Enrico Marini over Batman - The Dark Prince Charming 1	16/11 TOP
Onderstaande bijdrage van Paul Giner verscheen eerder in het Franse stripmaandblad Casemate nummer 108 van november 2017. COMMENTAAR BIJ PAGINA 18 Over veranderen van stijl: "Ik had zin om wat te experimenteren en me sommige bladschikkingen te permitteren die ik mezelf verbood voor De Schorpioen of De Adelaars van Rome. Ik dacht er eerst aan om mijn tekenstijl en techniek te veranderen met platen in zwart-wit en heel veel zwartvlakken voor ik dat idee liet varen. De Amerikanen hadden mijn series met rechtstreeks ingekleurde platen gezien en waardeerden die ook. Ik ben dan bij die stijl gebleven. Ze hebben me ook gevraagd om vooral niet te imiteren wat zij al doen. Dat kwam goed uit, ze hadden mij niet nodig om een comic te maken die geïnkt en met de computer ingekleurd moest worden. Ik had trouwens geen zin om zoiets gelijkaardigs te maken!" Over het formaat: "DC Comics was heel ontvankelijk en had er geen bezwaar tegen dat ik hetzelfde formaat gebruikte als mijn platen voor De Adelaars of De Schorpioen. Ik veranderde liever de verhoudingen met originelen die smaller zijn dan gewoonlijk om het Amerikaanse comicformaat te respecteren. Het zou jammer geweest zijn, mocht het een strip geworden zijn die problemen zou geven voor hun boekenwinkels. Daar verschijnt het onder de vorm van een Deluxe-editie — een gekartonneerde uitvoering die een beetje groter is dan hun gewoonlijke comicbundelingen die oorspronkelijk gebruikt werd voor het werk van Frank Miller en Jim Lee. Daar ben ik trots op!" Over de manier: "Ik ben opgegroeid met Batman en ik heb 'm in mijn jeugd vier of vijf keer getekend, gewoon om het plezier. Hem hier in een situatie plaatsen, was geen probleem. Ik heb alle personages op mijn manier getekend zoals ik ze zou tekenen in mijn andere strips. Dat was niet moeilijk." COMMENTAAR BIJ PAGINA 19 Over respect: "Ik ken het universum van Batman nogal goed en ze hebben me geen huisstijl opgedrongen. Ik heb mijn scenario aan DC Comics bezorgd, al heel vroeg omdat ik het druk had met het tekenen van deel 5 van De Adelaars van Rome, om hun alle tijd te geven het te analyseren. De uitgever waakte vooral over het respecteren van hun universum en dat er niet gespot wordt met hun personages." Over retrofuturisme: "Mijn versie van Gotham City is gebaseerd op sommige comics, films — waaronder Metropolis — en enkele tekeningen van Anton Furts. Ik heb geprobeerd een futuristische stad weer te geven, maar niet té, vandaar het lichte Blade Runner-kantje. En zo komen er soms designerwagens voor en ook vintagewagens in een retrofuturistische mix die een beetje somber is. Ik geef toe dat ik niet al te veel tijd heb uitgetrokken om dat allemaal uit te werken, want ik moest opschieten. Ik wilde minder Gotham heruitvinden dan een decor te maken om te kunnen spelen met de personages." Over de Batmobile: "De kostuums, de stad, de Batcave, de Batmobile,... Ik heb over al die zaken moeten nadenken om er zelf iets van te maken. Ik ben vrij tevreden over het geheel, vooral van mijn Batmobile die ik performant, praktisch, robuust wilde maken. Hij benadert de versie uit de meer recente films die zonder problemen op muren kan rijden. Maar hij is net zo goed een tank in plaats van een elegante Batmobile uit de jaren 1960. De geek in mij zou er heel graag een schaalmodel van hebben, en ook een verzamelobject van mijn Catwoman op haar motor. Dit is de fan die spreekt!" COMMENTAAR BIJ PAGINA 20 Over de kleuren van The Joker: "Groene haren, een kostuum met het kleur tussen violet en purper... Ik wilde niet raken aan de traditionele kleuren van The Joker. Ik heb alleen zijn vest wat klassieker gemaakt. Hij behoudt zijn kleuren als ik hem in een smoking of in het uniform van een brandweerman teken. Hetzelfde geldt voor Catwoman met grijze en zwarte kleuren." Over Harley Quinn: "Harley Quinn, die niet in deze scène is te zien, is haar door Bruce Timm en Paul Dini ontworpen rood-zwarte kostuum kwijt ten voordele van een purperen en diepblauwe outfit. Ik gebruik die kleuren ook voor haar make-up. Voor haar tegelijk clowneske als originele kapsel heb ik me gebaseerd op een Japans model dat ik in een tijdchrift zag. De combinatie van die elementen geeft Harley een interessant silhouet. Batman, The Joker, Harley en Catwoman moeten altijd herkenbaar zijn aan hun silhouet." Over blijven leven: "Grafisch vormgever Philippe Ravon en ik hebben veel gewerkt aan de lay-out van dit eerste deel. Een stripverhaal is niet alleen tekeningen en een verhaal, maar ook een voorwerp met een cover, een backcover, een rug en schutbladen. Over alles moet goed nagedacht worden. Tegenwoordig kunnen lezers alles downloaden op het internet. Als we van dit vak willen blijven leven, moeten we hun mooi gefabriceerde boeken aanbieden tegen de prijs die wij ervoor vragen." COMMENTAAR BIJ PAGINA 21 Over de cover: "Twee jaar geleden al heb ik de coverillustratie getekend toen ik aan het schrijven van het verhaal begon. Het kwam spontaan in me op en het kostte me niet meer dan twee uur. Het idee om die illustratie daadwerkelijk voor de cover te gebruiken, kwam pas later. Ik heb de illustratie herwerkt door de kleuren donkerder te maken om ze nog meer 'dark' te maken. Moest ik er een decor aan toevoegen? Ik besliste dat niet te doen nadat ik er met Philippe Ravon en mijn Amerikaanse uitgever over heb gediscussieerd. Keep it simple! Dat is trouwens wat me bevalt aan de covers van David Mazzucchelli — of ook die van Frank Miller — met het silhouet van Batman tegenover een lichtbron. De efficiëntie en de eenvoud spreken me aan. Ik heb al een idee voor de cover van deel 2. Het wordt heel waarschijnlijk een spiegelbeeld van deel 1 met The Joker." Over het Batmanlogo: "De eenvoud en efficiëntie hebben ook het logo van Batman bepaald. Het was moeilijk origineel te zijn als alles al werd gedaan, met logo's die heel grafisch waren, andere heel strak, heel rond, heel puntig. Er bestaan bijna honderd versies! Ik heb het logo getekend naar het silhouet van een echte vleermuis. Philippe Ravon en ik hebben vervolgens gewerkt aan het Batmanlogo. Dit soort details is belangrijk voor me. Hetzelfde voor De Schorpioen (met het brandmerk) of De Adelaars van Rome (met de adelaar). Ik spendeer veel tijd aan het nadenken over symboliek en het gebruik ervan in verschillende vormen."

Enrico Marini over De Adelaars van Rome 5	22/12 TOP
Onderstaande bijdrage van Paul Giner verscheen eerder in het Franse stripmaandblad Casemate nummer 97 van november 2016. COMMENTAAR BIJ PAGINA 18 Over de veldslag: "Als een scenarist me zou gevraagd hebben om een veldslag met duizenden soldaten te tekenen, zou ik hem wandelen hebben gestuurd! De scenarist in mij heeft me geen cadeaus gegeven met dit album zonder veel glamour en sexy elementen. Ik heb handschoen opgenomen door het verhaal te laten primeren. Ik zou waarschijnlijk meer op mijn gemak geweest zijn als de veldslag niet meer dan vijf of zes pagina's zou duren, maar ik wilde per se het verloop tonen wat me veel meer tijd en documentatie heeft gekost. Ik ben heel trots op dit album, een van de beste die ik al heb gemaakt, ook al was het niet altijd makkelijk."  Over de vele personages: "Behalve de soldaten moest ik me ook bekommeren om veel personages: Falco, Arminius, Priscilla, Varus, Cabar, de Romeinse officieren,... Ik heb voor elk van hen de juiste dosering moeten zoeken, hen in complexe situaties brengen, de manier waarop ze reageren op de situaties. Ik verander graag veel van standpunt in plaats van me op één enkel personage te focussen."  Over vrijheid: "Voor de veldslag moest ik enkele zaken vereenvoudigen om die op zijn best te componeren en te choreograferen. Het is bijvoorbeeld waarschijnlijk dat de Romeinen op een veel inteligentere manier een soort kamp hebben gebouwd, ondanks de vermoeidheid en het verlies van veel mannen. De confrontatie heeft ongetwijfeld enkele dagen geduurd, maar daar heb ik voor dit album geen rekening mee gehouden. Omdat historici zich baseren op heel geromantiseerde, niet zo lange verhalen die in de decennia na de evenementen werden geredigeerd, kon ik me alle vrijheid veroorloven." COMMENTAAR BIJ PAGINA 19 Over Arminius en Falco: "Mijn verhaal rust op een historisch fundament, ik probeer me niet te wagen aan fantasy of mythologie. Dit is geen Conan de Barbaar! De enige uitzondering zijn de weerkerende dromen van Falco en de voorspelling om Arminius, die ervan is overtuigd dat hij uitverkoren is door de goden, gerust te stellen. Falco is minder ambitieus en in alles minder passief. In dit album ondergaat hij veel terwijl hij enerzijds de drie legioenen en anderzijds zijn familie probeert te redden."  Over tegenstrijdigheid: "Hoewel hij alles dreigt te verliezen, is Falco geen vriendelijk, heldhaftig en integer personage. Hij is een van de bezetters en hij bezit slaven in Rome. Ik speel graag met de tegenstrijdigheid van dit personage dat soms arrogant en superieur overkomt en soms menselijk en kwetsbaar. Door die ambiguïteit kan de lezer beïnvloed worden door hem soms parrtij te laten kiezen voor het ene of het andere personage of zelfs van kamp te veranderen. Dat vind ik fascinerend. Een goede en een slechte opvoeren, zou te gemakkelijk geweest zijn..."  Over de mist: "Ik gebruik vloeibare acryl voor de inkleuring. Om een mist op te roepen, gebruik ik eerst water, wat de kleur verdunt, en dan vertrouw ik op mijn penseel. Soms komen er vormen tevoorschijn, een beetje vaag wanneer de barbaren uit de mist opdoemen op de volgende pagina. Je kan niet alles overzien. Het resultaat is veel mysterieuzer en intrigerender dan mocht ik alles klaar en duidelijk getoond hebben. Ik heb het zo gelaten." COMMENTAAR BIJ PAGINA 20 Over dierensymbolen: "Het hert is het symbool van de Cheruskenfamilie van Arminius dat op de schilden voorkomt. De wolf is tegelijk een Romeins als een Germaans symbool want er is de Romeinse wolf, de wolvenhuiden die gedragen worden door de Romeinse vaandeldragers en de belichaming van het wilde dier bij de barbaren. In de loop van de reeks droomt Falco van een gevecht tussen een adelaar en een wolf. Dat is natuurlijk symbolisch en wordt op het einde van het verhaal duidelijk gemaakt."  Over horizontale en verticale prenten: "Ongetwijfeld onder invloed van films verkies ik horizontale beelden boven verticale. Verticale prenten komen dan weer van pas voor het evenwicht van de platen met inserts waarmee je kan variëren voor een minder traditionele bladschikking. Ik speel graag met het formaat als ze het verhaal dienen, het lezen vooruithelpen en kunnen helpen om gewaagde perspectieven in decors te gebruiken."  Over instinct: "In mijn storyboard werk ik alleen met horizontale beelden die het mij gemakkelijker maken en mijn scènes beter helpen opbouwen. Achteraf pas denk ik na over de precieze bladschikking om nog wat over te laten aan mijn instinct. Zo stel ik me niet te veel vragen over het spel tussen de horizontale en de verschillende verticale elementen in deze scène, zoals de speren, de bomen of de tralies van de kooi. Ik moet ze gewoon tekenen, dat is alles. Als het de dramaturgie versterkt, is dat des te beter, maar ik heb het niet aangepakt zoals een Alan Moore. Tenzij onbewust!" COMMENTAAR BIJ PAGINA 21 Over koude en warme kleuren: "Als ik een boom teken en inkleur, heb ik de neiging om alle bladeren te tonen. Ik heb daarom een manier gevonden om ze te stileren, met name dankzij koude kleuren. We zijn in Germanië, een land dat in die tijd weinig gastvrij was voor de Romeinen. Die keuze versterkt de dramaturgie, ook al moest het bos veel groener, zelfs roder en oranjer zijn tijdens het verloop van de veldslag op het einde van de zomer en het begin van de herfst. Mocht ik de realiteit gerespecteerd hebben, zou het er veel warmer uitgezien hebben." Over shit: "Tijdens de velslag wilde ik dat je het bloed en de modder ziet, dat je de geur van de man-tegen-mangevechten ruikt die in die periode gebeurden. De Romeinen zitten in de shit! Er zijn uiteraard zaken die ik niet toon, en er komt een director's cut uit voor Kerstmis.... Nee, dat is een grap! Ik heb gewoon enkele scènes en beelden geschrapt." Over de covers: "De covers van de serie tonen de evolutie van de relatie tussen Arminius en Falco. Op deel 1 staan ze zij aan zij. Op deel 2 staan ze nog steeds naast elkaar, maar rug tegen rug. Op de delen 3 en 4 zijn ze van elkaar gescheiden. Het coverbeeld van deel 5 had ik al jaren in mijn achterhoofd. Ik heb al twee, drie ideeën voor de volgende cover die mogelijk een antwoord zou kunnen zijn op die van deel 5. Ik begin er nog niet aan tot ik heb beslist."

Master at work: Enrico Marini tekent De Adelaars van Rome 5	20/02 TOP
Bovenstaande slagveldscène uit het eind dit jaar te verschijnen De Adelaars van Rome 5 is een dubbelpagina waar Enrico Marini zo'n zes minuten aan heeft moeten zwoegen om het in inkt te zetten. Zes minuten! Zo lang duurt althans onderstaand filmpje om Marini's inktwerk op versneld tempo mee weer te geven.

Portfolio van Enrico Marini	06/12 TOP
Onderstaande bijdrage van Frédéric Bosser verscheen eerder in het Franse stripmaandblad dBD nummer 88 van november 2014. Coverillustratie voor De Schorpioen 11, acryl op doek (2014) "Dit is een van mijn eerste schilderijen. Een leuke oefening. Ik ben bezig om op z'n Rosinski's te tekenen. (lacht) Op groot doek ben je vrijer. Het is expressiever en fysieker. Ik ben sportief, dus het gaat me goed af. Rechtstreeks geschilderd op doek brengt boekencovers uit de jaren 1960 of geschilderde covers van Blueberry in herinnering. Ik zal nooit een volledige strip met deze techniek maken. Het is ook de eerste keer dat ik Mejaï ten volle uitspeel op een cover. Het werd tijd! Ik wilde haar tegelijk verleidelijk, verontrustend en bedreigend." Coverillustratie voor De Schorpioen 11 (verjaardagseditie), acryl op doek (2014) "Dit is de nieuwe tegenstander van de Schorpioen. Voor dit personage liet ik me inspireren op de ridder van Saint-Georges, een van oorsprong Creoolse ridder. Hij was een getalenteerd cellist, maar had een twijfelachtige schermreputatie. Als onbekende voor een groot publiek had ik bijna een strip over hem kunnen maken. Stephen Desberg zag 'm eerst als iemand met lange, blonde haren... maar een grote blonde heb ik al gedaan, namelijk in De Adelaars van Rome." Pagina 34 van De Schorpioen 11, aquarel en inkt (2014) "Ik hou veel van deze achtervolging op de daken van Rome, niet alleen omdat het dynamisch is, maar ook omwille van de waaghalzerij van de twee personages die niet aarzelen om risico's te nemen. Zoals de meeste van mijn laatste albums gebruik ik een beperkt kleurenpalet: sepia, cyaan en olijfgroen, bovenop het zwart. Wanneer nodig meng ik deze kleuren om er nieuwe te creëren. Het geeft een eenheid aan mijn albums." Illustratie voor een tentoonstelling, aquarel en kleurpotlood (2005) "Deze tekening maakt deel uit van een reeks met sanguinetinten. Ik heb meer en meer zin om tekeningen te maken met zulke lichte tonen. Ik zie heel graag de weergave en de textuur van deze tekeningen. Een hele strip in deze stijl maken, bevalt me wel." Illustratie voor de affiche van het stripfestival Bédéfil, ecoline (2013) "Deze tekening deed dienst als affichebeeld voor het festival. Omdat de organisatie een retrospectieve voorstelde over mijn werk, verwerkte ik al mijn personages in deze affiche. Voor de gedrukte versie heb ik de illustratie bijgewerkt op de computer." Het Balkon, ecoline (1998) "Deze tekening maakt deel uit van een serie van twintig beelden die bedoeld waren om de verbeelding van Stephen Desberg te stimuleren bij de creatie van de serie De Schorpioen. Hij hield er rekening mee om het scenario te schrijven... Deze en de andere tekeningen toonde de richting aan waar we met deze nieuwe reeks naartoe wilden gfaan. Ze kwamen vervolgens van pas als presentatie bij onze toekomstige uitgever." BOVEN: Arminius en Lucilla, aquarel (2012) "Een bestelling van een verzamelaar. De afwezigheid van een duidelijke contourlijn geeft de tekening een bepaalde lichtheid mee. Ik hou wel van deze weergave." ONDER: Marcus en Luna, aquarel (2012)  "Hier hou ik van de blik van Marcus, onverschillig voor de pertinente avances van die jonge prostituee. Naakttekeningen maken, interesseert me niet zozeer. Als ik ze doe, probeer ik ze zo te maken dat er iets gebeurt tussen de personages." Potloodschets voor De Adelaars van Rome 4 (2013) "Er kruipt steeds veel energie in een potloodschets, veel meer in dan een inkttekening. Hoewel ik er uiteindelijk zelf niet zoveel maak, zoek ik wel graag naar beweging, dynamiek, de enscenering. Dat is altijd een vreugdemoment en het is echt de fase die ik het liefst heb wanneer ik een scène voorbereid." Coverillustratie voor De Adelaars van Rome, aquarel en inkt (2013) "Het is een van de weinige covers waar ik van hou. En omdat het uniform van het hoofdpersonage me bevalt, heb ik ervoor geijverd om het op de voorgrond te plaatsen. Die kleuren in het grijs heb ik tevoren weinig gedaan. Ze vatten de inhoud van het album goed samen. Ook zijn blik is belangrijk. Ze zijn gefixeerd op de lezer en ze zeggen: Koop mij!" Nieuwe coverillustratie voor Ster van de Woestijn (2012) "We vondne het hoog nodig tijd om de covers te hertekenen. De uitgever steunde ons daarin. Ik heb geprobeerd om het sombere en het schemerlicht van de eerste versie te behouden." BOVEN: Hommage aan Blacksad, kleurpotlood (2014) "Deze tekening werd gemaakt naar aanleiding van een duotentoonstelling met Juanjo Guarnido, georganiseerd door de galerij van 9e Art in Parijs. Het is zijn personage, maar op mijn manier. Ik tekende ook de uitnodigingskaart voor de vernissage met het woord Blacksad op de rug van een filmstoel. Juanjo maakte van zijn kant een super-Gipsy. Onze techniek is uiteindelijk vrij gelijkaardig. Ik lees zijn œuvre graag, maar ik heb een hekel aan de kerel sinds hij me uitdaagde voor de Ice Bucket Challenge. (lacht)..." Coverillustratie voor een integrale van Gipsy, ecoline en aquarel (2009) "Deze tekening is gebaseerd op een van de prenten uit deel 2 van de serie. Ik ben dol op de wilde kant van het personage. Ik heb zijn kin wat afgezwakt want die was enorm in de eerste delen. Zijn weergave is realistischer. Het gaf me zin om er opnieuw mee aan de slag te gaan en ik wacht het moment af om Gipsy te herlanceren." Hommage aan Jean Giraud (2012) "Een tekening die ik maakte na de dood van Jean Giraud. Het verscheen in een buitenreeksuitgave van dBD als hommage aan Jean Giraud. Ik was lange tijd beïnvloed door zijn werk. Het gaf me zin om een western te maken. Ik ben er nu trouwens een aan het schrijven..." Hommage aan Ariane de Troïl, potlood en ecoline (2014) "Deze tekening was bestemd voor een evenement met André Juillard in de abdij van Épau, nabij Mans, op 16 november laatstleden. Er kwam een ex-libris van. Het is spannend om een personage van een ander te hernemen, ook al is het maar voor één tekening en ook al weet je dat je het origineel nooit kan overtreffen. Ik heb alle strips van André, Blake en Mortimer incluis. Voor de gelegenheid hebben we zelfs samen een tekening gemaakt (zie onder, red.). Dat was een ontroerende belevenis... "

Enrico Marini over De Adelaars van Rome IV	05/12 TOP
Onderstaande bijdrage van Damien Perez verscheen eerder in het Franse stripmaandblad Casemate nummer 64 van november 2013. COMMENTAAR BIJ PAGINA 1 Over kleurtinten: "Dit blauw is dat van een mistige ochtend vóór zonsopgang. Het viel niet mee om exact dezelfde tint uit de natuur te vinden. Maar ik moest een compromis vinden tussen realisme en leesbaarheid zodat ik volgens de scènes tegenovergestelde kleuren kon afwisselen met verschillende dramatische intensiteiten. Goed wetend dat de volgende scène rood is, brandend, heb ik hier gespeeld met de koude in plaats van de actie te situeren op een zomerse namiddag. Dat zou een belediging geweest zijn voor mijn Romeinen die heus niet zo dom zijn om niet van een aanval bij zonsopgang te profiteren op hun nog slapende vijanden." Over xxx: "Voor de uniformen en de wapens inspireer ik me veel op basis van reënsceneerders die bijvoorbeeld door de historische site Augusta Raurica, niet ver van mij, worden georganiseerd. Een weekend per jaar loopt het hier vol met een waar leger van gepassioneerden die grote veldslagen en het dagelijkse leven uit de antieke tijd herbeleven. Ik ben er ook telkens om er een heleboel foto's te maken. Je kan er met precisie zien hoe Romeinse formaties voortbewegen, hoe soldaten hun wapens vasthouden… Je kan er zelfs Romeins eten!" Over details: "Ik let op alle details. De kleren, de wapens, de gebruiksvoorwerpen zijn gemaakt zoals toen, zolang de productietechnieken ons bekend zijn. Voor de rest doe ik zoals de reënsceneerders, ik vul de gaten van de geschiedenis in! Ik baseer me ook op gepassioneerde boeken van François Gilbert of Marcus Junkelmann. Uit films haal ik vooral de belichting en de sfeerschepping. Zonder natuurlijk de stad Rome te vergeten waar ik dikwijls heen ging voor De Adelaars of De Schorpioen." COMMENTAAR BIJ PAGINA 2 Over duizenden gezichten: "Een verschillend gezicht geven aan alle soldaten die dan nog een helm dragen, lijkt wat ijdel. Maar ik verwaarloos niets. Je moet tijd uittrekken voor elke prent totdat het werkt, ook al kan de lezer niet inschatten hoeveel werk dit kost. Ik denk vaak aan de tweede lezing. De lezing waarbij de lezers de intrige al kennen, maar nu de tijd nemen om de tekeningen te analyseren. Maar ik teken ook voor mijn plezier want er bestaat voor mij niets erger dan een van mijn oude albums open te slaan en er niet tevreden over te zijn. Om binnen zoveel jaar niet te willen huiveren door de beelden nam ik de moeite om elke Romein en elke barbaar een eigen gezicht te geven. Ze zijn met duizenden in mijn talrijke oorlogsscènes!" Over de visuele kunst: "Ik wilde een plaat met een heel cinematografische decoupage, met heel grote stroken waarin de rangorde van de Romeinse soldaat aan bod kwam. Ik had die laatste op de voorgrond van de tweede prent moeten brengen, maar dat zou het ritme gebroken hebben. De oplossing, twee tekstballonnen op de kleine prent, stonden me toe de vertelling niet af te remmen en de aandacht van de lezer niet al te lang af te leiden. Platen met overvolle teksten maken deel uit van strips uit het verleden. De strip is meer dan ooit een visuele kunst, op dezelfde manier als de film. Alleen enkele series uit ons patrimonium, zoals Blake en Mortimer, hebben nog het recht om een toevlucht te zoeken naar massieve teksten." Over dode honden en paarden: "Ik heb in dit album honden en paarden gedood. Over het algemeen wordt dit slecht aanvaard, maar ik had zin om me op het gladde ijs van de film te begeven. De Adelaars van Rome toont de oorlog in al zijn wreedheid en dit soort choquerende beelden versterken het geweld van de scène." COMMENTAAR BIJ PAGINA 3 Over het gemaskerde personage: "Aanvankelijk was deze scène de beginscène van De Adelaars van Rome. Het masker moest een ander personage verbergen. Ik zeg je helemaal niet wie! Door mijn historische opzoekingen, die me talrijke verhaalpistes gaven, was ik ertoe verplicht om hiermee te wachten tot het vierde deel. Ik kreeg meteen een klik bij dit gemaskerde personage. Ik heb 'm zo ontdekt op een foto die genomen werd op de reconstructie van een veldslag. Bij het bekijken ervan zag ik me hem al voor mijn ogen tekenen!" Over de achtergrond: "Ik werkte graag aan deze achtergronden zonder lijnen. Zo ben ik veel spontaner, veel efficiënter. Enkel potloodlijnen om de grote lijnen te vinden en de verhoudingen vast te leggen en dan aanvallen met kleur. Niet om tijd te winnen, of uit luiheid, maar om diepte te geven zodat de voorgrond aan leesbaarheid wint. Deze scène met een brand was goed voor de oefening want vlammen weergeven met een inktlijn zou niet geloofwaardig geweest zijn. Het vuur, de mist, de rook zijn vrije elementen die je niet met kracht kan aanzetten, die moet je de vrije loop geven." Over het vuur: "Het licht van het vuur is anders dan daglicht want er komen veel reflecties bij kijken. Het is bovendien gecompliceerder om harmonieën te vinden want het rode van de brand moet overeenkomen met de andere kleuren, bijvoorbeeld het ijzige blauw van de wapens. In plaats van een samenhang te vinden tussen meerdere monokleuren heb ik de contrasten geaccentueerd. Het koude van de wapens versterkt het geweld van de actie. Ik heb erop gelet om de soldaten niet te dicht bij de brandhaard te plaatsen zodat de schaduw waarin ze bewegen geloofwaardig is. Opnieuw een compromis tussen realisme en leesbaarheid!"

Enrico Marini over De Adelaars van Rome III	05/12 TOP
Onderstaande bijdrage van Richard Watt verscheen eerder in het Franse stripmaandblad Casemate nummer 42 van november 2011. COMMENTAAR BIJ PAGINA 12 Over geloofwaardigheid (1): "De tekenstijl van 'Adelaars' is realistischer, minder karikaturaal dan De Schorpioen... zelfs al kan je dat in dit geval niet zeggen door deze oude heks. Stephen Desberg en ik hebben De Schorpioen vanaf het begin opgezet als een theaterstuk waarin alles een beetje overdreven is. Ik nam er dichterlijke vrijheden voor die ik net probeer te vermijden in De Adelaars van Rome om geloofwaardig te blijven." Over een wereld zonder zon: "Ik gebruik vloeibare inkten met een aquareltechniek. De basis is in potlood waarop ik de zwarte partijen inkt. Dikwijls houd ik de achtergrond licht om diepte te creëren zoals in de onderste prent. Het voorste gedeelte is meer in inkt gezet. Er is geen zon in het album. Ik wilde een koudere sfeer, wreder, somberder, zodat je aanvoelt dat de Romeinen een klimaat ondergaan dat ze niet gewoon zijn. Ik heb de kleuren afgezwakt, het rood, de warme kleuren. Ik heb veel meer zwart gebruikt. Zelfs de interieurs zijn niet zo warm als in de eerste twee albums." Over het Romeinse zwaard: "De legionairen moesten zich aanpassan een de kou. Ze droegen daarom een broek onder hun rok. Hun training was erg zwaar. Wanneer ze geen oorlog voerden, bouwden ze bruggen, aquaducten, huizen,... Veel labeur dus, het Germaanse klimaat joeg hun geen angst aan. Hun militaire 'dienst' duurde 15 tot zelfs 30 jaar. Hoewel ze kleiner zijn dan de barbaren, beschikten ze over meer uithoudingsvermogen. Met hun Romeinse zwaard konden ze Europa veroveren. Dit erg puntige zwaard, gemaakt om te stoten, was sneller en hanteerbaarder dan lange zwaarden." COMMENTAAR BIJ PAGINA 13 Over kruisigingen: "De kruisiging was niet uitgevonden door de Romeinen, maar door de barbaarse volkeren. Ze hingen hun vijanden aan kruisen of aan bomen zoals je hier kan zien. Het geeft er iets organisch aan. Er is horror mee gemoeid." Over computergebruik: "Ik gebruik slechts weinig de computer, over het algemeen om hier en daar te retoucheren of om vlekken weg te werken. Ik probeer om de textuur van het origineel niet te veranderen. Voor De Schorpioen heb ik de neiging om de kleuren op de computer wat te intensifiëren. Hier deed ik het omgekeerde om alles kouder te maken, zo grijs mogelijk. Er is geen sprake van schoonheid in deze scène." Over waardering: "Er zijn genoeg auteurs en tekenaars die ik bewonder. Ik vind Carlos Nine waanzinnig. Ik denk wel dat ik een pagina kan opzetten en een realistische fantasie heb maar lang niet zijn fantastische verbeelding. En natuurlijk waardeer ik ook Loisel, Giraud-Mœbius, Prado, Pedrosa,..." Over paarden: "Ik kleurde graag de weergave van de twee paarden in. Ik ben niet altijd tevreden over mijn paarden. Ik heb nog veel te leren als ik naar de paarden kijk van de Amerikaanse schilder Remington. Er schuilt waarheid in zijn tekeningen, echte beweging. Nochtans hadden ze in het Amerikaanse westen rond 1900 niet dezelfde middelen die wij tegenwoordig hebben." Over de raaf: "Ik ben ook heel tevreden over de tatoeage op het lichaam van Hraban. Deze Germaanse naam betekent raaf. Arminius krijgt hem onder ogen als een openbaring door de boodschap van de oude vrouw. Dat is toch wel magisch realisme. Maar ik heb liever niet dat magie de overhand krijgt. We blijven hier bij het bijgeloof." COMMENTAAR BIJ PAGINA 14 Over getalsterktes: "Germanen leefden in gemeenschappen van ongeveer tweehonderd tot driehonderd mannen. Een leger groeperen kostte dus tijd. Daartegenover was een Romeins legioen vijfduizend mannen sterk met daarbovenop een extra eenheid van eenzelfde omvang met een entourage van slaven, vrouwen, handelaars,... In deel 4 verplaatst general Varus zich in Germanië met drie legioenen. Minstens tienduizend Germanen zullen hem het hoofd bieden. Maar we moeten oppassen met dergelijke cijfers want de Romeinen overdreven de getalsterkte van hun tegenstanders!" Over de wolf: "De wolf is tegelijkertijd aanwezig bij barbaarse stammen als bij de Romeinen. De Romeinse vaandeldrager tooide dikwijls wolvenhuiden of berenvellen op zijn helm. Het was een attribuut op het krijgersuniform, een symbool voor moed. De barbaren gebruikten hen als bescherming voor de kou. Zelfs vrouwen droegen dergelijke huiden." Over modellen: "Ik heb enkele anatomielessen gevolgd... zo'n twintig jaar geleden. Ik gebruik geen modellen voor personages uit 'Adelaar' of voor De Schorpioen. En de lichamen in de sensuele scènes? Die komen soms tot stand dankzij modellen die langskomen, meer zeg ik niet. Personages vanuit het blote hoofd tekenen, levert tijdwinst op." Over taalgebruik: "Ik gebruikte veel beledigingen en vettigheden in de eerste twee delen van 'Adelaars'. Zonder twijfel een beetje te veel. Arminius en Marcus waren nog jong, voor hen had ik een modernere taal nodig, adolescenter. Vervolgens groeiden ze op en zette ik er de rem op. Maar de Romeinen hadden een wreed taalgebruik. De man in de straat drukt zich anders uit dan Cicero of de politici! COMMENTAAR BIJ PAGINA 15 Over kampen: "Romeinse kampen werden bijna allemaal gebouwd volgens vaste plattegronden. In de verte het paieis van de gouverneur, de villa's van de officieren, allen identiek, met een binnenkoer die hen de indruk gaven nog in Rome te zijn als ze ernaartoe terugkeren. Er waren geen vensters die uitzagen op de straat." Over de datum: "De Romeinse kalender begint ergens rond 750 voor Christus. Op onze hedendaagse kalender verwijzen sommige maanden nog naar Romeinse goden: Mars, Maia, Junon. In het Duits komen de dagen in de meeste gevallen uit de namen van goden in de Duitse mythologie." Over geloofwaardigheid (2): "Het is niet het eenvoudigste tijdperk om te tekenen wat de kostumering betreft. Zelfs voor de Romeinen is er niet alle gewenste documentatie beschikbaar. Ik lees voortdurend over deze periode. Oudere films zijn sterk overdreven, op het belachelijke af. De tv-serie Rome is daarentegen solide op het gebied van historische reconstructie. Het helpt me voor de sfeer. Ik ben geen historicus. Als ik in boeken niet vind wat ik zoek, vind ik het zelf uit in een poging om geloofwaardig te blijven. Tot nu toe heeft er me niemand gewezen op ernstige fouten..." Over kaarten: "Ik ondervond minder problemen met het militaire kamp in de eerste prent dan met het stukje kaart op het einde van de plaat. Er bestaat geen Romeinse kaart uit deze periode. Ze hadden een gekke manier om de wereld voor te stellen: alles was plat en heel rechtlijnig. Ik ben ervan overtuigd dat de Vaticaanse archieven magnifieke voorbeelden verbergen. Maar het zou me verwonderen als ze de tekenaar van De Scorpioen zouden binnenlaten."