Onderstaande bijdrage van Jean-Pierre Fuéri verscheen eerder in het Franse stripmaandblad Casemate nummer 35 van maart 2011.

COMMENTAAR BIJ PAGINA 26

Enrique Breccia over de duiker: "Xavier spreekt geen Spaans en ik geen Frans. Gelukkg is er nog het Engels! Hij bezorgt me volledig gelay-oute en uitgeschreven scenario's van De Wachters met een dik pakket foto's erbij. Maar ik haal het essentieelste van de documentatie uit zes delen van een Franse encyclopedie die tijdens de oorlog werd gepubliceerd. De titel is Le Panorama de la Guerre 1914-1948, uitgegeven door Tallandier. Het idee om de Duitse superheld met een duikersuitrusting te voorzien komt van Xavier."

Xavier Dorison over schoeisel: "Deze man kan enkel overleven in dodelijk gas. Zijn uitrustng moet dus ondoordringbaar zijn. Ik heb aan Enrique veel foto's en gravures van duikers gegeven. Ik vind ze indrukwekkend, alleen al door hun enorm schoeisel."

Enrique Breccia over platen met één prent: "Maar uiteindelijk nam ik een oud duikerskostuum in een lokaal museum als voorbeeld. Ik heb er enkele stukken metaal aan toegevoegd om 'm een wat middeleeuwse look te geven. En ook enkele wapens uit de periode, zoals het pistool, de patronen en een dolk. In een stripverhaal moet je altijd het visuele bewerken voor een zo dramatisch mogelijke impact. In dit album zijn er nog twee platen met één enkele tekening. Dat is niet nieuw voor me; ik tekende al platen met één prent in Alvar Mayor uit de jaren 1980."

Enrique Breccia over het kleur van het gas: "Volgens getuigenissen zag het gas er eerder geelachtig uit. Ik heb er donkergroen aan toegevoegd zodat de giftige nevels zich meer onderscheiden van de grond en vooral het gele zand in het laatste gedeelte van het album."

COMMENTAAR BIJ PAGINA 27

Enrique Breccia over historische feiten: "Tot nu toe had ik nog nooit superhelden getekend. Het is trouwens niet het belangrijkste van het verhaal. De originaliteit zit 'm niet in het feit dat Taillefer de eerste Franse superheld is en Übermensch de eerste Duitse superheld, maar wel in het gebruik van gas in de oorlog, gebaseerd op historische feiten."

Enrique Breccia over dynamiek: "De opvolging van de prenten moet één doel dienen: een scène zoveel mogelijk dynamiek geven. Het evenwicht tussen de actiescènes en de scènes waarin de actie stopt, verwart de lezer en voegt een dynamische kracht toe aan de vertelling. Dat gebeurt bij mij vrij natuurlijk, het is mijn manier om een verhaal te vertellen."

Enrique Breccia over gekleurde onomatopeeën: "Ik verander de kleur van de onomatopeeën in functie van de kleuren van het decor, maar ook naargelang de natuur van het geluid. De blauwe onomatopee komt overeen met het water, de oranje met de lucht."

Enrique Breccia over een betere toekomst: "Via het gevecht tussen de superhelden, en ook in andere scènes, tonen we hoe mannen vechten en sneuvelen voor hun vaderland, voor een zaak die zij rechtvaardig vinden. En daar heb ik het diepste respect voor. Door Tardi waren er lange tijd geen auteurs die zich geroepen voelden om het over deze donkere periode te hebben. Tegenwoordig lijkt dat te zijn veranderd, meerdere stripverhalen spelen zich af tijdens het conflict van 1914-1918. Des te beter als artiesten graven in hun eigen geschiedenis om het beter te begrijpen en een betere toekomst te scheppen. Als de strip hier iets aan kan bijdragen, zelfs op een bescheiden manier, dan ben ik tevreden."

COMMENTAAR BIJ PAGINA 28

Enrique Breccia over xxx: "Wat was ik blij toen Xavier op mijn verzoek Djibouti spaarde. Sinds het eerste deel beschouw ik de reus als de menselijkste van het verhaal. Hij is een rechtse soldaat die zijn plicht vervult zonder zich morele vraagstukken te stellen. Djibouti is een goeie ziel, maar ook een soldaat en hij wil zich niet anders voordoen. Hij past zich aan. Hij blijft mijn favoriete personage en ik hoop sterk dat hij niet in het volgende deel wordt gedood. Goed begrepen, Xavier?"

Xavier Dorison over een bord uit de Vietnamoorlog: "Begrepen! Hier een anekdote: het album opent met een bord dat in de grond staat voor een loopgraaf. In de volgende plaat staat het nogmaals.Er staat op: 'Geniet van het panorama! Vrij uitzicht op de moffen!' Ik moet toegeven dat ik geen foto uit de Tweede Wereldoorlog heb gevonden met zo'n bord, maar wel een gelijkaardig, Amerikaans bord uit de Vietnamoorlog. Ik heb enkel 'moffen' gezet waar eerst iets anders stond."

Enrique Breccia over het verschil met de Argentijnse strip: "Technisch lijstje: ik werk op papier van 180 gram. Eerst met potlood, daarna met balpen, pen en zwarte inkt en uiteindelijk met aquarel. De Argentijnse strip verschilt met die van jullie want de smaak van de lezers verschilt. De Fransen hebben graag halftotalen en zichten vanuit de lucht. In Franse platen staan veel tekstballonnen en teksten. Het is aan mij om me aan deze stijl aan te passen. En geloof me, het is iets dat me niet veel moeite kost. Maar ik heb altijd het laatste woord."

COMMENTAAR BIJ PAGINA 29

Enrique Breccia over geloofwaardigheid: "De realiteit van de loopgraven zoals ik het me voorstelde, is zoals het in werkelijkheid was. Documentatie is nodig, maar het primaire doel is dat het resultaat van het scenario van Xavier en mijn tekeningen iets geloofwaardigs en aannemelijks is voor de lezer. Door er enkele foto's uit deze periode aan toe te voegen doorheee het hele album geven we er een authentieke feeling aan."

Enrique Breccia over een bezoek aan het slagveld: "Documentatie is goed, contact is beter. Xavier en ik zijn naar de Marne getrokken. We hebben een dag verbleven op de slagvelden om er foto's te nemen. Rondlopen op dezelfde grond waar zoveel mannen langs beide kanten elkaar bevochten en gestorven zijn, is een verrijkende ervaring. Voor de luchtgevechten hebben we uiteraard de toestellen uit de periode gebruikt. Daar bestaat alle mogelijke documentatie van. Ik moest ook een vliegende superheld tekenen die over Parijs vliegt en zelfs onder een brug. Daar ben ik erg zorgvuldig in en ik wil de meest realistische weergaves. De scène met zichten op de Seine, het Quartier Latin en de abdij van Cluny was de meest delicate om te realiseren."

Xavier Dorison over een zweterig verzoek: "Enrique tekent niet al te graag decors. Hij stuurde me platen op waar de slimmerik zijn horizon zodanig laag tekende dat je amper Parijs of andere decors zag. Ik heb 'm verzocht om schepen, huizen, de locatie Saint-Michel het Cluny-kruispunt, enzovoort te tonen. Ik heb 'm kortom doen zweten. Hij was zo vriendelijk om zijn storybards te herwerken en deze keer Parijs in detail te tekenen. Hij verbleef drie dagen in de hoofdstad, wat weinig is om het allemaal te doorgronden. Ik heb 'm een heleboel foto's bezorgd. Cluny, het Odéon, ik ben er mintens één keer in de week naartoe geweest. Ik heb mijn portie ook wel gehad!"