Hermann over Duke 1	01/03 TOP
Onderstaande bijdrage van Jean-Pierre Fuéri en Frédéric Vidal verscheen eerder in het Franse stripmaandblad Casemate nummer 99 van januari 2017. De commentaren bevatten spoilers! COMMENTAAR BIJ PAGINA 3 "Twee eerste pagina's zonder tekst. De tekeningen vertellen voldoende. Ik respecteer de bladschikking van mijn zoon Yves. Hij is niet van gisteren als het om strips gaat en hij kent het klappen van de zweep. Hij bezorgde me enkele foto's van mijnen uit die tijd. Ik toon een gewone arbeider die in armoede leeft. Hij raapt een goudklompje op terwijl hij nochtans weet dat hij vroeg of laat gefouilleerd wordt. Soms ondergingen de mijnwerkers een rectaal onderzoek. Maar het klompje is wat groot." COMMENTAAR BIJ PAGINA 4 "Ik veroorloofde me hemels met speciale, bijna vreemde kleuren. Ze contrasteren met de kleuren van de mijn en het bescheiden interieur. Er staat toch nog een hout- of kolenkacheltje. De lezer verwacht dat het wat zwak is om de gestolen klompjes te verbergen in een goed zichtbare pot. Ik ook! Dat toont aan dat de man niet erg intelligent is. En weet je nog hoe onze voorouders hun spaargeld onder de matras stopten? Dat was nauwelijks beter." COMMENTAAR BIJ PAGINA 5 "Ik heb nog gewoond in Canada. In de herfst zijn de bladeren bijna agressief geel en rood. Ik schilder ze met acrylverf die helderder is dan aquarel. Dat bevalt me, maar omdat het nieuw voor me is, pas ik het toe met kleine stapjes. Ik moest er weer gewoon aan worden om paarden te tekenen. Als ik een grote prent wil tekenen die goed overkomt, dan offer ik de hoofden in de prent eronder zonder spijt op. Giraud zei dat ik beter paarden teken dan hij. Hij had ongelijk, de zijne waren veel beter." COMMENTAAR BIJ PAGINA 6 "Als de handlangers niet aan de leiband worden gehouden, breken ze alles om het plezier van het breken. Dat komt overal voor. Ik teken graag lelijke smoelen. Een vriend stuurde me pagina's met allemaal hoofdjes die getekend waren door de grote Mort Drucker (van het Amerikaanse stripblad Mad, red.). Het zijn geweldige smoelen waar ik me op ga baseren. Niet door ze te kopiëren, wel als inspiratie. Om mijn gewoontes te doorbreken. Ik maak cinema die niet beweegt. De gezichten compenseren de afwezigheid van gebaren. Te banale gezichten zwakken een verhaal af." COMMENTAAR BIJ PAGINA 7 "Elf prenten, dat zijn er veel bij elkaar. Er mag dus geen ruimte verspild worden. Een stukje van een huis volstaat om de scène te situeren. Een hand op de borst of onder de jurk eveneens, daar hoef ik de hele personages niet voor te tekenen. Ik ben gefascineerd door kleerplooien op oude religieuze schilderijen. Je hebt de indruk dat elk soort textiel haar eigen structuur heeft. In tegenstelling tot collega's die zich nooit afvragen hoe plooien gevormd worden, is dat een onderwerp dat mij net wel aanspreekt." COMMENTAAR BIJ PAGINA 8 "De manier waarop het bloed eruit spuit, beviel me niet. Dat blijft een probleem, en niet alleen voor mij. Er zijn nog zoveel problemen bij het tekenen! Maar ik ben wel tevreden over Aurelio. Zijn hangende schouders tonen hoe hij verslagen is. Je moet de natuur observeren. Als er een personage valt, dan val ik samen met hem. Daar was meneer Jacobs (Edgar P. Jacobs, van Blake en Mortimer, red.) niet toe in staat. Als zijn kerngezonde helden op de grond vallen, doen ze dat als oudjes. Sorry, maar dat is niet serieus." COMMENTAAR BIJ PAGINA 9 "In prent 3 wilde Yves dat het personage niet meteen te zien is. Hij werkte een jaar in de filmwereld, hij weet wat een beeld is. Ik hoop dat je het geluid van de stappen op het hout hoort. Het was ook niet nodig om het personage dat de deur opent te tonen. Dat houdt het mysterie in stand. Ik hou van de grote compositie links onderaan. Een karrenwiel, een vrouw die net boodschappen heeft gedaan, een witte doek op haar mand, het decor van een landelijk leven staat er." COMMENTAAR BIJ PAGINA 28 "Ik voel geen enkele affectie voor die drie domme boeren. Die idioten houden zelfs niet de wacht. Ik laat hen neerschieten zonder de minste wroeging. In werkelijkheid zou de nacht pikdonker zijn, maar dan valt er niets te tekenen. Nu geef ik het bos weer, de dode takken, de omgevallen stammen. Het heeft iets sensueels, daar schep ik veel plezier in." COMMENTAAR BIJ PAGINA 29 "Een zeldzaam beeld: een landschap op bijna een halve pagina met acrylverf. Het is herfst met warme kleuren en een beetje sneeuw op de bergtoppen. Ik heb een motortje in het hoofd dat mijn pagina's opbouwt naargelang wat er zal volgen. Onbewust breng ik ze in evenwicht met elkaar. Ik heb in mijn hele leven maar één dubbelpagina gemaakt, een scène in de sneeuw in Station 16. Het nam te veel plaats in op mijn tekentafel. Dat was niet praktisch." COMMENTAAR BIJ PAGINA 30 "Dat paard is goed gelukt. Het zijn mooie spieren. Ik heb maar één keer in mijn leven op een paard gezeten, in Solliès. Ik zat hoog. Dat paardritje maakte van mij nog geen ruiter, het paard stopte wanneer het wou. Gelukkig kan je hen tekenen zonder ervan te houden. Een beginnersfout in prent 6: die bladeren in felle kleuren zien er precies uit als een carnavalspruik op het hoofd van die ouwe. Ik had het wat moeten verplaatsen. De kleuren zijn toch nog mooi. Ik was wellicht wat afgeleid." COMMENTAAR BIJ PAGINA 31 "Een wrede schurk. Hij doodt met evenveel emotie als hij schoenen aantrekt. Maar binennkort teken ik de angst op zijn gezicht. Binnenkort ontmoet hij iemand die sterker is dan hem. Dat soort kerels die in een oofwenk iemand doden, worden dan lafaards. De colts in die tijd waren niet zo efficiënt. En duels bestonden niet. Maar als je iemand toont die negen op de tien keer zijn doel mist, wat toen het geval was, breng je iedereen aan het lachen." COMMENTAAR BIJ PAGINA 32 Het is goed om op elke pagina een prent te tekenen zoals de eerste, anders wordt het wat doods. Ik profiteer ervan om er een boom bij te plaatsen. Ik teken dolgraag bomen. Mc Caulky wrijft zich in met het bloed van zijn slachtoffer. Ik stond versteld dat mijn zoon zover ging. Zelf zou ik dat nooit geschreven hebben. Dat zou enkel mogelijk geweest zijn in een mesgevecht. Ik gehoorzaam mijn scenarist. Dat gebaar toont de psychologische aard aan van die man, een sadist, een angstaanjagende psychopaat." COMMENTAAR BIJ PAGINA 33 "Luister goed... Hoor je de muziek van Ennio Morricone? Duke komt in tegenlicht aan (wat gerechtvaardigd is door de donkere wolk boven hem), zoals in een film van Sergio Leone. Ik ontken die invloed niet. De sparren groeien kaarsrecht omhoog en worden heel hoog. Duke is emotieloos. Ik had hem rustig tegen een boom kunnen laten plassen. Jammer voor de drie mannen, ik had hen verder van elkaar moeten tekenen. Maar daar zou ik de volledige paginabreedte voor nodig gehad hebben." COMMENTAAR BIJ PAGINA 34 "Onderaan de pagina beschik ik over meer plaats. Je voelt dat ze Duke willen omsingelen. Maar ik heb een fout gemaakt. De hand van Mc Caulky die op de volgende pagina schiet, mocht niet in het verlengde van zijn lichaam geweest zijn, het bemoeilijkt de leesbaarheid. Niemand doet dit werk zonder fouten te begaan. In Caatinga heb ik een linker- met een rechterhand verwisseld. Derib merkte dat op. Je moet toch een beetje kwaadaardig zijn om zo op het werk van je collega's te letten!" COMMENTAAR BIJ PAGINA 35 "Grappig, de leider van de schurken redt zich altijd uit een vuurgevecht, ook al wordt hij wat later ingehaald. De beeflijntjes in de prenten 6 en 7 komen bij mij niet vaak voor. En de cirkeltjes om aan te tonen dat Duke onwel wordt nog veel minder. Dat is het minste kwaad. De spiraaltjes van Hergé zouden het komisch gemaakt hebben. Alsof vluchtlijntjes symboliseren dat er iemand rent. Ze tonen vooral aan dat hun tekenaars niet sterk genoeg zijn om bewegingen te tonen." COMMENTAAR BIJ PAGINA 36 "Sterk staaltje blufpoker zoals je kan zien op de volgende pagina. Ik dacht een moment dat Yves ons personage zou doden... De landbouwers hebben Wyoming veel ontbost. Maar hier is dat niet het geval. Hoe je dat kan zien? Makkelijk, de houthakkers namen deemoeite niet om de stronken uit te trekken en hakten op minstens een halve meter van de grond. Hier is dat niet zo. Er liggen alleen wat keien en er staat wat schraal, geel gras dat hoogstens enkele schapen tevreden kan stellen." COMMENTAAR BIJ PAGINA 37 "Mildred trouwde met de broer van Duke, een klaploper. Vrouwen gingen niet naar de bar en ze deden al het huishouden en bewerkten het land. Door de veel te koude winters hadden ze kloven in hun handen. De zomers waren heet. Op foto's uit 1860 zagen de vrouwen er gerimpeld, ruw en lelijk uit. Mildred is al wat ouder en ziet er niet fris meer uit. Haar haren zijn verwilderd. Ik wilde geen western met een Claudia Cardinale met een prachtig kapsel.

Hermann at work	22/04 TOP
De making of van een prent uit Hermanns volgende one-shot Ole Pa Anderson.

Hermann en Yves H. over Zonder Pardon	07/02 TOP
Onderstaande bijdrage van Sophie Bogrow verscheen eerder in het Franse stripmaandblad Casemate nummer 77 van januari/februari 2015. Vertaald door Wim De Troyer. COMMENTAAR BIJ PAGINA 7 Hermann over geweld: "Vanaf de eerste pagina's zetten deze gewelddadige scènes de toon voor dit album. De vergelijking met Tarantino is onvermijdelijk: ik ga niet zoals bij Hergé iemand tonen die neergekogeld wordt en die dan met de hand op de borst uitroept: 'Hemeltje, ik sterf!' Hou ouder ik word, hoe meer ik neig naar een zekere grafische brutaliteit." Hermann over opluchting: "Ik beleef er zelfs plezier aan, het lucht op! Deze periode is misschien maar tijdelijk, maar het heeft me nog in zijn greep. Ook de volgende Jeremiah, Jungle City, die ik momenteel aan het afwerken ben, is nog harder, nog wanhopiger." Hermann over grijswaarden: "Met kleur werken, doe ik het liefst want het is realistischer. Op mijn potloodpagina werk ik prent per prent af met een fijn penseel en donkergrijze aquarelverf. Zwarte inkt is te donker, en de lijm die erin zit vernielt de penselen in enkele uren! Nadien ga ik er nog eens over met meer verdund grijs voor de schaduwen, om gewicht en vorm te geven. De kleuren komen als laatste, verzadigd: eerst de gezichten, de lucht als laatste, het liefst met wolken. Want een grote blauwe hemel vereist een behoorlijk repetitieve methode, en dat is verschrikkelijk saai!" Hermann over de terugkeer van gewassen grijs: "Dit gezegd zijnde, toen ik een expo bezocht met zwart-witwerk van mezelf, vond ik die in een zwak moment toch niet zo slecht. Ik sluit niet uit ooit nog zo te werken, met gewassen grijswaarden, misschien met een kleine kleurtoets voor de volgende reeks die Yves momenteel in elkaar bokst. Daar is het sinistere op zijn plaats. We zijn nog aan het onderhandelen..." COMMENTAAR BIJ PAGINA 8 Hermann over Deadwood: "Ik kijk weinig televisie, maar ik bezit wel de reeks Deadwood op dvd. De zeer goede decors vormen een uitstekende documentatiebron die ik kan toevoegen aan mijn jarenlang bijgehouden collectie. Blijkbaar heeft de reeks haar sporen nagelaten: het lijkt er op dat de waard van de saloon in Deadwood in de huid van de corrupte marshal is gekropen, zonder mijn medeweten." Hermann over herkenbare personages: "Maar je kan ook in de sinistere handlangers (niet allen op deze pagina te zien) de oude Luckner uit Blueberry's De Mijn van Prosit herkennen of de schurken die Gary Cooper beledigen in High Noon. Het gebeurt allemaal onopzettelijk, het komt gewoon omdat mijn hersenen bevolkt worden door dat soort tronies..." Hermann over Egon Schiele: "Ik ben gefascineerd oor het werk van de Oostenrijkse schilder Egon Schiele: zijn kracht, de haast afgescheurde rand van zijn silhouetten... dat is waar ik naartoe wou. Ik denk niet dat ik erin slaag mijn hand zodanig naar de zijne te zetten dat het even treffend wordt als zijn werk, maar het is de moeite waard om het te proberen. Uiteindelijk, ik ben nu 76 jaar, zijn mijn tekencapaciteiten nog haast intact: ik heb nog wat tijd om mezelf wat verder te pushen." Yves H. over de bladschikking: "Het was de bedoeling om deze ganzen op de volgende pagina op te laten vliegen, ergens voor het paard van Buck Carter. Dat is tenminste wat ik had getekend in mijn bladschikking. Ik weet nog steeds niet of ze hier opzettelijk zijn terechtgekomen, per ongeluk, of dat ik me niet duidelijk genoeg gemaakt heb... In het algemeen blijft mijn vader zeer trouw aan mijn storyboard, behalve wanneer hij daar een zeer goede reden voor heeft. Zelfs wanneer de afgewerkte pagina nogal verschillend is van diegene die ik mij had ingebeeld in functie van mijn eigen tekenstijl..." COMMENTAAR BIJ PAGINA 9 Hermann over exactheid: "Voor de exactheid van de decors heeft Yves me een stapel op het internet gevonden foto's gestuurd. Dat lag allemaal op mijn werktafel tussen mijn eigen schetsen... terwijl ik wanorde verafschuw! Omdat ik niet van computers hou, is het mijn vrouw die zich bezighoudt met het afdrukken van de documentatie: het is een echte, kleine familieonderneming!" Hermann over de natuur: "Ik teken het liefst de natuur, vooral enorme, spectaculaire landschappen zoals deze badlands met hun kort gras. Waarschijnlijk is het een gevolg van mijn jeugd die ik doorbracht in een hoekje van de Hoge Ardennen. Ik liep in het bos van 's morgens tot 's avonds: ik hield van de geur van dode bladeren en humus. Tegenwoordig teken ik bergketens of bomen — de meest verwrongen zijn de mooiste — door ze te bekijken als een beeldhouwer, gefascineerd door hun reliëf." Hermann over klei: "Ik zou graag beginnen beeldhouwen, met modelwerk. Ik moet zelfs. Maar het ontbreekt me aan plaats, en bovenal tijd: ik spendeer elf uur per dag aan mijn tekentafel... Ik ben bang dat ik een beetje een ziekelijke relatie heb met mijn werk! Nochtans heb ik een van de personages van Schemerwoude al eens in klei geboetseerd en ik vind het resultaat beter geslaagd dan ik het ooit hoopte te kunnen tekenen." COMMENTAAR BIJ PAGINA 10 Yves H. over Tommy Lee Jones: "Als model voor het personage van Buck Carter had ik de acteur Tommy Lee Jones voorgesteld. Ik weet niet wat mijn vader heeft gedaan met de foto's die ik hem gestuurd heb, maar je kan je mijn verbazing inbeelden toen ik dit archetype van de blonde, besnorde cowboy zag verschijnen!" Hermann: "Maar ik ken die kerel niet! Carter had ik me direct zo ingebeeld. Ik ga niet uren zitten zoeken!" Hermann over vader en zoon: "In deze openingsscène is Jeb nog een jong ventje. Twaalf jaar misschien. Maar je voelt al heel wat woede tegenover de outlaw-vader die hem verraden heeft, hem en zijn familie, door alleen al zijn afwezigheid. Ik heb mijn best gedaan om de uiterlijke verwantschap aan te tonen, en de spanning in zijn silhouet terwijl hij een stuk hout zit te bewerken. Alsof Jeb al wist dat zijn vader de veiligheid van hun familie op het spel zou zetten om zijn huid te redden." Hermann over wraak en heldendom: "Aan de andere kant, hoeveel mensen zouden echt klaar zijn om hun hoofd door de strop te steken in een gelijkaardig geval? Ik geloof in de 'dierlijke' reflex. Ik ben er zeker toe in staat om een geweer leeg te schieten op iemand die mijn familie iets aandoet. Maar ik hecht niet veel geloof aan helden." Hermann over werken met voorbeelden: "Ik heb veel boeken met tal van paarden in alle denkbare hoeken. In het begin gebruikte ik die. En op den duur begin je die beestjes te kennen, hun anatomie, hun spiergroepen, en werk je los uit de pols. Het probleem is dat je moet opletten niet voor de gemakkelijkheidsoplossingen te gaan, de automatismen. Ik bewonder zo'n jongen als Boucq (tekenaar van de westernreeks Bouncer, red.) enorm: zijn capaciteit tot zelfvernieuwing is adembenemend."

Hermann over Terug naar Congo	17/12 TOP
Onderstaande bijdrage van Paul Giner verscheen eerder in het Franse stripmaandblad Casemate nummer 63 van oktober 2013. COMMENTAAR BIJ PAGINA 36 Over ontevredenheid: "Zelfs voor onbelangrijke tekeningen keert mijn maag. Niets aan te doen. Ik ben geobsedeerd door mijn werk, door mijn afschuwelijke grenzen en ik spendeer al mijn tijd om bij te schaven, aan te passen en het beter te doen op anatomisch vlak, op het gebied van de houdingen of de decoupage. Er valt altijd wel iets te verbeteren. Ik voel me compleet onbehaaglijk, ik ben niet tevreden over mijn werk. Als ik mijn techniek niet probeer te veranderen in de loop van de albums, dan gebeuren die veranderingen wel natuurlijk door die ontevredenheid. De ene dag voel ik iets aan en 's anderendaags voel ik het anders aan. Ik ben het soms grondig zat om mezelf constant in vraag te stellen. Maar er is geen sprake van om daardoor te stoppen met tekenen. Dat zou het nog erger maken. Als ik dood ben, heb ik me geen zorgen meer te maken! " Over herlezingen: "Omdat het mijn verhaal niet is, zal ik het zeker met plezier opnieuw lezen als het album verschijnt. Dat is niet het geval bij Jeremiah. Als er een nieuw album van verschijnt, stelde ik het me beter voor dan dat en ben ik altijd ontgoocheld. En als ik het een jaar later nog eens pak, vind ik dat mijn ontgoocheling niet terecht was. Het is alsof er tijd voor nodig is zodat ik aanvaard en waardeer hoe het echt is." Over agressie: "Ondanks zijn dwaasheden lukt het Célestin Georget altijd om uit de nood te geraken. Pouvroit verbergt een weinig deugdzaam verleden. Ik heb het wel voor zulke down to earth nevenpersonages à la kapitein Haddock die Greg in zijn westerns of in Bernard Prince ontwikkelde. Ik zou een verhaal als Kuifje niet graag willen tekenen. Te weinig vlees en agressie. Ik heb een zekere gewelddadigheid nodig!" COMMENTAAR BIJ PAGINA 37 Over overgeven: "Voor dit album vroeg ik aan Yves een scenario zodat ik Afrkaans dieren zou kunnen tekenen, wat ik zeer graag doe, zelfs al ben ik er nooit geweest. Die wezens van een ander tijdperk zijn er altijd, ook al worden ze bedreigd door heel wat klootzakken die ze vermoorden. De koning van Spanje joeg er op olifanten! En er bestaat een verachtelijke stroperij die de corrupte Afrikaanse leiders laten betijen. Daar walg ik van, ik moet er bijna van overgeven." Over het vliegtuig zonder details: "Ik had documentatie over het vliegtuigje tot mijn beschikking, maar niet tot in detail. Daardoor was ik bang dat ik schroeven, moeren en hendeltjes zou vergeten waar specialisten op zouden vloeken. Omdat het moeilijk is om iets te tekenen wat je niet kent, koos ik ervoor om het vliegtuig van niet te dichtbij te tekenen." Over de onomatopee: "In de voorlaatste prent heb ik mezelf gepermitteerd om de onomatopee in het gebladerte te tekenen want het is niet exclusief Frans, maar ook bruikbaar in het Engels of het Duits. Dat is niet altijd het geval zodat sommige onomatopeeën in een tekstballon staan om de vertaling te vergemakkelijken." Over het voorzetje van Yves H.: "Mijn zoon stelt een bladschikking van zijn scenario voor door snelle, kleine schetsjes van de pagina's te maken met een positionering van de personages en een eerste versie van zijn tekst. In de meeste gevallen houd ik er geen rekening mee en hij verwacht ook niet dat ik zijn voorstellen kopieer. Het is alleen maar een voorzetje, voor verandering vatbaar." COMMENTAAR BIJ PAGINA 38 Over een snelle start: "In tegenstelling tot een E.P. Jacobs, die wekenlang vele pagina's met personagestudies voltekende vanuit alle mogelijke standunten, werk ik de mijne instinctmatig uit en stel me tevreden met enkele schetsen op een velletje. Ik heb een jammerlijke fout: ongeduld. Tot in die mate dat wanneer ik zelf schrijf en teken, ik al begin te tekenen zonder alle situaties te kennen die ik later in beeld zal brengen. Voor mij volstaat het dat ik de hoofdelementen van het verhaal heb om eraan te beginnen. Ik doe het graag snel, meteen concreet." Over vijftien kilo documentatie: "De Congolese fauna en dorpjes uit 1928 vergden uiteraard documentatie. Geen probleem, vooral omdat ik liever huizen teken die krakkemikkig zijn in plaats van proper en netjes met geraniums op de vensterbanken. Ik had al documentatie over Afrika in mijn bezit en daar voegde ik boeken over Congo en vijftien kilo documentatie van Dany aan toe. En uiteraard vond ik op één of twee beelden na niets dat mij van pas kwam voor dit album. Zo gaat het altijd! Soms waren de foto's niet goed genoeg, soms was de voorgrond wel geschikt, maar was de achtergrond heel wazig. Niet evident. Dingen opnieuw uitvinden of veronderstellen is niet altijd comfortabel." Over de Ardennen: "Als ik moet kiezen tussen iets mechanisch of organisch, dan kies ik verreweg het tekenen van dieren! Wagens tekenen staat me niet echt tegen, maar ik heb er snel genoeg van. Met bossen en rivieren heb ik dat probeem niet want die doen me denken aan de Ardennen en mijn talloze wandelingen in de bossen." COMMENTAAR BIJ PAGINA 39 Over schaduwen: "Schaduwen fascineren me. Ik volgde projectielessen toen ik nog architectuurtekenaar was. Een keer ik klaar ben met het tekenen van een prent werk ik de schaduwen uit met een min of meer donkergrijs. Ik durf nog niet te beginnen aan de inkleuring zolang ik geen gewicht gaf aan de tekeningen via de schaduwen. Niet alle prenten doe ik op deze manier, maar ik geef er zo graag structuur aan." Over de riem: "Ik plaats vaak de camera ter hoogte van de riem, dat is esthetischer en het zorgt voor een solide compositie. Hergé verkoos de camera te plaatsen op ooghoogte, wat ik ook wel eens toepas; maar ik vind dat er iets aan ontbreekt." Over beweging: "Dingen die onbelangrijk zijn in de ogen van de lezer zijn moeilijk om weer te geven. Vooral bewegingen. Neem nu het geweer bovenaan de pagina dat naar beneden valt. Veel tekenaars slagen er niet in om de juiste grafiek te vinden en gebruiken dan maar bewegingslijntjes. Zo pijnlijk! Een beweging weergeven die gebeurde of die aan het gebeuren is op een plaat waarop de tekeningen statisch zijn is heel complex. Ik moet me zien te redden." Over frustraties: "In prent 5 en 6 is Célestin, met zijn dronken smoel, verstoord, instabiel, klaar om te vallen. Met een ontstemde air moet hij hikken. Zijn expressie kwam er niet meteen. Er moet maar één lijn twee millimeter elders staan of alles ziet er anders uit. Soms heb ik het verkeerd bij een expressie zonder meteen het probleem te herkennen. Frustrerend. Maar is het dan zoveel beter om te leven zonder frustraties? Ik denk het niet!"