In
juni verscheen deel 2 van De Muizen van Leningrad
bij Dupuis. Het tweeluik van Thomas
Du Caju en Jean-Claude Van Rijckeghem
is daarmee afgelopen. Scenarist Van Rijckeghem
blikt hieronder terug op het maken van de strip.
 |
"Mijn
goede vriend en favoriete tekenaar Thomas Du Caju verslikte
zich in zijn koffie toen ik hem vertelde dat ik een strip
wilde schrijven over het beleg van Leningrad. De week
ervoor waren we nog aan het brainstormen over een hongerige
vrouwelijke vampier aan boord van een Brits slagschip.
Geheel toevallig had ik een artikel gelezen over de trotse
miljoenenstad Sint-Petersburg, en hoe die tijdens de Tweede
Wereldoorlog 29 maanden lang was omsingeld door de nazitroepen.
De meest noordelijk gelegen grootstad ter wereld heette
toen Leningrad en was in alle opzichten weelderig: kilometerslange,
rechte lanen, uitgestrekte parken vol standbeelden op
sokkels en grootse paleizen uit de negentiende eeuw. Leningrad
was bovendien een rebelse stad van kunstenaars, componisten,
schrijvers en tegenstanders van Stalin. In 1941 wilde
Adolf Hitler de miljoenenstad uithongeren en Stalin stak
geen vinger uit om de metropool te ontzetten."
 |
Het
artikel dat ik las, draaide rond de Leningrad-symfonie
van Dmitri Sjostakovitsj die het belegerde Leningrad tijdens
de zomer van 1941 wist te ontvluchten. Op 9 augustus 1942,
toen al honderdduizenden doden waren gevallen door uithongering
en bombardementen, ging de symfonie van Sjostakovitsj
in het belegerde Leningrad in première, uitgevoerd
door slechts vijftien leden van het plaatselijke radio-orkest.
Aanvankelijk waren ze met zeventien maar tijdens de repetities
vielen er twee gewoon dood met hun instrument nog in de
hand. Ze waren uitgemergeld en verzwakt door de honger.
Het concert werd rechtstreeks uitgezonden op de radio
en was via luidsprekers in de hele stad en aan de frontlinie
errond te horen. Ook de nazi's konden de opvoering horen
in hun loopgraven. Ze belegerden de stad toen al een jaar
en de hele opvoering moest hen ontmoedigen en doen inzien
dat ze de stad nooit klein zouden krijgen.
 |
Ik
wilde aanvankelijk het verhaal van die opvoering in een
scenario vertellen. Mijn eerste versie van het scenario
draaide rond de jonge violiste Anka (een koosnaam voor
Kalinka) die haar overleden vader in het orkest zou vervangen.
Maar toen ik de vrienden van Anka aan het ontwikkelen
was, namen die op een of andere manier het verhaal over.
Ze lieten me niet los, die drie snotneuzen. Ze bleven
maar roepen in mijn hoofd. Ze wilden erbij horen. Het
verhaal van de jonge violiste en haar vader werd zo het
verhaal van vier adolescenten die denken dat hun vriendschap
tegen alles is bestand, zelfs tegen een oorlog. Maar niets
blijkt minder waar. Oorlog vernietigt alles, zelfs de
meest hechte vriendschap. Ik ben als scenarist die schreeuwende
personages in mijn hoofd gevolgd. Soms gebeurt het zo.
En het leukste is dat personages dingen gaan doen die
je als scenarist zelf niet had verwacht.
 |
Toen
ik las over het beleg van Leningrad kon ik één
detail niet uit mijn hoofd zetten: het bombardement van
Lychkovo. Je moet weten dat de Duitse pantsertroepen op
21 juli 1941 de grens overstaken en het Russische leger
in de pan hakten. Het stadsbestuur van Leningrad, bezorgd
om de Duitse opmars, besloot om de kinderen van de stad
naar het 'veilige' platteland te sturen, honderd kilometer
ten zuiden van Leningrad, naar een dorpje dat Lychkovo
heette. Die bijna tienduizend kinderen waren nog maar
enkele dagen aangekomen toen ze alweer in allerijl geëvacueerd
moesten worden. Maar de Messerschmitts bombardeerden het
station en de treinen vol met kinderen. In de weken die
volgden, zwierven overlevende kinderen in groepjes door
het platteland en probeerden ze terug te geraken in Leningrad.
Die gebeurtenis wordt verteld in het eerste deel van De
Muizen van Leningrad.
 |
Het
tweede deel gaat over het beleg zelf en over die eerste
hongerwinter van 1941-1942 die honderdduizenden levens
eiste. Ik las een stapeltje boeken over het beleg, over
de tijd van Stalin en zelfs over de Russische keuken.
Toch bleef de symfonie zijn rol spelen in het verhaal.
Begin jaren 1960, zo'n twintig jaar na de legendarische
opvoering in de belegerde stad, werd de symfonie weer
opgevoerd in Leningrad met de overlevende leden van het
oorspronkelijke orkest en met dezelfde dirigent. Daarmee
begint en eindigt De Muizen van Leningrad.
 |
Het
hele verhaal heeft Thomas en ik twee jaar beziggehouden.
Thomas documenteerde zich uitvoerig en wist in zijn tekeningen
de kou, de honger en uitzichtloosheid van de stad te vatten.
Maar hij wist ook van Anka (want rond haar draait alles
tenslotte) een prachtige heldin te maken. Ergens is het
jammer dat het verhaal in twee delen werd uitgegeven,
want het gaat om één verhaal waarin de onschuld
van vier adolescenten wordt vermalen door de oorlogsmachine.
Dit verhaal draait niet rond goed en kwaad. Er is maar
één schuldige en dat is het spook van de
oorlog.” |
