Alle bijdragen van Bruno Di Sano aan de rubriek De Commentator bundelen we op deze pagina.

Klik verder naar de volgende onderwerpen:
14/02/2015 Bruno Di Sano over Nora Stalle 11
 
Bruno Di Sano over Nora Stalle 1
14/02
TOP
Onderstaande bijdrage van Sophie Bogrow verscheen eerder in het Franse stripmaandblad Casemate nummer 70 van mei 2014.

COMMENTAAR BIJ PAGINA 10
Bruno Di Sano over luchtvaartmeetings: "Vandaag is men het vergeten, maar in de jaren 1930 gingen hele gezinnen net zo goed naar luchtvaartmeetings als naar de film. Tijdens deze druk bijgewoonde manifestaties maakten vliegtuigen kunstvluchten, braken hier en daar records en eindigde het feest me teen kermis vol ambiance."

Bruno Di Sano over de Simoun: "Het vliegtuig van onze heldin is een Caudron Rafale. De Simoun die aan de raid moet deelnemen staat op de achtergrond. Op kleinigheden na is het dezelfde als van Saint-Exupéry voor de route Parijs-Saigon waarmee hij in de woestijn in panne viel. Uit die ervaring kwam De Kleine Prins tot stand. In zo'n vliegtuig kwam ook Hélène Boucher om, de pilote die inspiratie bood voor onze heldin."

Bruno Di Sano over de zesde samenwerking met François Walthéry: "De uitgevers van Paquet (de Zwitserse uitgeverij die Nora Stalle in het Frans uitgeeft, red.) wilden ten zeerste Walthéry aan boord voor dit verhaal, ze zochten een Natasja bis... Wetend dat François de tijd niet zou hebben om om alles te doen en dat we de gewoonte hebben om samen te werken (het is ons zesde gemeenschappelijk album), aanvaardden ze ons als duo. En ik zorgde ervoor dat de tekenstijl een beetje meer op die van Walthéry leek dan toen we Rubine maakten. Maar ik weet niet of we een hele serie op die manier kunnen maken."

Bruno Di Sano over Dora: "Oorspronkelijk had Étienne Borgers de heldin Dora genoemd. Niet veel later realiseerden we dat Dora l'Aviatrice te veel klonk als Dora l'Exploratrice (Dora the Explorer, red.)! Om de lettering niet volledig opnieuw te moeten doen, kozen we voor het meest verwant klinkende, Nora."


COMMENTAAR BIJ PAGINA 11
Bruno Di Sano over vrijheden: "Op basis van het heel literaire — maar heel precieze — scenario van Borgers stelde François een summiere bladschikking op. Ik hertekende het storyboard in potlood op de pagina's, priegelde aan de details en de houdingen en ik gaf ze hem terug. Na zijn laatste correcties inktte ik alles. Als hij minder beschikbaar was, in beslag genomen door Natasja, redde ik me op mijn eentje voor de bladschikking. Het ging om tien tot vijftien pagina's voor dit album. Ik maakte van de gelegenheid gebruik om me vrijheden te permitteren, de schikking van de prenten te moderniseren, sterk klassiek met kleinere prenten erin of met overlappende prenten, open kaders,...."

Bruno Di Sano over controle: "Bij Paquet houden ze van een grapje, maar niet wat de luchtvaart betreft. De pagina's zijn overhandigd aan Romain Hugault die als luchtvaartexpert die een vleugel of een traject verbeterde. Voor de schroef en de looping in de prenten 2 en 3 liet hij me de bewegingslijnen verscherpen. Blijkbaar kan een vliegtuig sommige zaken niet! Na de inkleuring moeten de pagina's getoond worden aan de artistiek directeur die alles nagaat op eventuele technische moeilijkheden. Ik verwachtte me niet aan zo'n heen en weer gedoe. Voor deel 2 groepeer ik de pagina's om minder tijd te verliezen!"

Bruno Di Sano over documentatie: "Het was de eerste keer dat ik de lat zo hoog legde voor het gebruik van historische en technische documentatie. Ik kreeg alle benodigdheden van Borgers, deed mijn eigen opzoekingen, kende een site die gewijd is aan de Simoun door een clubje gepassioneerden, en had enkele films uit die tijd ter beschikking met gevechten. Gelukkig vermijdt het internet dat we tegenwoordig alle bibliotheken van het koninkrijk moeten aflopen."


COMMENTAAR BIJ PAGINA 12
François Walthéry over inktverschillen: "In het begin rommelden we nog wat zonder goed te weten waarheen we hingen. Voor Nora bijvoorbeeld maakten we heel wat voorstudies die we uitwisselden. Op vraag van Bruno heb ik enkele potloodtekeningen in inkt uitgewerkt als voorbeeld. Ik weet niet waarom, eerlijk gezegd zie je het verschil niet tussen de zijne en de mijne."

Bruno Di Sano over het laatste woord: "François had het laatste woord over Natasja — pardon, Nora — en ik bekommerde me om Theo (we gingen akkoord om er een mix van te maken tussen Jean Gabin en Jean-Paul Belmondo) en de nevenpersonages. Ik ben ook verantwoordelijk voor de kostuums. Voor de mode moet je het doel goed voor ogen hebben: de pakweg tien films die ik met Gabin zag, stonden me toe om de garderobe aan te passen. De pet, typisch uit die tijd, de uitrusting van de piloten, die niet te veel verandert, zonder de nazi-uniformen te vergeten."

Bruno Di Sano over de goede zeden: "Ik weet niet of het vervolg van het scenario inhoudt of Nora valt voor de charmes van haar mecanicien, maar François waakt in elk geval over de goede zeden in het album. Een beetje verder, terwijl de twee onder hetzelfde dak sliepen, hoewel aangeschoten, was hij onverbiddelijk: ik moest de goodies van de ene onder een deken en de naaktheid van de ander (op de bank) achter een kussen verbergen."

Bruno Di Sano over handgebaren: "Een van de geliefkoosde tussenkomsten van François bestond erin om meer handgebaren toe te voegen. Hij zei terecht dat een handbeweging, het opsteken van een sigaret bijvoorbeeld, een beeld verlevendigt. Daarom hield ik er niet mee op om overal handen te tekenen!"


COMMENTAAR BIJ PAGINA 13
Bruno Di Sano over de soundtrack: "Bij zijn heel gedetailleerde beschrijvingen voegde Étienne Borgers een passende soundtrack toe. Hier klinkt er uit de luidsprekers een lied van Damia uit 1934. Voor de jongeren geef ik mee dat Damia de onbetwistbare vedette was van de realistische-dramatische zangeressen."

Bruno Di Sano over Wakthéry de jazzfan: "Étienne Borgers voorzag nogal wat jazz, speciaal voor François die er een grote fan van is. Vandaar de cameo van Django Reinhardt en andere elementen die rechtstreeks uit zijn persoonlijke collectie komen."

Bruno Di Sano over het vervolg: "Er is voorlopig geen vervolg voorzien na het tweede album. Tenminste tot de scenarist er ideeën voor heeft. François zei me dat ze het er al een beetje over hadden. De jaren 1930 waren een nogal sombere periode, maar die op scenariogebied ontelbare mogelijkheden bieden: de Duitse dreiging, de Spaanse burgeroorlog, het rechts-extremisme, het koloniale rijk, enzovoort. Daarom koos ik ook nadrukkelijk voor deze periode."

Bruno Di Sano over het einde: "Maar zo ver zijn we nog niet. Momenteel weet ik zelfs nog niet of ze erin slagen Shanghai te bereiken op het einde van deel 2. Of indien ze eventueel verder vliegen, misschien naar Amerika.? We kunnen het maar dromen..."