Hugues Labiano over De Leeuw van Juda 1	23/05 TOP
Onderstaande bijdrage van Marius Jouanny verscheen eerder in het Franse stripmaandblad Casemate nummer 131 van december 2019. Over avontuur met grote A: "Stephen Desberg en ik werken al bijna vijftien jaar samen. Het gevaar bestaat dat we in een zekere routine vervallen. Na onze Ster van de Woestijn stelde ik het werk voor van Franse schrijvers van begin twintigste eeuw, zoals Joseph Kessel en Blaise Cendrars. De romans van kunstenaar-avonturier Cendrars, in het bijzonder L'Homme Foudroyé, gaven mij zin om een avonturenverhaal met een grote A te tekenen, met adempauzes, epische aspecten en mooie personages zoals er tegenwoordig maar weinig te vinden zijn in stripverhalen. Desberg dacht aan een verhaal op het Afrikaanse continent dat hij heel goed kent. Zelf heb ik slechts een paar dagen in Algerije doorgebracht voor een stripfestival. Ik was aanvankelijk niet zo enthousiast. Afrika wordt systematisch te veel geassocieerd met avonturenverhalen. Maar zijn idee van een mystieke relatie tussen twee personages, stond me aan. Ik keke ernaar uit om Ethiopië te tekenen, een veel mysterieuzer land dan Kenya dat in het begin van het album aan bod komt en waarvan we heel goed het savannelandschap kennen." Over archetype: "Als autodidact teken ik niet graag naar model en teken ik instinctmatig. Het risico is dat ik altijd hetzelfde teken. Ik baseer me vaak op mijn eigen uiterlijk om het hoofdpersonage vorm te geven. Voor de verandering heb ik van Wallace het archetype van een blonde Brit gemaakt." Over werkelijkheid: "Om hier de Riftvallei te tekenen, combineerde ik enkele foto's en deed ik mijn ding. Documentatie is noodzakelijk om een zeker niveau van realisme te behalen en om de lezer in het landschap onder te dompelen. Ik streef niet naar de werkelijkheid, alleen het gevoel van de werkelijkheid." Over gieren: "Ik suggereer de moordscène door erop te letten de lijken niet te laten zien. Ik ben nooit aangetrokken geweest door het morbide en ik zal nooit zover gaan dat ik iets zou tekenen dat me afstoot, behalve wanneer het verhaal erom vraagt. Ik heb gekozen voor gieren, die boekdelen spreken over de aard van de scène, en voor de close-up van het gezicht van de soldaat die er verschrikt uitziet en die de hele pagina structureert." Over de sfeer: "De sfeer van De Leeuw van Juda is helemaal niet hetzelfde als mijn De Vier Hoeken van de Wereld (Dargaud, 2013) dat zich afspeelt in de Sahara. Voor ik een scène aanpak, documenteer ik me door boeken te lezen over het onderwerp en foto's te doorbladeren in fotoboeken die me inspireren." Over papier: "Mijn tekenstijl evolueert meer dan de technieken die ik gebruik. Sinds geruime tijd voeg ik op een andere manier zwart toe op mijn pagina terwijl ik al twintig jaar een — onvergelijkbare! — Sakura Pigma Micron-pen gebruik door daar zwart in te stoppen. Voor dit album heb ik veel meer gebruikgemaakt van een penseel dat meer souplesse oplevert. Ik verander daarentegen vaak van papier naargelang waar ik zin in heb. Ik kan aquarelpapier gebruiken wanneer ik bepaalde materie wil bekomen. Voor dit album voor een groot publiek wou ik de effecten beperken. Ik werkte daarom op een heel fijnkorrelig papier, makkelijk om mee te werken, hoewel het karakter mist. Ik denk dat ik voor het volgende deel terugkeer naar een korreliger papier waarop je vaak moet worstelen, maar waarvan de weergave heel interessant is." Over architectuur: "Dit gebouw is niet het station van Addis-Abeba in die tijd. Ik vond enkel documentatie over het huidige station, gebouwd in 1931, dus enkele jaren na de gebeurtenissen in het album. Het kwam in geen geval overeen met wat het scenario vereiste: een statig gebouw, met veel volk, om de tekst van Desberg tegemoet te komen. Ik moest er ook gevarieerde figuren in kunnen tekenen, zoals de Amharas, de grootste etnische, orthodox-christelijke etniciteit van het land. Ik heb dus zelf een station verzonnen door me te baseren op traditionele Ethiopische huizen in aarde en hout die je nog steeds makkelijk kan aantreffen in de streek van Harar, vooral omdat het Ethiopische keizerrijk, uniek in zijn soort, nooit werd gekoloniseerd door westerlingen waardoor de architectuur dus weinig externe invloeden onderging." Over denken in zwart-wit: "Wallace moest onopvallend opgaan in de menigte waar westerlingen schaars zijn. Ik gaf hem neutrale kleren en een hoed die zijn gezicht in prent 2 grotendeels verbergt. Het toevoegen van zwart mocht niet te nadrukkelijk zijn, maar ik kon me niet inhouden. Ik ben een last voor inkleurders. Ik denk in zwart-wit na over de compositie van mijn pagina's, zonder in het achterhoofd te houden dat ze daarna nog door een ander worden ingekleurd! Maar we vonden een goed evenwicht met inkleurder Jérôme Maffre, die dicht bij me woont in Toulouse." Over inkten: "Het inkten is verreweg mijn favoriete stap. Ik kan gemiddeld één pagina om de drie dagen afwerken, met zes tot acht uur werk per dag. In tegenstelling tot velen, ben ik productief en efficiënt!" Over detectivefilms: "De sfeer op deze pagina roept die van detectivefilms op. Als jongeling, toen ik in Parijs belandde, voerde ik slecht betaalde jobs uit. Ik kom uit een heel bescheiden milieu. Cultuur was niet het centrum van ons leven. Tussen mijn achttiende en dertigste wou ik me dus cultiveren. Mijn enige ontspanning in Parijs bestond in het bezoeken van de bibliotheek en drie sessies per week in kunstzalen en bioscopen. Ik ontdekte talloze detectivefilms, zoals Double Indemnity van Billy Wilder, de komedies van Frank Capra en alle grote films van de toenmalige registers." Over The Big Sleep: "Ik zag drie keer The Big Sleep van Howard Hawks in dezelfde week om de zin van een intrige te proberen begrijpen die er niet is. Het duo Lauren Bacall en Humphrey Bogart werkte wonderwel. De esthetiek van de vilthoed, de man die rookt en het mooie meisje dat hem bekijkt, betekende veel voor me. Ik hou er enorm van om weg te kijken van het glamourkantje dat zo'n films hadden. " Over onzekerheid: "Ik had prent 3 nog schuiner kunnen plaatsen om het gewenste effect te accentueren. Het geeft een opschorting van de tijd aan, zoals een waarschuwing dat er iets belangrijks zal gebeuren, een stilstand vóór een versnelling. Deze prent geeft de overgang weer tussen een lange tijdelijkheid waarin hij het station binnenstapt, en de meer verbrokkelde, daaropvolgende scène, waarin Wallace zijn mes trekt om een kluis te openen in het bagagedepot van het station. Ik deel de actie op in vijf prenten om de slag weer te geven, en de lezer onzeker te maken omdat hij of zij niet echt weet wat Wallace met zijn mes zal doen."

Hugues Labiano over Ster van de Woestijn 3	30/11 TOP
Onderstaande bijdrage van Sophie Bogrow verscheen eerder in het Franse stripmaandblad Casemate nummer 95 van augustus-september 2016. COMMENTAAR BIJ PAGINA 18 Over de prairie: "Toen Stephen Desberg en Enrico Marini me Ster van de Woestijn voorstelden, had ik maar één eis: dat de actie zich zou situeren op de grote en niet in het eeuwige, vervelend geworden Hollywooddecors met canyons en mesas's. Ik heb dolgraag de golvende graspartijen getekend. Het is een rustgevend, bijna hypnotiserend decor. Het verschilt niet veel van de duinen in de Sahara die ik in mijn De Vier Hoeken van de Wereld heb getekend." Over paarden: "De western is voor veel tekenaars een opgelegd beeld met zoveel codes dat er je stempel op drukken een uitdaging is. Vooral na Blueberry, Comanche en andere Jonathan Cartlands. Bovendien is er de grote ongerustheid om paarden te tekenen. De mijne hebben me een lastige tijd bezorgd. Maar het is me gelukt, net zoals met de dromedarissen in De Vier Hoeken van de Wereld." Over het aantal prenten: "Ik ben geen voorstander van prenten op een andere prent, maar het komt soms van pas om acties die zich tegelijkertijd afspelen, een specialiteit van Desberg, vloeiend te presenteren. Of om wat ruimte in de prenten te brengen. Terwijl Enrico vijf of zes prenten per pagina gebruikte, moest ik er acht of negen tekenen. Het verhaal is complexer. Ik heb ze erin moeten wringen..." Over het getal vier: "Ik heb mijn tekenstijl aangepast zodat de fantastische sfeer van de rituele dans en de twisted en ontwrichte kadrages contrasteren met de klassieke beeldtaal van de Far West. De indianen houden van gezang en dansen, elke gelegenheid was goed. Ik vond geen exacte documentatie en omdat het over het vieren van de bizon gaat, heb ik de sjamaan een bizonvel gegeven. De vier vuren zijn symbolisch: vier is het heilige getal van de indianen, vier elementen, vier windstreken, vier hoofddeugden, enzovoort." COMMENTAAR BIJ PAGINA 19 Over films als voorbeelden: "Ster van de Woestijn is duidelijk een donkere western die sinds de jaren 1990 in de mode is. Er zit psychologie, kwelling, brutaliteit in. Mijn ultieme referentie ter zake blijft Unforgiven van Clint Eastwoo duit 1992. Ik heb er veel aan gedacht voor de beelden. Ook aan Jeremiah Johnson van Sydney Pollack voor het thema van de indianen die door de pioniers verdrongen worden. Of de tv-serie Deadwood voor de stad en de kostuums." Over kledij: "Ik heb aandacht gegeven aan de kledij van de personages. In de natuur houd ik het landelijk. Alleen de bandana en de Colts aan de riem blijven onvermijdelijk. Gelukkig vinden we nogal wat foto's uit die tijd waar ik gebruik van kon maken. Zonder natuurlijk uit het oog te verliezen dat men zich voor een foto op zijn of haar paasbest kleedde. Ik heb hun kleren dus wat verfrommeld." Over Sean Connery: "Toen ze vernamen dat ik Ster van de Woestijn ging tekenen, zeiden veel vrienden me: 'Je gaat Sean Connery tekenen!' omdat de held in de eerste cyclus zo goed lijkt op de acteur. Mijn eigen personages hebben nooit een model: dat zou te beperkend zijn. Ik maak er op voorhand voorstudies van om ze goed in de hand te hebben. Vooral als ze zoals hier in flashbacks voorkomen waarin ze jonger te zien zijn." Over de inkleuring: "Ik hou veel van de inkleuring van dit album die tegelijk subtiel is (let op de hemels op deze pagina's en de delicate overgang naar de nacht) als in your face met grote, zwarte partijen. Op het scherm van de inkleurder valt dat meteen op, op het mijne veel minder. Ik heb de intentie om op D-day naar de drukker te gaan om erop toe te zien dat de kleuren goed overkomen!"  COMMENTAAR BIJ PAGINA 20 Over de lat: "Ik herinner me de eerste cyclus heel goed. Het verhaal sloeg indertijd aan, het blijft ook voorkomen in top-10'en van het genre en het vestigde de naam van Marini als belangrijke auteur. De lat lag dus hoog! Zonder mijn semirealistische natuur met een karikaturale toets voor de expressiviteit te verloochenen, heb ik mijn tekenstijl op de spits gedreven. Het is zwarter, spontaner, vrijer. Voor één keer ben ik trots op mijn werk. De verwachte commentaren veranderen daar niets aan!" Over intimiteit: "Ik heb graag dat het scenario intimistisch wordt. Dat is zelden het geval — behalve in het uitstekende Dances with Wolves van Kevin Costner. Je ziet de vrijheid van beweging bij de jonge Ster van de Woestijn. Haar geharde karakter maakt er een minder onderdanige vrouw van dan de regel is. Maar buitenechtelijke relaties kwamen regelmatig voor bij indianen." Over Harry Potter: "Wat bedoelt Ochtendbries met die onzichtbaarheid in de laatste prent? Zomaar een uitvinding die hij voor de grap tegen Ster van de Woestijn zei en om in het geheim in de tipi van de meisjes binnen te glippen! Waar haalde Desberg dat idee vandaan? Bij Harry Potter misschien?" Over boeken: "Ik ben een fervente lezer, maar niet zozeer van stripverhalen. Ik haal meer inspiratie uit woorden dan uit beelden. Wist je dat The Big Sky voor het in 1952 een westernfilm was van regisseur Howard Hawks een prachtig boek was van Alfred Bertram Jr. Guthrie? Ik heb voor deze stripserie zodanig veel gelezen over de wereld van de indianen dat ik — voorlopig althans — wel een van de grootste specialisten ben geworden over alles wat met het Zuidwesten heeft te maken!" COMMENTAAR BIJ PAGINA 21 Over leren tekenen: "Ik heb geen enkele tekenopleiding gevolgd, alleen plastische kunsten in het middelbaar waar ik niets heb geleerd. Geen beeldhouwen, modeltekenen, zelfs niet echt kunstgeschiedenis. Ik heb alles op mijn eentje geleerd. Daarom staan mijn platen ongetwijfeld vol foutjes: een arm die wat te kort of te lang is, een fout perspectief,... of een verkeerd gekozen kadrage zoals op de vorige pagina in prent 4. Daar had ik de gezichten meer in close-up moeten tekenen. Ik trek het me niet zoveel aan, het belangrijkste is het vertellen van verhalen, een sfeer overbrengen, leven geven." Over instinct: "Ik heb de neiging om instinctmatig te werken en er weinig mijn potloden bij te halen. Na verloop van tijd weet ik waar ik het oog van de lezer langs de pagina moet leiden, maar het overkomt me vaak dat ik mezelf verras als ik mijn platen opnieuw zie. Op deze pagina bijvoorbeeld bootsen de verticale prenten de ruimte in de tipi na zonder dat dit op voorhand bedacht was. Samen vormen ze ook een driehoek." Over tekenen als werk: "Mijn artistieke cultuur is beperkt. Ik bezoek weinig musea en ik ben ook niet gek op het tekenen naar de natuur. Tekenen is mijn werk. Op vakantie ga ik liever een pint drinken of naar de zee kijken! Ik neem echter wel veel foto's, daar is geen grote concentratie voor nodig" Over de deadline: "Tussen het verzamelen van documentatie tot het bijwerken van mijn tekeningen hebben de 54 platen van dit eerste deel me iets meer tijd gekost dan voorzien. Deel 2 is over een jaar voorzien en het is 62 platen lang. Stephen heeft het net ingekort, de uitgever vreesde dat ik de deadline ruim zou overschrijden!"