André Juillard over Double 7	01/12 TOP
Onderstaande bijdrage van Jean-Pierre Fuéri verscheen eerder in het Franse stripmaandblad Casemate nummer 116 van juli-augustus 2018. COMMENTAAR BIJ PAGINA 11 Over Madrid: "Ik was uitgenodigd op een festival en ik verkende Madrid voor ik me op dit album stortte. Ik had het scenario weliswaar niet gelezen en ik kon geen opzoekingswerk verrichten, maar ik nam wel veel boeken mee. Yann wou een grote prent met het verwoeste Madrid. Dat zei me weinig, dus voegde ik er twee prenten aan toe. Een met het vliegtuig, de tweed is een extra prent met de verwoesting. Het geheel leek me relevanter. Op Google vond ik de kerk in de laatste strook. Er ontbreken alleen nog enkele zandzakken." COMMENTAAR BIJ PAGINA 12 Over kleuren: "De ontploffingen in de bovenste en onderste strook geef ik weer met Chinese inkt en een droog penseel. Voor de kleren bestaan er veel foto's uit die tijd, helaas in zwart-wit. Sommige in kleur tonen sombere tinten, kastanjebruin, marineblauw. De pet van de jongen pikte ik van een foto. Ik heb soms een probleempje met het omgekeerde uitroepteken voor een Spaanse tekst. Het lijkt te veel op een i." COMMENTAAR BIJ PAGINA 13 Over bestaande personen: "Hier heb je Ernest Hemingway en Martha Gellhorn. Vrouwelijke reporters waren schaars in die tijd. Ze heeft een heel bijzonder gezicht dat ik makkelijk kon tekenen, dacht ik. Ik heb eens te meer vastgesteld dat ik niet geschikt ben om biografieën te tekenen van bestaande personen. Nochtans bestaan er veel foto's van haar uit die tijd. Ik had die kunnen overtrekken, maar dat vind ik nooit super geslaagd." COMMENTAAR BIJ PAGINA 14 Over cojones: "Yann voegde deze en de volgende pagina toe zodat we onze heldin ontdekken voor plaat 23 zoals in zijn scenario was voorzien. Onze vriendin Lulia is een grote durfal. Zoals men daar zegt heeft ze cojones. En ze is een idealiste die deel uitmaakt van de Mujeres Libres. Voor wie geen Spaans kent, het betekent zovaal als 'vrije feeksen'. Ze zal vast weinig mannelijke vrienden hebben." COMMENTAAR BIJ PAGINA 15 Over gemiste info: "Het was heel leuk om deze scène op de daken van Madrid te tekenen. Ik had een foto van dit stedelijk decor. Ik voegde een voorgrond toe in de eerste prent van de vorige pagina. De franquisten richten een bloedbad aan. Lucia regelt het probleem van stijl, onder applaus door de door haar lef verbaasde mannen. Yann noteerde dat sommigen katapulten gebruikten om hun granaten te gooien. Die info heb ik overgeslagen. Jammer. Yann had me eraan moeten herinneren." COMMENTAAR BIJ PAGINA 16 Over de vliegtuigen: "Het is nogal ongeloofwaardig, maar al die vliegtuigen vliegen vandaag nog steeds, zowel de Russische Polikarpovs als de Duitse Junkers. Je vindt die vanuit alle hoeken op het internet. Voor elk vliegtuig leg ik een dik dossier aan. Ik heb ook enkele maquettes, waarvan twee Polikarpovs. Ik fotografeer die vanuit alle hoeken. Voor de voorlaatste prent, maakte ik drie tekeningen: één per toestel en daarna voeg ik die samen." COMMENTAAR BIJ PAGINA 17 Over de streek rond Madrid: "Niet alle piloten hadden het geluk om levend uit een crash te raken of eruit te kunnen springen. De bladschikking lijkt overladen in vergelijking met de overige platen, maar kijk goed: de structuur met drie stroken blijft gerespecteerd. Ik had geen documentatie over de streek rond Madrid. Ik had enkel de herinnering, voor ik er landde, aan een groot veld, op duizend meter hoogte, omringd door bergen. Daardoor zagen piloten zelden de grond..." COMMENTAAR BIJ PAGINA 18 Over het snelheidslijntje: "Demonstratie van de 'taran', vrijwillige aanvaring, een specialiteit van de Sovjets wanneer ze geen munitie meer hadden. Dat zou courant gebeurd zijn tegen de Duitsers in 1942. Een propeller is ontzettend stevig en indrukwekkend, zo'n 2,5 meter groot. Het doek moet dan wel scheuren. Het was sowieso zelfmoord. Zeldzaam: in prent 4 staat een snelheidslijn, niet om de snelheid aan te duiden, dat loont toch de moeite niet, maar wel om te tonen dat het vliegtuig een bocht maakt." COMMENTAAR BIJ PAGINA 19 Over gaten: "De overalls van de piloten waren geen uniformen, en het gebeurde weleens dat militieleden zich vergisten. In prent 5 zie je de twee gaten in de dominosteen die onze titel rechtvaardigen. Yann wees me erop dat een salvo meer dan twee gaten nalaat, daarom tekende ik enkele inslagen op de staart. Ik hou er niet van dat een beeld uit het kader komt, of dat er geen kader is. En de structuur met de drie stroken bevalt me perfect."

André Juillard over Blake en Mortimer 23	13/12 TOP
Onderstaande bijdrage van Jean-Pierre Fuéri en Frédéric Vidal verscheen eerder in het Franse stripmaandblad Casemate nummer 73 van augustus/september 2014. COMMENTAAR BIJ PAGINA 3 "Yves Sente stelde voor om op het dek Spitfires te tekenen die klaar staan om op te stijgen, een prototype van de Golden Rocket en rondrennende mariniers... Het zou me een week gekost hebben om alles te tekenen! Een licht kikvorsperspectief regelde alle problemen. Ik nam het vliegdekschip Arromanches als voorbeeld, de voormalige Engelse Colossus die eerst gehuurd en dan gekocht werd door Frankrijk en herdoopt werd naar een stad in Normandië als hommage aan de landing van 6 juni." COMMENTAAR BIJ PAGINA 4 "Dit zijn dan de Spitfires op het dek. De witte schuimgolf toont aan dat de vliegtuigen tegen de wind staan om het opstijgen te vergemakkelijken. De kenners waarderen dit soort details. In prent 6 zie je de beroemde Horten Ho 229 en in de daaropvolgende prent de neus van een ander prototype dat echt bestond, maar godzijdank nooit op punt werd gesteld. Onderaan staan de bekende radars die langs de Engelse kust staan. De camouflage en de uitrusting zijn authentiek." COMMENTAAR BIJ PAGINA 5 "Voor het interieur van de vliegdekschepen baseerde ik me op Buck Danny van Victor Hubinon. Deze Golden Rocket is meer een jachtvliegtuig dan de Zwaardvis, die veeleer een zware bombardementvliegtuig is. Maar de maquette ervan hielp me goed, vooral voor de zichten op de onderkant van de vleugels die je nauwelijks bij Jacobs ziet. De witte tekstballonnen, de roze, oranje of anderskleurige tekstkaders zijn uitsluitend gekozen omwille van esthetische redenen door inkleurster Madeleine DeMille." COMMENTAAR BIJ PAGINA 6 "Nee, in de eerste prent raakt de golf op de voorgrond de Golden Rocket niet, maar dat zou je wel geloven, hé? Ik tekende opnieuw met veel plezier de al in Mezek gebruikte Spitfres die Engeland tijdens de blitz verdedigden. Londen in de laatste prent komt van Google Maps. De wagen komt uit mijn documentatie. Ik let erop om de foto niet te spiegelen zoals me vaak overkomt. Ik had geen zin om plots met een stuur aan de linkerkant te zitten." COMMENTAAR BIJ PAGINA 7 "De schoten van de Horten leken me overbodig, maar Yves merkte op dat zonder hem de Golden Rocket te laat kwam om het parlement te redden! Rechts staat een stuk van de Big Ben die net zo sterk met Londen wordt geassocieerd als de Eiffeltoren met Parijs. Sente hamerde op het gebruik van een wit spoor achter het Engelse vliegtuig en een gele achter het Duitse. We houden het op een verschil in gebruikte bezine." COMMENTAAR BIJ PAGINA 8 "Ik heb uiteraard geen enkele notie van luchtgevechten, maar ik probeer een zekere logica in de vlucht van de vliegtuigen te brengen. Het kostte me verdomd veel tijd om een vergezicht van Londen op te sporen. Vandaar dat er zoveel wolken te zien zijn... dat is dan mijn luie kant. Ik had al werk genoeg aan de authentieke straatlampen die absoluut symmetrisch moesten zijn. Zelfs de kleur van de reling van de brug is correct." COMMENTAAR BIJ PAGINA 9 "Een volgeladen pagina. En dan heb ik er nog twee prenten uitgelaten en de teksten vereenvoudigd. Een ervan was de zin: 'Good Lord! De Spitfires vliegen rond het parlement om het te beschermen... Ze laten zich afslachten!' De fans van de serie herkennen de invloed van House of Cards. De arme Steelwell wordt geraakt en sterft. In de laatse prent toon ik de instrumenten summier. Ik ben Romain Hugault niet! COMMENTAAR BIJ PAGINA 10 "Blake redt het parlement en een Spitfire! Yves Sente stelde voor om zijn parachute aan een uitsteeksel aan de gevel of aan een dakgoot te laten haken. Ik zag liever dat zijn daling naar de Thames door een van de stenen zuilen van een lamp aan de kade wordt gestopt. Dat was een delicate scène om in beeld te brengen. Tegenwoordig houdt een rooster de toegang tot de kade tegen. Ik stelde me voor dat die er indertijd niet was." COMMENTAAR BIJ PAGINA 11 "Op de achtergrond van prent 3 zie je Scotland Yard. Rechts is de toegang tot de Cabinet War Rooms met zandzakjes die er tegenwoordig niet meer liggen. Alle decors, behalve de trap, zijn authentiek, de luchtroosters incluis. Het uurwerk geeft 7.50 uur aan, wat overeenkomt met Blakes start bij dageraad. Op de achtergrond dstaat Churchill, op de voorgrond admiraal Gray. In De Zwaardvis tekende Jacobs hem als de eerste minister." COMMENTAAR BIJ PAGINA 12 "Hier zie je een telefoonkamer met een hele reeks toestelen met verschillende kleuren. Achteraan hangt een reuzekaart met gaatjes van honderden speldjes in allemaal verschillende kleuren. Aan de muur hangt een van de vele affiches als waarschuwing voor spionnen. Ik vond het merkwaardig dat de Duitsers niet wisten dat hun Enigmacode gekraakt was. Ofwel wilden ze het niet geloven." COMMENTAAR BIJ PAGINA 16 "Na enkele platen bij de Bensons, waar een kamermeisje zich interesseert voor Blake — waarmee we de vermeende homoseksualiteit tussen hem en Mortimer wilden tegenspreken — staan we hier terug voor de reuzekaart met gaatjes die mij fascineert. Het personeel discussieert veel. Ik teken graag zulke details op de achtergrond, met kleine verhaaltjes die een lezer moeten amuseren om ze te achterhalen." COMMENTAAR BIJ PAGINA 17 "De twee buizen op de voorgrond in prent 1 maken deel uit van een pneumatisch systeem. Daarin circuleren cilinders waarin documenten zitten. De gestuwde lucht stuurt die naar de kantoren of naar de verdiepingen. De cilinders vallen in een mand die ik op pagina 12, prent 2, heb getekend. Voor Benson baseerde ik me op een karikatuur van Daumier. Het dek van het vliegdekschip is te ver verwijderd om er de vliegtuigen op te zien staan..." COMMENTAAR BIJ PAGINA 18 "De trawler heb ik zelf uitgevonden. Niet slecht. Vervelend genoeg moest ik het verder in het verhaal nog eens tekenen. Ik ben niet tevreden over prent 4. Yves wilde dat we de duikboot onder water zouden zien, maar ook de lucht in beeld te zien was. Uiteindelijk ziet het er kunstmatig uit. Yann schreeuwde het uit toen hij de 'Broom Broom' onder ogen zag want in het water, zegt hij, verspreidt het geluid zich niet.* Och ja. Ik zette er enkele vissen bij, toen waren ze nog niet allemaal opgevist." *Yann vergist zich want geluid verspreidt zich integendeel heel goed onder water. COMMENTAAR BIJ PAGINA 19 "Opnieuw bij de admiraal. Ik vond een projector uit die tijd terug op het internet. Ik teken liever zulke scènes dan mensen rond een tafel. Een echte nachtmerrie. Ik heb het lastig om logische oplossingen te bedenken voor problemen zoals met deze lichtprojector. Misschien was het beter om alle lijnen weg te laten en enkel kleuren te tonen. Ik zei tegen Madeleine om zich te baseren op een projectiescène in De Zaak Francis Blake." COMMENTAAR BIJ PAGINA 20 "Eerste contact met de gele soldaten. Het herinnert me eraan dat Yves veel zin had om een verhaal te schrijven dat zich afspeelde in Hongkong. Dat sprak mij absoluut niet aan. In feite wilde hij een De Blauwe Lotus maken en opnieuw in het wereldje duiken van de Europese concessies waar Hergé het al zo uitmuntend over had. En toen bezochten we het Cabinet War Rooms en kwamen we overeen om daar een verhaal te situeren. Oef! " COMMENTAAR BIJ PAGINA 21 "Op de achtergrond van prent 3 staan enkele koppen van honderden vreselijke raketten die in een vallei van Tibet staan opgesteld. Ik inspireerde me op de cover van de integrale van De Zwaardvis. In prent 5 staat er mij iets niet aan in het gezicht van Blake. Hij bezorgt me al problemen sinds het begin van de reeks. Soms ben ik uren aan hem kwijt. Ik ben een slechte portrettekenaar." COMMENTAAR BIJ PAGINA 22 "Eindelijk een pagina waar ik me eens kon laten gaan en een frisse neus halen. Een leuke wagen om te tekenen en rotsen, regen ook uiteraard, we zijn hier in Engeland. De herfst van 1944 — zie ook de landing — was bijzonder vochtig. Ik heb problemen met onomatopeeën, maar hier drong de 'Klaaang' zich op, anders begrijp je niet dat er plots pilaren opduiken. Of anders waren er twee tekeningen nodig." COMMENTAAR BIJ PAGINA 23 "Een fictief dorpje, maar samengesteld op basis van huizen in de streek. Je vraagt je af wat de partizanen in dat vergeten gat verdedigen. En ik hoop dat de lezer, door te letten op de witte wolken op de grond in prent 8, zich afvraagt wat die te betekenen hebben... De smalle prent toont de verbazing van Blake die achter oude bakstenen een ultramodern lokaal binnenstapt. Daar heb ik alles uitgevonden, behalve de mitrailleur achteraan links." COMMENTAAR BIJ PAGINA 24 "We hebben nogal gediscussieerd over de wijzerplaat in de lift. Ik had die naar de mode van vandaag getekend met dioden. Yves wilde enkel een wijzer die beweegt. In feite is het een hoogtemeter. We bieden een mooi zicht op de basis van Scaw Fell. Ik heb geïmproviseerd door me hiervoor te baseren op een prent uit plaat 6 van De Zwaardvis. We zien radars, maar ook schotelantennes die het geluid moeten opvangen. En boven dat alles een wolk die de basis camoufleert." COMMENTAAR BIJ PAGINA 25 "Ook hiervoor gebruikte ik de weinige elementen van Scaw Fell die Jacobs in De Zwaardvis toonde. En ik toon het elektrisch treintje dat Blake vervoert naar het ingenieurskantoortje waar Mortimer werkt, in detail. De twee vrienden zagen elkaar niet meer sinds hun jeugd zoals we vertelden in De Sarcofagen van het 6de Continent. Een anekdote: als je de twee rails van Jacobs' treintje doortrekt lopen ze door in het gebouw..."

André Juillard over Blake en Mortimer 21	24/11 TOP
Onderstaande bijdrage van Thierry Wagner verscheen eerder in het Franse stripmaandblad Casemate nummer 52 van oktober 2012. COMMENTAAR BIJ PAGINA 21 Over de albumlengte: "Het is het vijfde Blake en Mortimer-album dat ik teken. Ik ben al minder geneigd om de vorige albums open te slaan voor grafische aanknopingspunten. En ik ben er niet zeker van of ik wel op eenzelfde manier als Jacobs bladschikkingen maak. Ik doe het op mijn manier. Ik heb gevraagd om het verhaal in één album te houden. Een tweeluik zou me weer tweeënhalf jaar werk kosten. Dat is veel ten opzichte van mijn andere producties." Over lange teksten: "Een plaat die overladen is met tekst is zwaar te verteren voor de lezer. Het moet werkelijk om productieve tekst gaan. Lange beschrijvende teksten die vertellen wat er zich in de prent afspeelt, zoals Jacobs of Jacques Martin deden, is niet langer nodig. Bij Hergé komen er praktisch geen voor. Het scenario van Yves is op dat gebied mooi in evenwicht." Over het Ashmolean Museum: "Ik heb altijd van de sfeer in Het Gele Teken gehouden: de British style, de clubs, de dubbeldekbus, de specifieke architectuur van Londen. Ik heb samen met Yves naar Oxford gereisd en uiteraard hebben we het Ashmolean Museum bezocht. We hebben er ontdekt dat het grotendeels was gerestaureerd en vooral dan de zalen die ons interesseerden. We moesten aan de conservator documenten vragen waarop het museum in zijn vroegere vorm te zien was of hoe het eruitzag in 1954." Over de bus: "In de laatste prent kan je de echte uitgang van Scotland Yard zien. Ik nam er foto's van in Londen op het moment dat er een bus passeerde zodat ik de juiste verhoudingen had. En die bus tekende ik dan zoals ze rondreden in de jaren 1950." COMMENTAAR BIJ PAGINA 22 Over de sneeuw: "De sneeuw stond niet specifiek in het scenario vermeld dat het verhaal enkel situeerde in de winter. Ik heb aan Yves enkele weersomstandigheden gevraagd om het verhaal een beetje ritme te geven. Het sneeuwt, het stopt, het regent,... De tijd verstrijkt ook visueel, net zoals in de realiteit." Over de nummerplaten: "Wagens waren belangrijk voor Jacobs en gewoontegetrouw vermelden we de merken. In dit album tekende ik een Morgan, een Bentley,... Op deze plaat zie je een Daimler die de Engelse politie in de jaren 1950 gebruikte. Er waren ook Rileys, typisch Britse wagens. In tegenstelling tot de platenhoezen van The Beatles moet je hier niets zoeken achter de nummerplaten. Ik zoek simpelweg naar getallen die makkelijk zijn om te tekenen, allemaal met rechte lijnen, vooral als het om wit op zwart gaat. Ik vermijd de 8." Over het ziekenhuis: "In die tijd waren de ziekenhuiskamers niet zo goed uitgerust als tegenwoordig. Omdat ik moeite had me erover te documenteren, heb ik geïmproviseerd voor de buitenkant en de kamer. Maar het blijft wel binnen de smaak van het land. Het belangrijkste is dat het geloofwaardig is." Over de foto: "In de voorlaatste prent is Blake opnieuw te zien voor de foto van enkele pagina's geleden. Door die in een grijstoon te zetten, komt de foto in verband met de dode Lord." Over de stijl: "Ik heb Olrik niet gemist, ook al is het een personage dat ik graag tot leven breng. De stijl van Jacobs is een van de bestanddelen van mijn eigen stijl. Ik moest me niet forceren om me uit de slag te trekken. Nochtans gebeurt het op sommige dagen dat ik het moeilijk heb om de personages te vinden." COMMENTAAR BIJ PAGINA 23 Over de kleur van de tekstvlakken: "Het eerste dat ik doe, is het plaatsen van de teksten. Er bestaat niets ergers dan een prent te realiseren waarvan je dacht dat het een mooie tekening opleverde en vervolgens moeten vaststellen dat de tekst er een grote hap uitneemt. Maar de wet van het verhaal eist dat nu eenmaal. Inkleurster Madeleine DeMille kiest de kleur voor de achtergrond van de tekstvlakken op basis van de sfeer in de prent: geel, roze, blauw. Jacobs deed dat ook zodat je in een oogwenk het verschil ziet tussen tekstvlakken en dialogen." Over het schilderij (1): "Op het schilderij achter de hostess staat een kerk naar een aquarel van begin negentiende eeuw. Ik ben dol op de Engelse aquarellisten. Ik heb hun werk gebruikt om deze locatie aan te kleden." Over Lawrence of Arabia: "Het gebeurt wel eens dat ik voorbeelden gebruik voor personages in Blake en Mortimer. Ik gebruik een boek met karikaturen uit de jaren 1930 met tekeningen waarin ik duik om sommige gezichtstypes op te baseren. Dit is het geval voor de wat sobere majordomus. In het begin en op het einde van het album komt T. E. Lawrence voor. Daar gebruikte ik natuurlijk zijn echte gezicht voor dat sterk afwijkt van dat van Peter O'Toole in de film Lawrence of Arabia. Hij was nogal gezet, gespierd, klein, met een stevig geprononceerde kin. Zijn militair medisch dossier uit 1923 (hij was toen 35 jaar) geeft aan dat hij 1,66 meter lang was en 59 kilo woog." Over toeristisch Oxford: "Er zijn vele interieurscènes. Dat vond ik jammer want ik had graag de lezers op een kleine toeristische trip meegenomen in Oxford en het Engelse platteland. Ik moest me tevreden stellen met enkele beelden. Dit kasteel bijvoorbeeld, bestaat echt. Een beetje verder in het verhaal zien we het terug." COMMENTAAR BIJ PAGINA 24 Over de garderobe: "De garderobe van de personages evolueert weinig, maar de kleuren veranderen naargelang de inspiratie van Madeleine DeMille. Mortimer in 1954 heeft altijd wel een old school-look. Zijn mantel hoort eerder in de jaren 1940 thuis." Over het schilderij (2): "Het schilderij dat je in de eerste prent ziet en wat later helemaal wordt afgebeeld, is een prerafaëlitisch portret. Het komt uit een artistieke stroming, gedateerd in de jaren 1850 in het Verenigd Koninkrijk, waar ik veel van hou." Over de pub: "Ik ben verzot op de namen die de Engelsen aan hun pubs geven. Hier heb je de Lamb and Flag, het schaap en de vlag, een vreemde associatie waarvan ik de oorsprong niet ken. Deze pub bestaat effectief, net zoals het portiek dat naar een binnensteegje leidt. " Over de fiets: "Ik rijd vaak met de fiets en dat doe ik vooral in Parijs. Nochtans viel het me niet mee om de fietsaanrijding meteen op papier te zetten. Het is heel moeilijk om een fiets te tekenen en het is vooral een hel om de wielen te tekenen. Let er eens op dat je hier nergens een volledig wiel ziet! De fietser, die je vanuit meerdere standpunten ziet, komt later nog terug. Hij is van belang." Over de universiteit: "Yves en ik hadden al lang zin in een typisch Britse sfeer en Oxford is een uitzonderlijke stad. Daar moesten we naartoe gaan. Als wij denken aan onze armzalige universiteiten en als we zien in welke omstandigheden de jonge Engelsen studeren, dan is dat iets om jaloers op te zijn." Over de volgende bestemming: "Blake en Mortimer zijn globetrotters. Ik weet nog niet waar we de volgende keer naartoe trekken. Mocht het aan mij liggen, dan bleven we in Engeland of Ierland. Latijns-Amerika werd al besproken. Het antwoord komt binnen enkele maanden..."

André Juillard over Mezek	13/09 TOP
Onderstaande bijdrage van Jean-Pierre Fuéri verscheen eerder in het Franse stripmaandblad Casemate nummer 36 van april 2011. COMMENTAAR BIJ PAGINA 42 Over de koelkast: "Ik ontdekte dit project van Yann enkele jaren geleden door een van de interviews in Casemate. Het verhaal interesseerde me, maar omdat ik het erg druk had, vroeg ik 'm of hij dit voor mij in de koelkast wilde houden. Van zodra ik een vrij moment had, heb ik 'm eraan herinnerd." Over de uitwisseling van blikken: "Mezek is niet alleen een luchtvaartstrip zoals deze eerste twee platen aantonen. Prent 1, ik moet hier acht personages plaatsen zonder het minste vliegtuig. Een Duitse huurlingenpiloot en krijgsgevangene staat hier tegenover de andere piloten. Ik begin altijd met voorbereidende schetsen. Het decor is een beetje verborgen, maar ik houd toch rekening met het zonlicht dat bij mij dikwijls van links komt omdat ik zelf rechtshandig ben. Op die manier valt het beter mee om schaduwen aan te brengen. Ik licht er de twee of drie belangrijkste personages uit en plaats ze centraal in de scène. Ik geef hen een gezicht en kledij om het onderscheid te kunnen maken. Deze pagina is symmetrisch opgebouwd rond het sterkste punt: de uitwisseling van blikken tussen Björn en de Duitse gevangene. Ik denk niet dat ze alkeer gekruist hebben bij de Luftwaffe, maar de gevangene voelt wel aan dat de man die tegenover hem staat anders is dan degenen die 'm beschimpen." Over woede en afgrijzen: "Blikken zijn belangrijk. De jonge Israëlieten zijn heel zenuwachtig. Men heeft hen net een film over de Duitse luchtvaart vertoond en dat hebben ze maar moeilijk geslikt. We kunnen hier hun onbegrip en woede aflezen in hun blikken. Net zoals men het afgrijzen in de blik van Björn in de laatste prent kan zien." Over woorden: "Woorden zijn niet nodig. Een andere scenarist had hier misschien aan toegevoegd: 'Björn kijkt met afschuw naar het liggende lichaam van zijn landgenoot, bloedend op de grond'. Maar dit is geen Blake en Mortimer!" COMMENTAAR BIJ PAGINA 43 Over Messerschmits: "Ik ben al altijd gefascineerd geweest door vliegtuigen en alles wat vliegt, in het bijzonder uit deze periode. Maar Mezek is in de eerste plaats een verhaal over mensen. We leren beetje bij beetje dat de held grote problemen heeft, dat hij weerkerende nachtmerries heeft met steeds dezelfde beelden die leiden naar de scène op het einde van het album. Je ziet hier een onbeschadigde Messerschmitt van de Tsjeschoslovaken. Vergelijk die eens met de Mezek op pagina 47: de romp is niet vervormd door een grotere motor." Over verontrustende interesses: "Yann heeft me enorm veel documentatie meegegeven en alles wat ik ontbrak vond ik op het net. Alles staat er, 't is ongelooflijk, alles over het Duitse leger, de Duitse luchtvaart, de Duitse denkers. Er bestaat over het algemeen gigantisch veel belangstelling voor de nazi's. Dat is toch verontrustend." Over zeldzaam zwart: "Voor de nachtmerriescènes gebruik ik veel zwart, wat niet van mijn gewoonte is. Ook hier is de blik van belang. Je ziet die van de uit het water opduikende Björn, maar niet die van de SS'er, en dat maakt hem nog meer sinister."" Over Björn en Lena: "De nachtelijke platen op het strand komen ongeveer in even grote getale voor als de luchtgevechten. Björn komt er alleen in voor en soms met een vrouw erbij. Deze scènes doen me denken aan Lena, de heldin van Pierre Christin en mij. Ook Lena heeft er nood aan om langdurig te baden om zich te zuiveren van alles wat men haar aandoet. " Over het vliegtuig van Saint-Exupéry: "Alvorens aan het volgende verhaal van Blake en Mortimer te beginnen (en dat is inmiddels een feit, red.), blijf ik nog even in de luchtvaart. Voor een uitgave bij Glénat met diverse tekenaars, teken ik vier platen van De Kleine Prins*. De kleine prins, van wie ik geen fan ben, komt er niet veel in voor, maar het vliegtuig van Saint-Exupéry wel." * In het najaar van 2011 lanceert Glénat een 24-delige Franstalige stripreeks met een adaptatie van De Kleine Prins door Didier Poli, Jean-Baptiste Hostache, Guillaume Dorison en Didier Convard als editoriaal raadgever naar de Franse piloot en schrijver Antoine de Saint-Exupéry. Tegelijk loopt op de Franse zender France 3 een 3D-animatieserie. In elk album komen extra pagina's voor die het werk zijn van bekende tekenaars. Mœbius en André Juillard bijten de spits af. COMMENTAAR BIJ PAGINA 44 Over vestimentaire etiquette: "De Egyptische luchtvaart nadert. De Israëlische piloten dragen niet dezelfde uniformen, ongetwijfeld door een gebrek aan materiaal, maar ook omdat men zich in de luchtvaart minder aan de vestimentaire etiquette hield. Ze grepen wat ze te pakken konden krijgen. Ik zuig het niet uit mijn duim, er zijn foto's die het bewijzen." Over een mysterie: "Mecanicien Sam is een bizarre man. Hij merkt de Hebreeuwse inscripties op die iemand op de romp heeft geschilderd en vertaalt ze voor Björn. Ik vroeg me af of het niet Sam was die ze heeft geschilderd. Ik heb de indruk dat het diende om Björn te steunen. Ik heb de vraag aan Yann gesteld en hij vertrouwde me toe dat het in de buurt ligt. Maar hij weigerde het expliciet in het verhaal uit te leggen om nog wat mysterie open te laten." Over de afstand tussen vliegtuigen: "Björn stijgt op... Ik heb enkel in lijnvluchten gevlogen, maar als een fan me zou uitnodigen voor een luchtvaarttochtje in zo'n oude machine waar nog geschiedenis aan kleeft, dan zou ik geen nee zeggen! Zes vliegtuigen in de eerste prent op pagina 45, bijna zoveel als het aantal personages in de eerste prent op pagina 42... Voor luchtvaartscènes zijn tekenaars verplicht om de afstanden tussen twee vliegtuigen te verminderen als ze wat anders willen tonen dan zwarte stipjes in een grote blauwe hemel. Maar het gebeurde net zo goed dat tijdens luchtgevechten de vliegtuigen elkaar gevaarlijk dicht naderden."  COMMENTAAR BIJ PAGINA 45 Over draaien rond de as: "Omdat ik geen piloot ben, heb ik me laten inlichten over de handelingen die nodig zijn om een vliegtuig rond zijn as te laten draaien. Het is vrij makkelijk. Kijk naar de tweede prent. Op de rechtervleugel zie je een evenwichtsklep naar beneden gericht terwijl de klep op de andere vleugel naar boven staat. Daardoor kan het vliegtuig kantelen. De handeling om de neus te liften, dus om te stijgen, wordt verzoorzaakt door de staartvleugel. Het houdt de lucht tegen en doet het vliegtuig stijgen. In de laatste prent zie je dat de staartvleugel van het Egyptische vliegtuig vernietigd is. Mijn buurman is een piloot voor toerismevliegtuigen. Hij gaf me een handleiding uit de jaren 1920, getekend door Marcel Jeanjean, die dit principe duidelijk uitlegt." Over camouflagekleuren: "De rol van de kleuren is van belang om een vliegtuig te camoufleren in de ogen van de vijand die over hem vliegt. Het vliegtuig moet dus eenzelfde kleur hebben als de grond.Egypte is een land van woestijnen. Hun vliegtuigen hebben bijgevolg een zandkleur. Israël heeft veel groene zones, de vliegtuigen zijn groen en blauw. Ik wast een beetje in het ongewisse over de hoogte van de luchtgevechten. In de film Battle of Britain vinden ze ook nogal laag plaats. Ik heb hetzelfde gedaan. Zo zie je nog duidelijk de grond en dat geeft diepte aan het gevecht." Over vliegtuigen en schepen: "Ik heb ze allebei getekend en kan nu wel zeggen dat zeilschepen veel moeilijker zijn om te tekenen dan vliegtuigen. Ten eerste door de kilometers touwen, het is een hels karwei. En vervolgens omdat ze op zee varen, doorgaans een horizontale lijn waarbij complexe perspectieven aan te pas komen. Met vliegtuigen ben je veel vrijer in de lucht. Net zoals in de rest van het album zie je op deze pagina geen enkel gezicht van een Egyptische piloot. En we komen niet in de buurt van het Palestijnse drama. Dat is niet het onderwerp. Mezek vertelt in het kader van de eerste Arabisch-Israëlische oorlog de tragedie van een individu die tegen zijn verleden en zijn geweten strijdt."

André Juillard over Lena	09/07 TOP
Onderstaande bijdrage van Paul Giner verscheen eerder in het Franse stripmaandblad Casemate nummer 19 van oktober 2009. COMMENTAAR BIJ PAGINA 83 Over paarden: "Ik mag dan al wel veel paarden hebben getekend in mijn leven, zoals in De Zeven Levens van de Sperwer, maar 't was toch al lang geleden. Ik heb een beetje de feeling verloren. Ik vind ze minder levendig, meer academisch. Ik werk misschien niet meer zoals twintig jaar geleden, maar ik amuseerde me er toch mee om weer paarden te tekenen. Pierre (Christin, de scenarist van Lena, red.) wist wel dat ik wat heb met paarden." Over Afrika als decor: "Pierre, als grote reiziger die hij is, maakt altijd veel foto's zonder meteen te denken aan een verhaal. Het zijn geen toeristische foto's, ze leggen het dagelijkse leven vast, de schamele wijken, verkeersborden zoals ze te zien zijn in de eerste scène van Lena en de Drie Vrouwen die zich in Ausralië afspeelt. Hij reisde rond in zuid-Marokko. Zelf zocht ik decors op het internet, maar deze scène die zich in de bergen afspeelt, is een patchwork gebaseerd op diverse documenten in functie van het scenario. Het is niet echt hetzelfde Afrika als Kenya of Tanzania die we in mijn laatste verhaal van Blake en Mortimer zagen, met uitgestrekte savannes en veel wilde dieren. Ik had dus niet de indruk hetzelfde te tekenen. Pierre heeft het einde gesitueerd in de kleine wijk in Parijs waar ik woon, in de Dunois-straat aan de Vincent Auriol-laan. Daar heb ik heel wat foto's gemaakt. Ik was tevreden om een anonieme stad terug te vinden zoals ik probeerde te tonen in Het Dagboek." Over smoelen: "Voor Najib wilde Pierre een slechterik zonder typisch smoelwerk. Met een bijna engelachtig uiterlijk, zoals in La Beauté du Diable (Franse film uit 1949 over Faust en de duivel, red.), en een ongepast randje want blonde Arabieren zie je niet vaak. In tegenstelling tot Abdel heb ik de indruk dat hij lijkt op bepaalde weerkerende personages van mij, zoals in De Zeven Levens van de Sperwer of een Hongaar uit het eerste verhaal van Lena. Het wordt misschien tijd dat ik mijn galerij personages uitbreid." COMMENTAAR BIJ PAGINA 84 Over penselen met korte levensduur: "Ik heb dit verhaal van A tot Z getekend, van de eerste potloodlijn tot de allerlaatste kleurveeg. In deze scène gebruik ik een kleurenpalet met eenvoudigweg okeren, groene en blauwe tinten. Ik zoek naar een zekere homogeniteit. De inkting hang af van de penselen die ik in handen heb. Als ze te nieuw zijn, zijn ze te fijn, als ze te oud zijn, zijn ze te dik. Hun levensduur is relatief kort." Over Lena's neus: "Ik heb altijd problemen met de neus van Lena. Over het algemeen heb ik zelfs last om een personage steeds hetzelfde te tekenen gedurende een volledig album. Ik gebruik geen model om me op te baseren. Ik beeld me de vooraanzichten, de profielen en de driekwartzichten in. Soms resulteert dat in een gezicht dat een beetje te veel uitgerokken is, een te vierkante kaak,... Ter compensatie blijft de blik van Lena wel dezelfde. De Blueberry van Jean Giraud verandert onafgebroken van hoofd, maar men herkent 'm toch. Per slot van rekening trekken we het ons niet aan." Over roken: "Onze personages roken uit reactie tegen het cryptofascisme dat iedereen verbiedt tabak te gebruiken, dit of dat niet te eten, om aan lichaamsbeweging te doen, enzovoort. We hebben niet meer het recht om niets te doen, dat is ergerlijk. Ik teken het niet op een cover om mijn uitgever geen last te bezorgen, maar ik blijf hardnekkig volhouden door Blake en Mortimer hun pijp te laten roken. Hoewel er geen echt verbod is, is het uitgesloten om me te laten dicteren door dit soort sociale en morele druk. Ik zie goed in waarom Lucky Lukes sigaret is weggelaten want het is bestemd voor de jeugd. Ook al rookt hij maar half met een aan de lippen bengelende sigaret, het had wel wat. Maar de censuur die op de affiche voor de tentoonstelling over Jacques Tati is toegepast, is verbazingwekkend. Men heeft een fantastisch personage volledig verzoet. Dat is onnozel." COMMENTAAR BIJ PAGINA 85 Over stof: "Ik had nogal wat documentatie verzameld over militaire uniformen en vrachtwagens voor een project over de oorlog in Algerije. Bij een omweg stuitte ik op een garage waar verzamelaars hun militaire voertuigen binnenbrachten om te laten herstellen. Daar stond een uiterst geschikte vrachtwagen die ik van alle hoeken en kanten heb gefotografeerd. Ik ben niet bekwaam om een wagen, een vrachtwagen of een vliegtuig uit het blote hoofd te tekenen. Ik heb een beteje witte gouache en wat doorzichtig oranje aangebracht om veeleer het stof weer te geven dan snelheid zoals in Kuifje. Het ziet er niet slecht uit." Over ontploffingen: "In prent 5 heb ik de ontploffing van de vrachtwagen niet in beeld getoond. Ik zou het toch maar verknoeid hebben. In het eerste verhaal staat een ontploffing waar ik niet erg tevreden over ben. Ik heb dat beeld dus overgeslagen want ik vind het per slot van rekening interessanter om de ontploffing voor te stellen aan de hand van de personages die ernaar kijken." Over schaduwenlogica: "Om mijn schaduwen te tekenen, probeer ik vast te leggen waar het zonlicht vandaan komt. Als je naar de tweede prent van pagina 83 kijkt en de laatste van pagina 85, kan je op de gebouwen zien dat het licht is veranderd. In het eerste geval komt de zon 's ochtends van de linkerkant, in het tweede geval is het al avond en komt de zon van rechts. Ik probeer toch een minimum aan logica aan te houden voor mijn schaduwen, zelfs als ik me omwille van redenen voor de leesbaarheid permitteer om soms tegengesteld te werken. Aan de speurneuzen om deze 'fouten' te ontdekken." Over een volle planning: "Het staat me niet tegen om een derde verhaal met Lena te maken, maar mijn planning is volgeladen (in 2009, red.). Pierre heeft me al een soort van voorwoord van vijftien-twintig pagina's voorgesteld die voor een integrale zouden kunnen dienen (in het Frans bestaat er nog geen integrale versie van Lena, red.). Maar een groot werk wacht op mij. Met Yann werk ik aan het one-shot Mezek (dat inmiddels is verschenen in het Frans en in september in vertaling verschijnt, red.). Daarna pak ik een volgend verhaal van Blake en Mortimer aan dat zich zal afspelen in Engeland in de universiteit van Oxford. Ik heb er nu al zin in!"