJ PAGINA 34 Over een plaat per dag: "Oef, afgewerkt. Twee Trollen in een jaar maken (in 2016), is gegarandeerd een jaar zonder vakantie. We zijn die uitdaging al eens in 2014 aangegaan, maar ik hoop dat het eerstvolgend niet meer zal plaatsvinden. Ik had een beetje vertraging op mijn planning en heb dubbel moeten werken tijdens mijn zomervakantie in de tweede helft van augustus.Ik heb dan ongeveer een pagina per dag getekend. Eind oktober was mijn werk aan het album af. Het is opnieuw een terugkeer naar het verleden van de trollen. Dat is geen nieuw gegeven, want we hebben al een album (deel 14) gewijd aan de jeugd van Waha. Dat was een album dat voornamelijk bestond uit kortverhalen die in Lanfeust Mag verschenen. We veranderen per album van personages wat heel aangenaam is." Over de grote prent: "Een zeldzaam geval in de Trollen-serie, een klassieke reeks met klassieke tekeningen: een grote aflopende prent met prenten erop gemonteerd. Die was nodig om er beweging in te brengen en de diepte van Waha's traject door de lucht weer te geven. Let op de papegaai met de vier vleugels, dit is fantasy en daar profiteren we van. Dat is mijn persoonlijke bijdrage aan deze plaat." Over nauwkeurigheid: "Christophe stond erop dat ik de precieze kreet van Johnny Weissmuller als Tarzan zou schrijven. Zelfs in fantasy is een zekere nauwkeurigheid nodig. In een vorig album parodieerden we Mission: Impossible met de exacte noten van de generiek erbij." Over gezond verstand: "Zijn mijn libellen niet mooi? Ik heb ze groter getekend dan Arleston ze had beschreven zodat ze kunnen vliegen, ondanks het gewicht en het formaat van de reclameboodschappen. Fantasy verbiedt geen gezond verstand." COMMENTAAR BIJ PAGINA 36 Over woordspelingen: "De heks Hälwyna heeft een schattige naam. De verbeelding van Christophe is onuitputtelijk. Door ervaring begrijp ik ondertussen snel zijn woordspelingen. Behalve één keer. Ik herinner me nog dat ik hoofdpijn kreeg door de naam van burgemeester Soychantruit (in het Frans) te ontcijferen. Een verwijzing naar Mei '68 (soixante huit). Moeilijk, moeilijk." Over misbruik van prenten: "Het shirt van de heks is echt heel kort. In de loop van het album is de onderkant van haar borsten te zien, zonder meer. Het is wachten tot de voorlaatste pagina om ze wat meer te zien bewegen, wat bij de lezertjes iets kan teweegbrengen. Een tip voor Christophe: als hij op een dag eindelijk een superhelden-Trollen voor me schrijft, beloof ik hem een album zonder lollige prentjes. Dergelijke prenten, die voor sommige comics misbruikt worden, schaden meer dan gelijk wat anders het lezen. Ik leg liever de nadruk op de expressies en de houdingen van de personages." Over de lijdensweg: "Op deze pagina staat het moeilijkste dat ik ooit heb moeten tekenen en dat mijn leven echt heeft vergald: de netten waarin de jonge trollen zijn opgesloten. Ik heb erop gezwoegd. We hebben eerst een net van touw gebruikt. Te lang, te ingewikkeld om te tekenen. Daarna zijn we overgegaan op een net van metaal, dus bestaande uit stevige stangen aan ringen die makkelijker zouden moeten zijn om te tekenen. Had je gedacht! Die zijn honderd keer moeilijker om samen te stellen. Doffe ellende. En mocht het nu maar één of twee keer nodig geweest zijn, maar op elke pagina kwam ik weer een nieuwe tegen. En mijn lijdensweg herbegon." COMMENTAAR BIJ PAGINA 37 Over hertekenen: "En hop, drie netten met trollen erbij! Ik heb in mijn hoofd wellicht vijfhonderd modellen gebouwd. Het zou een droom geweest zijn, mochten we een smid hebben gevonden die er een voor ons had kunnen maken. Bij het bekijken van deze pagina merkte Christophe op dat het verhaal vereiste dat de trollen aan het plafond zouden hangen en niet aan de muur zoals ik eerst had getekend. Dat viel makkelijk te verbeteren. Ik heb een haak, touwen en het vrijstaand getekend en de kooien verplaatst." Over wiens schuld: "Ik weet dat Christophe mij, altijd vriendelijk, er de schuld van geeft dat ik prent na prent werk zonder zorgvuldig het vervolg te lezen. Mooi excuus. Maar laten we niet vergeten dat hij me al jarenlang zijn scenario per twee of drie platen levert. Pas sinds kort heeft hij me een verhaal in twee of drie stukken geleverd. Dat maakt mijn werk gemakkelijker. Nu ja, als ik op schema zit. Want inderdaad, ik werk met mijn neus op de prent en ik heb daarbij de neiging om niet verder te kijken en mezelf in de knel te tekenen. Niet erg, dan begin ik wel opnieuw." Over de tanden trekken: "Spannend, de prenten met het uittrekken van de tand in close-up wisselen af met de komst van de cavalerie, pardon, van Waha. Let erop dat de kleine trol niet tandenloos blijft, hij verliest slechts ŽŽn melktand in dit avontuur." Over ideeën voor volgende albums: "We hebben vaak gezegd dat we telkens over een dozijn ideeën beschikken voor volgende albums. In feite is het nog erger, want tijdens onze schranspartijen komen we op nog meer verhalen die worden ingegeven door de actualiteit. Het criterium is dat ze ons moeten doen lachen. En natuurlijk nemen we die eerst voor in plaats van er een uit de lade te halen. Of we voegen er niet eerder gebruikte ideeën aan toe. Momenteel wachten er een vijftiental verhalen om uitgewerkt te worden." COMMENTAAR BIJ PAGINA 38 Over compositie: "Opnieuw een aflopende prent, de lezer wordt verwend. De moeilijkheid zat niet in de vele glasscherven en de libellen — hee, alweer twee netten, maar kom —, maar in de compositie van de prent. Waha versplintert het raam, vliegt over de op het kruis vastgebonden trol terwijl de drie andere personages een na een vallen." Over verhoudingen: "Een keer het decor is voorgesteld, de muren, de deur, de vensters, enzovoort, probeer ik zo goed mogelijk de verhoudingen te behouden. Nu ja, in die mate dat de lezer niet over een te zichtbare wanverhouding valt. Maar er moet nu ook weer niet met een kompas in de hand gecontroleerd worden of alles klopt. Ja, ik speel vals, zet daar een meubel dichter en plaats een muur verder. Ja, mijn kamers kennen een variabele geometrie. Maar zolang niemand daar op let, is er geen man overboord. Guy Mathias doet de Franse lettering in de tekstballonnen en ik de RFFFFLLZZZZZZZZ en andere GRRKKFFGGNN. Een waar plezier." Over Askell: "Door weer over te schakelen naar een ritme van één album per jaar hoop ik dat we tussendoor one-shots en kortverhalen kunnen maken die we al jarenlang voor ons uitschuiven. Nee maar, als bij wonder heb je me nog de eeuwig weerkerende vraag niet gesteld over het vervolg en einde van Askell de Waterwereld. We denken er nog altijd aan om het weer op te pikken, maar de realisatie van het album zal ongetwijfeld nog meerdere jaren duren." Over soloprojecten: "Uiteraard heb ik ook zin om persoonlijke albums te maken, een verhaal van mezelf. Ik heb zelfs al een ideetje. We zien later wel. Momenteel amuseer ik me nog altijd met Trollen en dat is het belangrijkste."

Jean-Louis Mourier over Trollen van Troy 19	23/12 TOP
Speciaal voor de komende feestdagen komen we terug op het voorlaatst verschenen album van Trollen van Troy, deel 19: Geen Kerst voor Vadertje Grommel. Deze commentaartekst verscheen niet eerder op onze website. Onderstaande bijdrage van Jean-Pierre Fuéri verscheen eerder in het Franse stripmaandblad Casemate nummer 76 van december 2014. COMMENTAAR BIJ PAGINA 22 Over tendinitis: "Hoe kan een tekenaar tendinitis (ontsteking van de pees, red.) voorkomen? Makkelijk. Ik werk op een Cintiqtablet met een trackpad ernaast waarmee ik kan inzoomen en het blad draaien. Twee jaar geleden, twee opeenvolgende maanden lang, met een inhaalbeweging op het einde van het album, bezeerde ik elke keer mijn hand. Een verkeerde, herhaaldelijke en intense handeling en ik had het weer te pakken. Nu heb ik mijn trackpad verplaatst. Na meer dan vijftig keer slepen, is het opletten geblazen. Ik probeer alles wat me gevaarlijk lijkt ergonomischer op te lossen." Over de deadline: "Dit is mijn tweede Trollen dit jaar (in 2014). Ik zal het niet hebben over het helse ritme, ik zal het erop houden dat ik geen halfjaar vakantie heb genomen. Het album moest natuurlijk verschijnen voor de feestdagen en de deadline was heel krap. Soleil drukte al de eerste twee katernen terwijl ik nog de voorlaatste plaat tekende." Over herbeginnen: "Toen de tendinitis toesloeg, had ik al vijf pagina's van dit album getekend. Twee jaar later herbeginnen was een rare ervaring. Mijn tekenstijl was geëvolueerd en Claude Guth was van rechtstreeks inkleuren overgegaan op computerinkleuring. Mocht ik meer tijd gehad hebben, had ik alles ongetwijfeld hertekend. Nu heb ik het beperkt tot het hertekenen van enkele gezichten en Claude heeft de kleuren geactualiseerd. Oplettende lezers zullen het veranderde kapsel van de prins wel zijn opgevallen." Over het scenario: "Nooit meegemaakt: de deadlines waren zodanig krap dat Christophe (Arleston, de scenarist, red.) me een compleet scenario heeft gegeven om zich op het einde niet vast te schrijven zodat hij eerdere scènes ook niet moest herschrijven. Hij verkoos dus om het verhaal in één keer te schrijven." COMMENTAAR BIJ PAGINA 23 Over aanpassen"Dit verhaal in het ijs is een primeur. Christophe reist graag rond op Troy. De trollen hebben al de sneeuw gezien in Trollympiaden, deel 11 in de reeks, maar nog geen ijsschots. Ze hebben een heilige schrik voor wter, maar in de grote zilte zee redden ze zich hele goed. De trollen passen zich aan alles aan. En ik ook! Ik glijd in de decors die Christophe me voorstelt. Ik droom er al een tijd van om een Trollen bij de superhelden te tekenen. Nee, Christophe, ik zal niet grommen bij het tekenen van gebouwen, beloofd! De Trollen moeten het ook hebben van de knipogen en met zo'n onderwerp, gezien de golf films en tv-reeksen, is er heel wat beschikbaar om mild mee te kunnen spotten." Over indicaties van Arleston: "Christophes enige vereiste was dat de prins een knappe man moest zijn zoals in Shrek. Ik ontwerp het personage rechtstreeks in de prent. Op de computer is dat makkelijk. Af en toe geeft Christophe bepaalde kadrages aan. Hier bijvoorbeeld voor prent 4: 'strak shot op Waha, van onder gezien'. Voor de laatste prent hield hij het intgenedeel op: 'ze gooit Tyneth hard weg'. Ik koos voor een prent met achtergrond. Ik had een tweede tekening op een witte achtergrond kunnen maken. Dat is het probleem van tegen de deadline te werken. Op je stappen terugkeren is onmogelijk." Over de bewegingen: "Ik hou erg van de beweging in de tweede strook en de houding van de prins 'met zijn klassevolle en elegante sprongetjes', dixit Christophe. Voor de beweging denk ik er niet meer over na, dat komt vanzelf. Merk op dat de kerel uit het water komt met volledig droge haren. Superkrachten zijn mooi meegenomen." COMMENTAAR BIJ PAGINA 24 Over de eerste Inuïts: "Ik stel u de eerste Inuïts van de serie voor. Nogal klassiek, lang geen heroïc fantasy voor de verandering. Vrolijk werk dat geen documentatie vereist. Alweer een aflopend kader dat van pas komt voor een spectaculair, panoramisch zicht. Ik moest veel zaken tonen, maar het geheel moest ook luchtig zijn. Dit terzijde, zelfs een prent die groter is dan de andere kan er nog schraal uitzien." Over weerkaatsingen: "Ik geloofde in alle naïviteit dat een sneeuw- en ijsdecor veel makkelijker was om te tekenen. Uiteindelijk kostte het me meer werk dan gelijk welk ander decor. De zee bijvoorbeeld vergt een speciale weerkaatsing van de kleuren. Ik ben in het bijzonder tevreden over de inkleuring van plaat 18 en hier van de zesde prent." Over het stapsprongetje van Johnny Depp: "Voor prent 160, op deze plaat de vijfde (het album telt precies 381 prenten), was Christophe heel precies in zijn aanwijzingen: 'Waha zet een stapsprongetje zoals Johnny Depp in de eerste scène van Pirates of the Caribbean'. Dat is veel efficiënter dan een lange beschrijving van de beweging. En ik hoef de film niet te gaan zoeken. Na vijfentwintig jaar samenwerking hebben we een gemeenschappelijke smaak ontwikkeld, zowel voor films als voor boeken." Over potlood en inkt: "De derde strook kostte me heel wat werk. Het ijs, de transparantie van het water, daar is werk aan. Dankzij de compuer is alles in de prenten op te lossen. Als ik weet hoe het verder moet, ga ik meteen over in inkt. Zoals voor de Inuïts. Omdat ze zo ruw zijn, mannetjes met verweerde gezichten, is het niet nodig om ze eerst in potlood te tekenen." COMMENTAAR BIJ PAGINA 25 Over de teksten: "Zelfs met onze strakke deadlines slaagt Christophe erin om enkele teksten te veranderen wanneer hij mijn platen ontvangt. Hier geen probleem om ze te plaatsen toen hij in de laatste prent 'Zewintah izgommingh' erbij wilde plaatsen. Of een kleine 'Bingo!' op de volgende. Het was vervelender wanneer hij een zin wilde toevoegen in een al overladen prent. Ik laat je zelf zoeken waar precies in het album. Ik moest er eigenlijk de tekening voor laten zakken, maar daar was geen tijd voor. In de afgelopen vijfentwintig jaar lach ik nog altijd bij het lezen van de scenario's, zijn grappen, zijn dwaasheden, zijn woordspelingen. Soms teken ik iets zonder onmiddellijk te begrijpen waar hij naartoe werkt. En daarna lach ik me kreupel." Over één plaat per dag: "De laatste tien dagen werkte ik het album af met één plaat per dag. Maar zonder de lettering, die door Guy Mathias wordt gedaan, noch de inkleuring, door Claude Guth. Ik begin tegen 8 uur en stop rond 23-24 uur. Dat lukt me goed. Omdat ik mijn werk niet wil afraffelen, neem ik er mijn tijd voor om het goed te doen. Gelukkig ben ik geen langslaper." Over tijdswinst: "Gelukkig werk ik ook in een atelier, bij me thuis met een vriend, Denis, die naarmate het werk vordert de in te kleuren vlakken selecteert voor Claude. Vlakken selecteren is vervelend werk. Het is heel praktisch want over het algemeen ben ik heel nauwkeurig, maar er zijn altijd dingen die minder leesbaar zijn, een arm waarvan je je afvraagt bij wie die hoort bijvoorbeeld. Dat pakken we thuis aan waardoor Claude veel tijd wint." Over de feestdagen: "In tegenstelling tot Christophe vier ik heel graag Kerstmis, maar ik hou nog meer van Nieuwjaarsdag. Zonder de familieverplichtingen. Dan gaat het er losser aan toe."

Jean-Louis Mourier over Trollen van Troy 14	03/09 TOP
Onderstaande bijdrage van Jean-Pierre Fuéri verscheen eerder in het Franse stripmaandblad Casemate nummer 32 van december 2010. COMMENTAAR BIJ PAGINA 29 Over de slimme werkwijze: "Tof (bijnaam voor Christophe Arleston, red.) discussiëren telkens over een thema dat hij vervolgens op zijn eentje uitwerkt. Daarna geeft hij me pakketjes van, eerder zeldzaam, zes of zeven platen, maar meestal twee of drie. Niet zozeer omdat hij lanterfant of te veel werk heeft. In feite wacht hij tot hij platen terugkrijgt van zijn tekenaars. Het helpt 'm om weer in zijn scenario te duiken. Slim, hè? Hij levert me scenario's die goed zijn opgedeeld, de uitleg voor de prenen links, de dialogen en de onomatopeeën rechts. Hij voegt er een kleine bladschikking aan toe waarmee ik kan doen wat ik wil. Hij is daar prima in onderlegd zodat ik er zelden iets aan verander." Over computerwerk: "Ik doe tegenwoordig alles op de computer, met een touch screen. Ik begon ermee halverwege het album Trollenbloed. Tot dan scande ik al mijn met de hand getekende platen in en gaf op de computer de final touch. In Trollenbloed kwam een grote ruimte voor barstenvol personages met een overdaad aan verschillende perspectieven. Ik bezweek eronder en heb het digitaal opgelost. Ik was niet zeker of ik er veel tijd zou mee zou winnen, maar qua vlotheid was het perfect. Ik werk apart de decors uit, hetzelfde voor de personages, en ik voeg ze bij elkaar tot het me bevalt. Nu zijn mijn platen beter geconstrueerd, is mijn tekenstijl helderder en wint alles aan leesbaaheid. In dit geval zijn de decors beperkt. Maar wel aanwezig. Het volstaat om de plaats van actie weer te geven." Over het tellen van vliegen: "Waag het niet om de vliegen van de trollen te tellen! Het aantal komt nooit overeen. Bovendien zijn er die zich verborgen houden op het hoofd. We weten nooit het exacte aantal vliegen! Behalve voor de kinderen die er slechts twee hebben." COMMENTAAR BIJ PAGINA 30 Over decors: "Ook hier werk ik in het begin en het einde de decors uit. We zien de groep in het woud en op het einde is er een panoramisch zicht op het dorp waar ze naartoe trekken. Op slag kan ik me er makkelijker vanaf maken in de andere prenten. Des te beter want een grap is sterker met personages ten voeten uit die niet verdrongen worden door een gedetailleerd decor datde aandacht afleidt. Ik teken de prenten volledig zonder het wit van de tekstballonnen, ook al voorzie ik de plaatsing ervan. De persoon die ze erin monteert, heeft daardoor nog wat verschuifmogelijkheden." Over theatraliteit: "Wat is er kenschetsend voor een trol? Tanden en een pels! Het is veel makkelijker om de gevoelens van een trol weer te geven dan van een mens. Hun grote bek helpt hierbij. Ze sperren hun ogen verder uit en tillen hun wenkbrauwen hoger op dan mensen. We kunnen hun houding overdrijven wat hen een theatraal kantje geeft en daar houd ik wel van. Idioten tekenen is een waar genot. Ik heb het graag als ze zichzelf te buiten gaan, wat een muilen trekken ze dan! Ik teken alles met pelzier. In fantasystrips kan je oneindig improviseren, je kan je eigen architectuur uitvinden, je eigen planten, bomen, dieren." Over klotebladschikking: "De bladschikking is een wafelstructuur. Naar mijn mening is alles wat ingewikkelder is ook klote om te lezen. De gesofistikeerdheid van een bladschiking in sommige manga's en comics maakt hen quasi onleesbaar. Men weet niet waar te beginnen en waar te vervolgen. Dus, en dat hebben we gemeen met Albert Uderzo, leve het classicisme! Nu en dan, een keertje per album, bieden we een reuzedecor aan dat buiten de zetspiegel komt, maar niet meer dan dat."  COMMENTAAR BIJ PAGINA 31 Over leuke contrasten: "Ik speel met contrasten. Ten eerste het netjes opgeruimde bureau van de achtbare Fukkatoe en het vrolijke rommelkot dat het trollenhuis is. Tof doet de moeite niet om alles in detail uit te leggen, al komt er wel veel van hem. Ik moet er niet aan denken om tien dergelijke platen te tekenen, maar enkele prenten zoals deze zijn plezierig om te tekenen." Over de regie van een scène: "We hebben hier een echte theatrale scène die erom vraagt nauwkeurig geregisseerd te worden. Tof houdt me bij het handje. Ziehier zijn beschrijvingen: Prent 5: Tetram komt geeuwend wakker. Beeld van nabij. Prent 6: Buitenbeeld van het huis, het balkon, de ladder. Prent 7: Waha op de voorgrond, onschuldig lachend, spelend met haar bot, aan de rand van het balkon dichtbij de ladder. Tetram in zijn hangmat op de achtergrond die naar haar kijkt, hongerig. Prent 8: Pwietepiet, lachend, maakt een brochette. Prent 9: Zelfde beeld als prent 7 met Waha op de voorgrond. Zonder in zijn hangmat te bewegen, grijpt Tetram naar Waha, maar in diezelfde seconde bukt ze voorover omdat ze haar bot laat vallen. Prent 10: Tetrams hand grijpt in de lucht en Waha valt in de diepte omdat ze te ver voorover bukte. " Over valsspelen: "Ik moest erop letten dat de lengte van de arm aan de ene kant volstond en dat aan de andere kant de tafel goed geplaatst stond om alles te doen kloppen. Ik heb tot op de letter het scenario gevolgd. Het valt niet altijd mee om al zijn beschrijvingen te respecteren. Soms zet hij me voor het blok door een personage dat te ver verwijderd staat. Niet erg, van de ene op de andere pagina speel ik vals. Niemand die het ooit heeft opgemerkt of erover heeft geklaagd, zelfs niet door sommige professionele blunderzoekers! Dat blijft tussen Arleston en mij."  COMMENTAAR BIJ PAGINA 32 Over een gunstig karma: "De baby tuimelt naar beneden en ontsnapt aan een zekere dood. Waha heeft een gunstig karma! De laatste prenten tonen veel beweging. Ik streef ernaar om hyperexpressief te zijn in de beweging, net zoals in de emoties. Ik teken het lichaam zonder model of studiemateriaal. Ik vind statische scènes moelijker om te maken dan scènes met beweging. Het was lastiger om de niet-bewegende chef en zijn vriend te tekenen in de voorlaatste prent dan de jongeren die voetbal spelen! Oeps, er ontbreekt een arm aan een trol op de achtergrond. Ik corrigeer die op de computer in de postproductie." Over de inkleuring: "Wanneer Claude Guth klaar is met de inkleuring, verzacht ik de lijnen op de achtergrond om de diepte te benadruken. Het vergemakkelijkt de lezing. Claude kleurt al zodanig lang onze strips in dat Tof niet meer dan enkele toelichtingen geeft in de trant van "het wordt dag" of "de nacht valt". Ik bemoei me er niet mee. Op de ingekleurde platen corrigeer ik zelden wat, op het kleur van een kledingstuk na bijvoorbeeld dat plots van kleur verandert tussen twee prenten." Over jongetjes en ouders: "Voetbal spelen met een mensenhoofd levert ons geen problemen op. Niet meer dan het opvreten van mensen. Nooit een klacht ontvangen van gelijk welke organisatie! De vorm verguldt de bittere pil. Alles baadt in vreugde, het is onrealistisch! Het kan gelezen worden door jongetjes. En zonder dat ze er zich voor schamen lezen ook ouders Trollen van Troy! Tof reageert graag op getekende pagina's. Op het moment van de afwerking, verfijnt hij nog dialogen in fucntie van de tekeningen. Maar hij respecteert de grootte van de tekstballonnen. Er is geen sprake van dat die worden heraangebracht. We houden ons al bezig met de Trollen in 2011. In de loop van de albums laten we ballonnetjes op en we zien nog wel of ze neerkomen. Het idee dat aan de basis stond van de volgende Trollen is goed neergekomen!"