THEMATIEK

Jan Smets artikel over Robert en Bertrand verscheen in juni 1975, toen er twaalf albums over het zwerversduo waren verschenen. De meeste hiervan schaart Smet onder het genre "wie is de dader?" (whodunit). Verder is ook sociale thematiek aan de orde (in de delen 4, 6, 7, 12). Technische vindingen zijn een ander, meer ondersteunend thema dat Smet onderscheidt. Op diverse albums zijn meerdere thema's toepasbaar. Naarmate het aantal albums groeide, nam ook de verscheidenheid in thema's toe. Van de eerste 66 albums kan het volgende overzicht worden gemaakt.

Misdaad
Moord, roof, diefstal, oplichting, afpersing, ontvoering, aanslagen, bedrog, handel in verdovende middelen, enzovoort. Misdaad blijft het belangrijkste onderwerp in de albums en komt altijd voor, meestal als hoofdthema, soms in mindere mate.

Sociaal onrecht
Slechte werkomstandigheden, kinderarbeid, stakingen, ziektes, slechte huisvesting, de strijd om algemeen kiesrecht.
Albums: 4, 6, 7, 12, 13, 15, 19, 21, 31, 32, 34, 36, 48, 49, 51, 66.

Waarzeggerij, helderziendheid, spiritisme, geheime genootschappen, alchemie, magnetiseren, illusionisme
Albums: 19, 27, 33, 41, 42, 46, 49, 50, 58, 61, 63.

Links: Madam Blanche in deel 20, Jacht op de Sperwer. Rechts: Voormalig waarzegster Madame Josette in deel 55: Vlucht naar Rochamps.

Volksverhalen
Albums: 8, 10, 14, 22, 37, 39, 40, 44, 46, 49, 52.

Spionage
Heeft uiteraard raakvlakken met misdaad.
Albums: 5, 13, 16, 17, 20, 28, 36, 39, 55, 65.

Mysteries en monsters
Albums: 1, 8, 14, 22, 23, 42, 51, 53, 64.

Technologische ontwikkelingen en uitvindingen
De meeste informatie hieromtrent haalde Vandersteen uit het boek Knotsgekke Uitvindingen van de 19e eeuw, geschreven door Leonard de Vries. Deze haalde op zijn beurt zijn informatie uit een drietal tijdschriften, het Nederlandse De Natuur, het Franse La Nature en Scientific American.
Albums: 8, 9, 16, 39, 40, 41, 47, 64.

Sciencefiction en de paleocontacthypothese
De paleocontacthypothese ofwel de paleo-setitheorie gaat ervan uit dat de aarde in de oudheid bezocht is door buitenaardse wezens/ruimtevaarders van één of meerdere andere planeten. Dankzij hun hogere technische ontwikkeling zouden zij ten grondslag hebben gelegen aan de eerste menselijke beschavingen. Bovendien zouden de aliens door de mensen uit de oudheid voor goden zijn aangezien. Bekendste vertegenwoordigers: de Zwitser Erich von Däniken (1935) en de Amerikaan Zecharia Sitchin (1920-2010).
Albums: 25 (sciencefiction in combinatie met het kerstverhaal), 38, 46, 53, 54, 59.

Oorlog, revolutie
Albums: 1, 13, 29, 35, 43, 45.

Exotische landen en avonturen
Albums: 45, 54, 57, 60, 65.

Fragment uit deel 54, Het Grote Raadsel II.

Egyptologie
Valt deels onder het thema hierboven, maar verdient een eigen vermelding.
Albums: 26, 59, 60.

Avontuur in het algemeen
Albums: 24, 31, 37, 45.

Vrouwenemancipatie
Komt onder meer aan de orde in enkele albums met mevrouw Mangin, de albums met Rozemarijn Stippenlift, deel 47, de delen 62 en 63 met Alida Corbet — geïntroduceerd als de eerste vrouwelijke speurder van België — en deel 65 waarin een vrouwelijke geveltoerist voorkomt.

‘Vergeten’ thema’s
Wat opvalt is dat bepaalde thema's niet aan de orde komen of hooguit aan de zijlijn.
Kerk en clerus, in de negentiende eeuw toch een belangrijk deel uitmakend van het dagelijks leven in het katholieke België, worden gemeden. Alleen in deel 44 komt een pastoor voor en in deel 51 wordt de herbegrafenis van een vermoord echtpaar in gewijde aarde aangekondigd. Verder zien we op pagina 1 van deel 60 twee katholieke nonnen en in deel 24 vermommen Robert en Bertrand zich als paters.

Fragment uit deel 60, De Doodsbode.

De omwenteling, de onafhankelijkheidsstrijd met Nederland (1830-1839) komt alleen als gebeurtenis aan de orde (delen 7, 33 en 63), niet als specifiek thema. Vermoedelijk uit commerciële overwegingen in verband met de verkoop in het noordelijke buurland.
Congo, van 1885-1908 privébezit en wingewest van koning Leopold II, komt nimmer ter sprake — behalve in de naam Herberg Congoland in album 21, pagina 2.
De in België altijd aanwezige taalstrijd en de ondergeschikte positie van Vlaanderen ten opzichte van Wallonië in de negentiende eeuw zijn evenmin thema’s.
Allemaal controversiële onderwerpen waarover de meningen nogal eens uiteenlopen en daarmee het risico lopend bepaalde lezersgroepen van de reeks te vervreemden.
Het Europese revolutiejaar 1848 wordt eveneens vermeden. In België vonden toen overigens maar kleine onlusten in Brussel en Gent plaats.
Negentiende-eeuwse oorlogen als de Krimoorlog, de Griekse onafhankelijkheidsoorlog, de Poolse opstanden en de Spaanse Carlistenoorlogen hadden zeker nog tot de mogelijkheden behoord, evenals de Duitse eenwording en de daarbij behorende oorlogen met Denemarken en Oostenrijk. Verder eventueel nog een bezoek aan de Verenigde Staten, meer bepaald het Wilde Westen of aan Latijns-Amerikaanse staten die in de negentiende eeuw onafhankelijk werden van Spanje en Portugal.

Terugkerende Vandersteen-thema’s
Het zou een wonder zijn als de vele albums van Studio Vandersteen allemaal een eigen thema zouden hebben. Geregeld worden dan ook onderwerpen gekozen die op de een of andere wijze geheel of gedeeltelijk ook in andere reeksen voorkomen, zoals Suske en Wiske, De Rode Ridder, Jerom en De Geuzen, maar ook in losstaande albums.
Een aantal in het oog springende voorbeelden:

• Bokkenrijders (Suske en Wiske)
• Circus (De Rode Ridder, Suske en Wiske, Pats/Tits)
• Eenhoorns (De Rode Ridder, Suske en Wiske, Jerom)
• Egypte en mummies (De Rode Ridder, Suske en Wiske, Jerom)
• Helderziendheid (De Rode Ridder, Suske en Wiske)
• Homunculus, Paracelsus (De Geuzen)
• Katten (Suske en Wiske, Jerom)
• Kinkhoorn (De Rode Ridder)
• Mensen met visioenen (De Rode Ridder, Suske en Wiske)
• Mysteries en monsters (losse Vandersteen verhalen, De Rode Ridder, Suske en Wiske)
• Onbekenden in kapmantels (losse Vandersteen verhalen, De Rode Ridder, Suske en Wiske, De Geuzen)
• Reuzen (Bessy, De Rode Ridder, Suske en Wiske, Jerom, Pats/Tits)
• Sciencefiction (De Rode Ridder, Suske en Wiske, Jerom, Pats/Tits)
• Spoken (los Vandersteen verhaal Het Veenspook, Bessy, De Rode Ridder, Suske en Wiske, Pats/Tits)
• Spookhond (Jerom)
• Varaan (Suske en Wiske)
• Verre Oosten (Biggles, De Rode Ridder, Suske en Wiske, Pats/Tits)
• Vleermuis (Suske en Wiske, Jerom)
• Waterduivel (De Rode Ridder, Suske en Wiske)
• Weerwolf (los Vandersteen verhaal De Weerwolf, De Rode Ridder, Suske en Wiske)
• Zeemeerminnen (Suske en Wiske, De Rode Ridder)

Eenhoorns in De Rode Ridder deel 21, De Wilde Horde, en deel 33, Het Beleg van Crowstone.