Gerben Valkema over Suske en Wiske: Cromimi	09/12 TOP
COMMENTAAR BIJ PAGINA 16 Over het ontstaan: "Dit project komt zoals veel van de spannende nieuwe strips van Standaard Uitgeverij uit het brein van Johan De Smedt. Hij kreeg een vertrouwensband met Yann, die vervolgens met veel zin aan een synopsis begon. Tijdens een lunch die ik had met Johan en Sven Denis (art director bij Standaard Uitgeverij, red.) gooiden ze een bom op tafel: of ik een volledig Suske en Wiske-album wilde tekenen, in mijn eigen stijl, op scenario van Yann. Zeg daar maar eens nee tegen! Met kippenvel op mijn armen zweefde ik terug naar huis." Over de samenwerking met Yann: "Dat Yann een enorme fan van Vandersteen is, schepte een band. Ook ik ben gek op de klassieke Vandersteenverhalen, en we vonden elkaar al snel in favoriete scènes en grappen. Ik wist aanvankelijk niet wat ik kon verwachten van deze grote Franse stripscenarist, die ik bovendien ontzettend bewonder. Ik heb een enorme rij van zijn strips in mijn kast staan, van De Onnoembaren, Marsupilami en Gastoon tot de reeks Pin-Up en nog veel meer. Ondanks zijn grote naam was het ijs al vanaf de eerste minuut gebroken, Yann is een ontzettend aardige man! En getalenteerd, het was een genot om zijn scenario uit te werken. Ik vergeleek het vaak met een sappige biefstuk, waarin ik mijn tanden met smaak zette..." Over ideeën uitwisselen: "Yann stuurde zijn uitgewerkte scenario in gedeeltes door, ik volgde hem op door daar steeds ruwe lay-outjes van te maken. Ik had al snel door dat ik de vrijheid had hier en daar wat af te wijken als ik een beter idee had, net als ik met Eric Hercules doe bij het maken van Elsje. Yann is slechts geïnteresseerd in de beste grap, dus als ik iets leukers had, was dat nooit een probleem. Ik luisterde ook aandachtig naar zijn reacties op mijn schetsen, want er kwamen nog geregeld extra grapjes bij. Ik vond het een ideale samenwerking." Over de Franse taal: "Yann spreekt Frans, ik spreek Nederlands. Mijn Frans is vrij beroerd, zijn Nederlands nog slechter. Gelukkig spreken we alle twee Engels." Over eisen en voorwaarden: "Mensen zijn steeds erg benieuwd of we geen streng eisenlijstje van de erven Vandersteen of de uitgeverij hebben gekregen. Integendeel, ons werd gevraagd om onze eigen draai te geven aan Suske en Wiske. Yann en ik waren het wel meteen eens dat we geen parodie wilden maken, maar een echte hommage. We kregen alle ruimte." COMMENTAAR BIJ PAGINA 17 Over tekstverwerking: "Er zitten een paar stukjes in met veel tekst, wat Yann oplost door pauzes in te lassen en de figuren ondertussen leuke fysieke dingen te laten doen. Soms was het even passen en meten, maar ik denk dat het gelukt is om het leesbaar te houden. In de gedeeltes waarin er voorgelezen wordt in de dagboekjes van Professor Degryse (waar kennen we die naam toch van?!) heb ik mijn best gedaan om die blokken tekst zo groot en saai mogelijk te maken, zodat je meegaat met de frustratie van de figuren om het wollige taalgebruik van de oude prof." Over de tekenstijl: "Het mocht gelukkig in mijn eigen stijl. Dat was een geschenk, want ik kan niet tekenen in de studiostijl. Eén lijntje verkeerd en ze lijken allemaal niet meer. Hoe Luc Morjaeu dat doet, is ongelooflijk. Ik weet hoe moeilijk het is, want ik heb geprobeerd om Wiske op de studiomanier te tekenen en dat zag er ontzettend beroerd uit. Gelukkig werd dat niet van me gevraagd." Over beweging en expressie: "Ik gebruik niet alleen figuurontwerpen die ik naar mijn eigen hand kon zetten, maar mijn manier om beweging tekenen is ook anders. Ik zit wat meer in de energiekere school van Marcinelle (de tekenstijl van komische tekenaars die verbonden waren aan het weekblad Robbedoes, red.), ten opzichte van de klare lijn van de reguliere Suske en Wiske. Dat ligt me beter, want ik geef de figuren graag grappige en soms overdreven expressies mee. Het is allemaal wat explosiever en sneller, denk ik." Over knipoogjes: "Er zitten een enorm aantal knipoogjes in het boek, te veel eigenlijk om op te noemen. Dat laat ik aan de oplettende lezer. De eerste knipoog is wel leuk om aan te wijzen, op de eerste plaat lopen Yann, Johan en ik beschonken uit het café waar Lambik en Jerom zitten. Aan mijn houding te zien kan ik het minst tegen Belgisch bier..." Over de Suske en Wiske-toren: "Deze grap met de Suske en Wiske-toren op pagina 17 komt van Yann. Ontzettend goed gevonden, en het past ook nog eens precies in het verhaal! Hij denkt visueel, wat enorm fijn is om uit te werken." COMMENTAAR BIJ PAGINA 18 Over het Museum voor Natuurwetenschappen: "Voor de decors in het Natuurhistorisch museum zijn we ter plekke foto's gaan maken. Dat gaf heel veel meerwaarde om te zien waar de figuren rond zouden moeten lopen. Toch heb ik stiekem wat gedaan aan het plafond, want ik wilde dat het maanlicht door het glas scheen. Ik heb het plafond gesloopt en er een grote overkoepelende glazen rij ramen neergezet. Zo bleven de figuren nog wel enigszins zichtbaar in het donker." (nadat we hem vertellen dat André Franquin vaak naar dit museum ging en Gerben Valkema ook letterlijk in Franquins voetsporen liep:) "Dat wist ik niet. Wat leuk om te horen! Ik heb Yann ook uitgehoord over Franquin (en nog maar het tipje van de ijsberg gehoord, geloof ik). Het is toch een beetje alsof je dichtbij de goden komt..." Over de promotie voor het album en de drie luxeversies: "Suske en Wiske brengen veel voordelen met zich mee. Een daarvan is een uitgever die graag verschillende versies uitbrengt. Zo is er de softcover, maar ook een mooie luxeversie met linnen kaft en zelfs eentje in velours. Daarbovenop een superluxe, op groot formaat uitgegeven met een making-ofgedeelte achterin, en twee speciaal daarvoor getekende prenten. Daar ben ik erg blij mee, dat is een wonderschoon uitgegeven boek. En vergeet de Franse versie in hardcover niet, begin volgend jaar. Alsof het niet genoeg is dat er al vijf versies van dit boek te lezen zijn, mocht ik zelf ook een schetsboek uitgeven met daarin voorschetsen en het complete verhaal in lay-outvorm. Een mens zou aan deze luxe kunnen wennen..." Over Vandersteen of Franquin?: "Laat me niet kiezen tussen Vandersteen en Franquin, dat is oneerlijk! Vandersteen is de meester van het verhaal, de unieke vondsten, de energieke verteller. Franquin de meester van de expressie, de levendigheid, hij kon alles leuk tekenen. Beiden zijn speelse stripmakers, ze hebben meer overeenkomsten dan je op het eerste gezicht zou zeggen." COMMENTAAR BIJ PAGINA 19 Over favoriete/moeilijkste personage om te tekenen: "Lambik was om duidelijke redenen erg leuk te tekenen, hij laat zich het meeste gaan van iedereen. Wiske was erg lastig, maar toen ik afstapte van het eierkopje viel ze op haar plek. Ik gebruikte het Wiskekapsel dat Vandersteen in de jaren 1950 voor het weekblad Kuifje tekende, en ik heb haar anatomie iets meer uitgewerkt. Deed ik dat niet, dan zag ze er uit als Wiske met het lichaam van Suske, in een jurk. Brrr! Ergens halverwege het tekenen van mijn verhaal kwam de restyling van Suske en Wiske uit, waarin de studio Wiske ook borstjes gaf. Toch ben ik daarin wat terughoudender, ik wilde geen sinaasappeltjes met een decolletélijn onder haar shirt. Ik ben gegaan voor een subtielere welving, dat voelde beter. De dingen waar je als stripmaker allemaal over moet nadenken! Ook Cromimi heb ik bewust ontworpen. Het stoort me vaak dat een vrouw in veel strips vaak maar één functie heeft. Of het een vrouw iemand met een uiterlijk uit de erotische gagreeks Rooie Oortjes waarin een hoofdpersonage verliefd moet worden, of het is een lompe, lelijke dikkerd die zelf verliefd wordt op het hoofdpersonage. Humor! Gaaaap. Dat vond ik wat ouderwets, ik wilde Cromimi het fysiek meegeven van een Cro-Magnonvrouw, maar tegelijkertijd ook een frisse leuke vrouw laten zijn, iemand die bij Jerom past. Ergens daar tussenin zat Cromimi." Over nog meer albums / andere samenwerking met Yann: "Yann heeft al een tweede en zelfs een derde synopsis klaar liggen, en hij wil graag dat ik er een van uitteken. Ik wil dat op mijn beurt ook erg graag, want dit avontuur smaakt naar meer! Maar het is aan de uitgever om te beslissen. Ook ligt er nog een ander concept van mij op tafel bij Standaard Uitgeverij, dus wat mij betreft is de samenwerking met de uitgeverij nog lang niet voorbij. Ik heb de smaak te pakken van het maken van langere verhalen..." Over de Franse vertaling: "Straks, in februari 2018, komt de Franse versie uit. Ik ben erg benieuwd wat het Franstalige publiek zal vinden! Yann is een grote naam in Frankrijk, dus ik hoop dat men daarom onze Bob et Bobette een kans geeft. Frankrijk is een land met een enorme stripweelde, dus het zal daar ook wel weer knokken zijn. Ach, als het Elsje gelukt is om in het Frans vertaald te worden, zal dat met Suske en Wiske ook vast goed komen, niet?"

Gerben Valkema: "Ik maakte per vergissing een Asterix-cover"	05/10 TOP
"Ik maakte per vergissing een Asterix-cover. Niet iets dat je zomaar ongemerkt per ongeluk doet, maar doordat ik niet goed oplette ben ik er vrolijk ingestonken. Het zat zo, ik had voor de lol een tekening gemaakt van Asterix en Obelix die bij de Bataafse grens tegen werden gehouden door een agressieve Elsje en een nerveuze GaitJan. Het was een logische tekening, Elsje was immers al een paar keer opgetreden als Bataaf (lees Elsje: Een Uniek Exemplaar!). Bovendien stelde iedereen al een paar weken luidkeels de vraag: "Waarom is Asterix eigenlijk nog nooit in Nederland geweest?!?", zoals traditie is bij een nieuw Asterix-album. Het idee vormde zichzelf, en met de boventekst "De ware reden waarom er geen Asterix en de Batavieren is..." had ik een cartoon. Ik plaatste het op Facebook, en het was klaar. Ik had mijn pleziertje gehad, nu vlug weer terug naar het Elsje-werk dat ik verwaarloosd had. Toen: mail van Kurt Morissens, de hoofdredacteur van Brabant Strip Magazine. Of hij deze cartoon mocht gebruiken in het blad, en of ik wat vragen wilde beantwoorden rondom deze tekening, en meteen over het nieuwe Elsje-album dat eraan staat te komen. Ik beantwoordde vrolijk zijn vragen, zoog uit mijn duim dat de synopsis voor Asterix en de Batavieren al láng klaar lag, en dat ik zo langzamerhand maar eens moest beginnen met tekenen. Mijn schrijfmaatje Eric Hercules speelde mee, hij had zogenaamd een werkelijk geweldig verhaal geschreven over de antieke Hollanders en hun uit de hand gelopen tolerantie. Toen nog wat vragen over het nieuwe Elsje-album, waneer het uit zou komen (november, mensen, houd de kalender in de gaten), waar het over zou gaan (alleen maar leuke, grapppige situaties natuurlijk), welke plannen we rondom Elsje hebben (veel te veel om door twee man uit te werken, zucht). Ik stuurde de cartoon mee, en ging weer aan de slag. Waar was ik? Oh ja. Elsje, werken aan de dagstripjes. Pling! Mail van Kurt, of ik de cover misschien ook kon sturen. Cover? Maar dat Asterix-verhaal was een geintje! Dat wist hij toch ook wel? Tuurlijk wist hij dat, hij daagde me vast uit, de rekel. Nou, hij kon het krijgen ook. Meteen schoot me de cover voor Asterix niet bij de Batavieren te binnen, ik schoof de Elsje-strookjes van mijn tekentafel en begon met schetsen. Uitwerken, inkten, meteen ook maar kleuren, en ho, wacht, zonder lay-out eromheen was-ie niet helemaal af natuurlijk. Veel te veel tijd, werk en gedoe voor zo'n grapje, maar houd jezelf maar eens tegen als je enthousiasme het voortouw neemt. Giechelend als een schoolmeisje stuurde ik de cover naar Kurt, ik had me niet laten kennen. Ha! Maar nu snel terug naar Elsje. Mail terug van een blije Kurt. Een Asterix-cover, wat een onverwachte leuke verrassing! Zomaar? Nounou! Maar waar bleef die Elsje-cover nu, waar hij mij eigenlijk om gevraagd had? KREUN! Vanaf nu lees ik mijn mail beter, beloofd." — Gerben Valkema Hieronder: de voorbereidende schets voor de oorspronkelijke Asterix en de Batavieren-cartoon en de finale versie die via Facebook werd verspreid. Hieronder: het ontwerp voor de Asterix niet bij de Batavieren-cover, voorbereidende schetsen en een opzet in potlood met de werkelijke Asterix-coverlay-out. Hieronder: de cover van het te verschijnen Elsje-album die eigenlijk gevraagd werd voor Brabant Strip Magazine.

Gerben Valkema en Michiel van de Vijver over Kik en Joep	08/09 TOP
Kik en Joep zijn twee stripseries die Gerben Valkema (bekend van Elsje) en Michiel van de Vijver (tekenaar van het collectief Studio Noodweer) hebben bedacht voor tijdschriften die verspreid worden op Nederlandse basisscholen. Kik (van Gerben) is gemaakt voor beginnende lezers in groep 3 en Joep (van Michiel) voor groep 4. Beide strips zijn op leesniveau geschreven, via de methode waarmee kinderen op school leren lezen: AVI. Strips maken op leesniveau wordt bijna niet gedaan, de makers weten waarom: het is makkelijker gezegd dan gedaan... Gerben: "Het volstaat namelijk niet om een grap te tekenen en die vervolgens in te vullen met woordjes die gemakkelijk zijn om te lezen. Want vind maar eens een simpeler woord voor 'brandweerwagen', wanneer je voor kinderen schrijft die net één week leesonderwijs hebben! Daarom start ik met Kik vaak met een paar woorden (of soms zelfs letters!) waarvan ik weet dat de kinderen ze konden lezen. Je staat versteld hoeveel je kunt met maar heel weinig. Met wat schrijven — en vooral schrappen! — heb je op een gegeven moment een verhaaltje dat je middels je tekeningen leuker kunt maken. In onderstaande grap bijvoorbeeld zit de grap niet in de balloontekstjes, maar in de reactie van de figuren op elkaar. Zo kwam ik op een grap met alleen de letters m, r, v, en aa. Een wonder dat het me gelukt is, vind ik achteraf..." Gerben: "Mijn basisidee was dat Kik vooral visueel moest zijn. Niks zo saai als acht keer hetzelfde plaatje met alleen andere tekstjes. Wat daarom ook goed voor mij werkt, is visueel schrijven, zoals bij onderstaande pagina met de raket. Dat begon met het idee van Kik op een vuurpijl/raketje, en de rest schreef zichzelf. Deze ging gladjes, zodra ik wist hoe ik de pagina-indeling zou aanpakken, de leesbaarheid van de serie raketjes zo duidelijk mogelijk kon doen, was de pagina zo goed als klaar. Alleen nog even tekenen." Michiel: "Ik ga vaak ook uit van een visueel gegeven, het is tenslotte een strip, dus er moet wat (leuks) te zien zijn. Soms kom je daardoor tot leuke vondsten die zo nu en dan ontstaan. Zoals bij deze pagina in een zwembad. Vorm en inhoud versterken elkaar hier op een leuke manier." Michiel: "Ik probeer altijd dicht bij de belevingswereld van kinderen te blijven, dus je zult bij Joep niet snel een kikker op een raket tegenkomen. Joep is een gewone jongen die naar school gaat, vriendjes heeft en alles meemaakt wat bij die leeftijd hoort. Een herkenbare en vrolijke kinderwereld. Maar nooit kinderachtig. De strip is weliswaar voor beginnende lezers, maar dat betekent niet dat ze alleen maar simpele verhaaltjes aankunnen. Door ook vooral veel te vertellen in beeld, kun je goede strips maken die qua tekst laagdrempelig zijn. Een goede kinderstrip is dan ook nooit kinderachtig." Na deze werkwijzes vele keren te hebben herhaald, en diverse seizoenen in de bladen te hebben gestaan, lag er inmiddels een enorme stapel pagina's Kik en Joep klaar. Gerben: "En ja, dan begint het te kriebelen, hè? Toen we drie jaar geleden beiden tien jaar in het vak zaten, kregen we van onze teerbeminde vriendinnen een etentje cadeau. Tijdens dat etentje hebben we gesproken over onze droom. Strips uitbrengen die je als kind kunt lezen, als andere strips nog te moeilijk zijn. Die avond hebben we besloten om de kikker, eh, de koe bij de hoorns te vatten en onze beide series uit te gaan geven onder één reeks. Strips voor lezers in groep 3 en 4 om zélf te lezen." Michiel: "Het plan was om dit zelf te doen. Op onze manier, met onze ideeën en met een vormgever met wie we graag wilden samenwerken. Dat betekent een eigen uitgeverijtje oprichten dus. Maar na het maken van de dummy's kwam er plotsklaps interesse van een grote educatieve kinderboekuitgeverij die het graag wilde uitbrengen." Gerben: "Maar zoals dat wel vaker gaat, lag het daar bijna een jaar op de plank. Tot het moment dat ze vertelden dat ze het toch niet aandurfden om te doen. Ze wisten te weinig van de stripmarkt. Hoe heet dat ook alweer in vaktermen? Oh ja: helaas pindakaas." Michiel: "Nog twee andere uitgeverijen waren geïnteresseerd in onze strips op leesniveau en enthousiast, maar ook daar bleef het liggen. Tot we uiteindelijk zelf de knoop doorhakten: we gingen weer terug naar ons oorspronkelijke plan: zelf doen! Vandaar ook de naam van onze uitgeverij: Plan A Uitgevers." Gerben: "Het was een enorme klus, maar tegelijkertijd ook erg bevredigend. We konden alles immers zelf beslissen, van concept tot uitvoering. Samen met vormgever Rudy Vrooman zijn we aan de slag gegaan om de serie conceptueel vorm te geven. Hoe groot zouden de boeken worden, hoeveel boeken zouden het eigenlijk gaan worden, welke volgorde van strips, hoe zou het omslag eruit zien?" Gerben: "Heel veel vrolijke discussies om hele kleine beslissingen. Samen kwamen we tot een vorm waarbij Kik en Joep beide mooi uitkwamen. Het wordt soms onderschat hoeveel een goede vormgever kan toevoegen aan een stripboek, en zonder Rudy zou het geheel van de serie er lang zo mooi niet uit hebben gezien. We zijn hem dan ook erg dankbaar voor zijn tips, vormgeving, kritiek en gemekker." Michiel: "Sinds dat bewuste etentje zijn we drie jaar verder, maar de boeken gedrukt en we zijn er apetrots op. De serie Kijk en Lees is nu een feit. Zes verschillende titels in één keer, allemaal op een ander leesniveau, allemaal in harde kaft. Je moet gek zijn om het aan te pakken, en wij zijn het geweest." Nog niet zat van dit geklets over Kik en Joep? Kom eens langs op www.kijkenlees.nl om meer te lezen over de serie.

Gerben Valkema: making of the making of van Elsje (nee, dat is geen verschrijving)	17/09 TOP
"Voor een Elsje-pagina is dit een vreemde eend in de bijt. Bij het idee hadden we even een huivering: zomaar wij twee als auteurs in een stripje? Is dat niet not done? Het beloofde echter zo’n leuke pagina te worden dat we hem toch aanpakten. Een verslag dus van het ontstaan van een Elsje-pagina, over het ontstaan van Elsje... Na het eerste plotidee, eerst maar de ontwerpjes van Frankenstein-Hercules en Igor-Valkema gemaakt. Dit bevestigt onze vermoedens: we zien er belachelijk uit, en dat zal de lezer vast bevallen! Bovendien, hoe vaak heb je de mogelijkheid om jezelf lekker grotesk te tekenen? FASE 1: Na wat lay-out-scribbles met balpen op de achterkant van enveloppen, start het serieuze werk. Op een A4'tje wordt in blauw heel ruw en kriebelig een schets gemaakt van de pagina. Dit is een belangrijkste fase; hoe vertel je alles in beeld. Als het goed gaat heb je een mooie basis, en als het fout gaat zit je later met de gebakken peren. FASE 2: Met donker potlood wordt de schets wat verfijnd. De figuren beginnen uit de mist op te doemen! Nadat deze schets af is, merken we dat het voorlaatste plaatje eigenlijk gespiegeld moet zijn, om beter te laten werken met het laatste plaatje. Deze gebakken peer is makkelijk op te lossen. FASE 3: Vanaf hier is het een kwestie van schetsideeën uitwerken. Het kleine A4-schetsje wordt vergroot totdat een halve pagina zo groot is als een A3. Alle plaatjes worden dan netjes met penseel en inkt uitgewerkt. De inktpot wordt al tekenend drie keer bijgevuld, al dat zwart slurpt inkt! FASE 4: In kleur is de pagina pas écht klaar. We sturen de pagina naar het stripblad Eppo, en sluiten ons weer op in het laboratorium, broedend auf eine neue Elsje-pagina... Jawohl!" Deze Elsje verscheen eerder in Eppo Stripblad. Surf ook naar www.elsje.nl