Benoît Sokal over Aquarica 1	24/10 TOP
Onderstaande bijdrage van Jean-Piere Fuéri verscheen eerder in het Franse stripmaandblad Casemate nummer 107 van oktober 2017. COMMENTAAR BIJ PAGINA 7 Over pissen op een doelwit: "Voor de oorlog wierpen walvisjagers hun vangsten op de stranden. Ook vandaag nog liggen de kusten bezaaid met skeletten. Als kind piste ik zelf op krabben. Op die leeftijd zoek je bij het plassen altijd een slachtoffer... Om hun toiletten schoon te houden, kleven de Japanners de afbeelding van een vlieg op het midden van de toiletpot. Gebruikers mikken onbewust op dat doelwit en dat vermindert toevallige spatten ernaast." COMMENTAAR BIJ PAGINA 8 Over krabben: "Nadat hij een kleine krab lastigviel, staat Mac Bain tegenover een reuzekrab. Ik baseerde me op de bekende scène met de grote beer, de kleine beer en de poema in de film L'Ours van Jean-Jacques Annaud. Dat monster dient als onderzees vervoersmiddel voor het jonge meisje dat uit de reuzewalvis komt. Tijdens een werksessie aan de Noordzee kochten François en ik noordzeekrabben. We bestudeerden die, tekenden ze... en aten ze daarna op met mayonaise." COMMENTAAR BIJ PAGINA 9 Over de stad: "Mac Bain krijgt de zeelieden zo ver om met hem mee te komen. Het moet gezegd dat ze op de mistige herfstochtend niet veel anders te doen hebben. Ze zijn allen oud, de jongeren zochten elders werk. Hun stad is oud. De gebouwen raken vervallen en de schepen rotten.Dat lot is een beetje te vergelijken met dat van de oude mijnbouwsteden. In deze stad verdrinkt men de verveling aan de zilte zee en met alchohol." COMMENTAAR BIJ PAGINA 10 Over wraak: "De zeelieden ontdekken het teken van hun walvisvaarder de Golden Licorn, verstopt onder het schild van de monsterkrab. Dat schip was het mooiste van Roodhaven dat twintig jaar geleden schipbreuk leed. Achtenzeventig van hun metgezellen verloren hun leven. Ondanks hun wonden en het onverbiddelijke verstrijken van de tijd leven die oude zeelui met het idee zich op een dag te wreken tegen de verantwoordelijke leviathan van hun ongeluk: de legendarische reuzewalvis..." COMMENTAAR BIJ PAGINA 22 Over paarden: "Greyford is een jonge, dromerige zoöloog en hij is naar Roodhaven gestuurd om het mysterie van de reuzekrab op te helderen. Hij stuit op de oude zeelieden die het dier aan land willen slepen en het in stukken te snijden om het te doorgronden. Ze doen daarom een beroep op stevige trekpaarden. Die kom je nog tegen op het strand van Oostduinkerke waar garnaalvissers ze gebruiken om netten voort te slepen op het strand." COMMENTAAR BIJ PAGINA 23 Over gezang: "De krab richt zich op en veegt de paarden weg. In het groen is voor het eerst de taal te zien van het meisje dat op de volgende pagina opduikt. Je kan je voorstellen dat haar lokzang dicht aanleunt bij walvisgezang of misschien bij die van zeemeerminnen... Ze beveelt er haar krab mee en communiceert met haar soortgenoten de reuzekrab. Geluid beweegt zich zeer snel door water. Het lawaai van schepen zou verklaren waarom walvisachtigen aan land stranden." COMMENTAAR BIJ PAGINA 24 Over de eerste ontmoeting: "Eerste ontmoeting tussen Greyford en Aquarica. Als nazaat van een gerespecteerde geleerde, wiens familie de enige overlevende is van de schipbreuk die hen deed stranden op de rug van een reuzewalvis, is ze opgegroeid met het idee dat geleerden alles kunnen uitleggen en oplossingen op problemen kunnen vinden. En Aquarica heeft grote problemen. Als ze verneemt dat Greyford een wetenschapper is, probeert ze hem te verleiden om hem mee te nemen." COMMENTAAR BIJ PAGINA 25 Over de ouderwetse manier: "Voor dit album heb ik een heel gedetailleerd storyboard getekend, daarna heb ik alles op de ouderwetse manier getekend met papier, inkt, aquarel, potlood, enzovoort. Daarna volgde de definitieve samenstelling van de plaat en enkele correcties op de computer, en ook enkele copypaste-gevallen voor weerkerende elementen zoals de meeuwen..."

Benoît Sokal over Kraa 3	01/03 TOP
Onderstaande bijdrage van Thierry Wagner verscheen eerder in het Franse stripmaandblad Casemate nummer 66 van januari 2014. COMMENTAAR BIJ PAGINA 16 Over tekenstijlevolutie: "De tekenstijl veranderde geleidelijk aan tussen het eerste en het derde deel van Kraa. Na vijftien jaar in de gamewereld heb ik geen stabiele striptekenstijl in tegenstelling tot veel van mijn collega's. Mijn stijl evolueerde sinds ik ermee begon. Het is gaandeweg preciezer geworden, het won aan leesbaarheid, ook al blijft het een tekening rechtstreeks in kleur." Over adelaars: "Ik heb al altijd graag adelaars getekend. Mijn verleden met Canardo helpt want dat is ook een verhaal met dieren. De hoogte van de adelaar, zijn blik,... ik teken het als vanzelf. Het kost me meer moeite om de revolver in de tweede prent te tekenen dan de kop van de adelaar. Ik moet me nogal aanpassen om gemaakte voorwerpen weer te geven. Andere tekenaars tekenen met overgave interieurs, wapens of wagens van zodra ze een potlood in handen krijgen. We hebben niet allemaal eenzelfde gemak want in het dagelijks leven kijken we niet allemaal met eenzelfde intensiteit." Over de dialogen: "Dit is de enige van de vier platen die hier getoond worden die een beetje dialoog bevatten. In Canardo laten dialogen ironische of komische effecten toe. In Kraa is het omgekeerde het geval. De tekeningen zijn relatief volgeladen terwijl de dialogen een soort klare lijn zijn! Voordat ik ze in de tekeningen plaats, schrap ik nog een derde van de tekst. Mijn personages zijn ruwe Noord-Amerikanen die eenvoudige en korte zinnen gebruiken. Hun getaande gezichten verraden wat ze vroeger deden. Er beweegt een menigte, de zaken volgen elkaar snel op, het is niet het moment om er literatuur van te maken." COMMENTAAR BIJ PAGINA 17 Over foute nummering: "Deze plaat heeft het nummer 13, maar is in feite plaat 15. Ik vond dat er iets niet goed ontwikkeld was, en ik voegde een plaat toe terwijl ik het nummer vergat te veranderen. Zo zijn er nu twee platen 13, en geen nummer 15." Over het dagboek: "Het dagboek van Emily introduceert een bijkomend vertelstandpunt. Ik vond het normaal dat een jong, van de wereld afgesloten meisje in the middle of nowhere, met een kerel van wie ze houdt maar die geen woord zegt, zich op een andere manier uit. Ik bedacht twee mogelijkheden: een dagboek of een tam wolvenwelpje aan wie ze haar gevoelens vertelt. De tweede oplossing zou me te veel plaats hebben gekost. Het leek me trouwens logisch dat op een gegeven moment de adelaar het welpje wel zou verslonden hebben." Over paarden: "Adelaar, beer, bevers, wolven, eekhoorns,... ik teken dolgraag dieren en in het bijzonder paarden. Door te veel op mijn verbeelding te vertrouwen, verwijder ik me volledig van de realiteit. Die opmerking kreeg ik bij het eerste deel. Net zoals voor de personages heb ik niet graag dat de paarden flauw zijn. Ik wilde geen van gezondheid blakende paarden uit een manège tekenen, noch mensen zonder rimpels of littekens. Ik teken daarom graag paarden zoals op de schilderijen van Remington, doordrenkt van de regen, een beetje te stevig, het lijken wel Rubenspaarden in plaats van dat ze uit westerns komen! Dat is een van de charmes van het stripverhaal, anders had ik net zo goed een foto erin kunnen plakken." Over de regen: "Ik probeer elke scène een sfeer mee te geven door rekening te houden met het weer. Slechts op één of twee platen is het goed weer. Een blauwe hemel vertelt minder dan regen." COMMENTAAR BIJ PAGINA 18 Over nostalgie naar papier en potlood: "Yuma en Emily klimmen naar het voorgebergte waar Yuma een soort filmvoorstelling presenteert. Zulke grotten bestaan effectief. Ik moest wat vals spelen met het licht of anders was er niets te zien. Het groen uit de eerste prent creëert een verband met de vorige pagina. Door al die digitale beelden voor mijn games heb ik soms een nostalgie naar papier en potlood. Ik teken dus alles met de hand. Vervolgens scan ik de tekeningen in, pas de kleurwaardes op de computer aan en uniformiseer ze zodat de lezer beter de actie van een scène kan volgen in eenzelfde kleurgamma." Over de grot van Plato: "Met dit dubbel beeld toon ik aan dat Yuma gek is, autistisch, in zichzelf gekeerd in een wereld vol schaduwen, reflecties van een getransformeerde realiteit. Het is ook een verwijzing naar de grot van Plato. De bliksemflitsen doen de vormen en skeletten op de muur van de grotten bewegen zoals in een Chinees schaduwtheater. Hij probeert zijn wereld met Emily te delen." Over de koning van de onomatopee: '"Brrôôôô, Kraaak!' het valt niet mee om de juiste onomatopeeën te vinden. Een karabijn dat 'Pang' zegt, gelooft niemand nog. Hugo Pratt gebruikt in Corto Maltese 'Krak', 'Blam' of 'Bang'. We proberen het uit te vinden, we stellen ons vreemde vragen terwijl we over de plaat gebogen zitten. Brrôôôô is het onweer die buiten rommelt. Door de 'Kraaak' van de bliksem kan de naam van de adelaar meerdere keren grafisch geciteerd worden. De koning van de onomatopee is Franquin! Maar hij had een vrijheid in zijn komische genre die we ons in een realistisch getekende strip niet kunnen toe-eigenen." COMMENTAAR BIJ PAGINA 19 Over horizontale vertelling: "Ik heb graag horizontale kaders sinds het begin van Canardo. Dat is de manier van vertellen die me het meest natuurlijk lijkt. Het is niet altijd ideaal, maar elke keer ik kan, laat ik het niet na." Over het ene of het andere: "In de drie schaduwprenten wilde ik dat je eerst de realiteit ziet die wordt belicht door de bliksem, dat je dan het spel met de stalactieten en de schedels bekijkt en dat je vervolgens in de derde prent in de geest van Yuma dringt. We zien wat hij ziet. Onderaan lees je op zijn gezicht hoe onwaarschijnlijk naïef hij wel is. Het dagboek dat Emily schrijft, toont aan dat ze al wat meer afstand houdt. Ze is nog altijd stapelverliefd, maar ze houdt er rekening mee dat Yuma gek is. Of hij komt terug bij zijn zinnen, of ze gaat ervandoor." Over sjamanisme: "Kraa heeft deuren voor me geopend. Ik weet niet of ik het verder had moeten pushen, naar een weergave van waarnemingen door sjamanen tijdens hun trance. Ik verval niet graag in het al te fantastische. Het echte plezier schuilt erin een wetenschappelijke verklaring te geven aan de trance en wat het allemaal teweegbrengt of niet. Veroorzaakt het onwaarschijnlijke, cognitieve mogelijkheden, een onverwachtse kracht? Ik droom graag, maar op wetenschappelijke basis. Sjamanisme heeft een belangrijke rol in mijn volgende strip, maar het is slechts één van de puzzelstukjes van het verhaal." Over voorkennis: "Mijn uitgever bevestigde dat je dit deel kan lezen zonder de eerste twee te kennen. Daar was ik me niet van bewust. Als je een strip maakt, kan je je eigen verhaal niet meer lezen. Ik raad niettemin aan om Kraa vanaf het begin te lezen!"