Stripspeciaalzaak.be > Robert en Bertrand

ALBUMS EN TEKENAARS

Aan de eerste 66 albums van Robert en Bertrand werkte Willy Vandersteen zelf mee. De verhalen zijn hoogstwaarschijnlijk allemaal van zijn hand. De schetsen zijn voor zover bekend eveneens van Vandersteen zelf. De eerste twee albums worden gekenmerkt door een ragfijne lijnvoering. Inkter van het eerste uur was Edward de Rop, die verschillende albums voor zijn rekening nam. Ook zijn zoon Eric inktte diverse exemplaren. In 2016 vertelt hij in een interview met Martin Hofman voor Stripspeciaalzaak.be het volgende: “Ik heb ook veel Robert en Bertrand-albums geïnkt, het laatste dat ik inktte voor ik naar Jef Nys vertrok, was Avontuur in Moldavië.” Eric de Rop meldde in augustus 2021 in een berichtje op Facebook dat hij ook nog de albums Zwarte Mie de Orgeldraaister (deel 12), Geheim Document (deel 13), De Stakingbreker (deel 15) en Het Geheim van Flodderzeel (deel 16) heeft geïnkt. Hij heeft eveneens de covers van De Stakingbreker en De Kwade Hand (deel 10) verzorgd.(1)

Met ingang van 1976 inktte Peter Koeken gedurende enige tijd de achtergronden.(2) Eugeen Goossens nam het stokje naar eigen zeggen over vanaf De Hel van Solferino, zo verklaart hij in 2016 in een interview met Martin Hofman op Stripspeciaalzaak.be: “Toen kreeg ik de reeks Robert en Bertrand toegewezen, die ik vanaf het album De Hel van Solferino getekend heb.”(3) “Ik heb er verschillende titels van gemaakt“, zegt hij in 2015 in een interview op Stripjournaal.com.(4)

De Hel van Solferino kwam in 1980 uit als deel 35 van de reeks, maar verscheen al in 1977 in dagbladen. Arno Bosch maakte een overzicht van de publicaties, zoals verschenen in de Nederlandse krant Algemeen Dagblad.(5) Hieruit blijkt dat deel 31, De Schat van de Tempeliers, uit 1979 in chronologische volgorde deel 23 had moeten zijn. Het verscheen eerder in 1977 als een reclame-uitgave van het wasmiddel DASH, zie de albumbespreking. De Schat van de Tempeliers lijkt door dezelfde persoon geïnkt als Spoken in het Zwin. De Hel van Solferino zou dan deel 24 zijn, het eerste van een aantal albums van de hand van Eugeen Goossens. Ook het in 1981 verschenen album De Vliegende Hollander verscheen al eerder, in 1978 in de dagbladen en in Strip Dossier van de toenmalige ABN Bank. Ook De Vliegende Hollander is van de hand van Goossens.

22-10-1976 tot 24-12-1976 (21): De Ramp van Corvilain
27-12-1976 tot 05-03-1977 (22): Spoken in het Zwin
07-03-1977 tot 11-05-1977 (23): De Schat van de tempeliers (verschenen als deel 31)
12-05-1977 tot 18-07-1977 (24): De Hel van Solferino (verschenen als deel 35)
19-07-1977 tot 21-09-1977 (25): Het Spookhuis (verschenen als deel 23)
22-09-1977 tot 25-11-1977 (26): De Gouden Kinkhoorn (verschenen als deel 24)
26-11-1977 tot 30-01-1978 (27): De Vliegende Hollander (verschenen als deel 40)
31-01-1978 tot 06-04-1978 (28): Vreemde Bezoekers (verschenen als deel 25)
07-04-1978 tot 13-06-1978 (29): De Zwarte Kat (verschenen als deel 26)
14-06-1978 tot 17-08-1978 (30): De Laatste Bokkenrijder (verschenen als deel 27)
18-08-1978 tot 21-10-1978 (31): Het Duel (verschenen als deel 28)
23-10-1978 tot 27-12-1978 (32): De Wolvenhoeve (verschenen als deel 29)
29-12-1978 tot 05-03-1979 (33): De Verdwenen Fotografe (verschenen als deel 30)

Vanaf deel 41, De Dochters van de Zon, zou de nummering van de albums dus weer parallel lopen met de volgorde van verschijning in de dagbladen.
Vanwege het tijdelijk uitvallen van Edward de Rop wegens een hartaanval werd Goossens doorgeschoven naar Suske en Wiske. Jeff Broeckx werd uiteindelijk vanaf begin jaren 1980 de nieuwe inkter.(6) Hij zou dat blijven tot en met deel 65 dat in 1985 verscheen. De reeks lag Broeckx niet zo, hij was hem al geruime tijd zat. Bovendien vonden Vandersteen en Paul Geerts dat de tekeningen steeds meer op Broeckx' eigen stripserie Sloeber waren gaan lijken.(7)

De lettering van de reeks werd tot eind 1976 meestal gedaan door Hilde Costermans. Zij werd opgevolgd door Anita Schauwvlieghe. Inkleurster van diverse delen was Hannelore Vantieghem.(8)

Broeckx ging nu werken aan Bessy Natuurkommando. Ron Van Riet werd voor deel 66, De Vleermuis, de nieuwe inkter van Robert en Bertrand, vanaf deel 67 zou hij het tekenwerk voor zijn rekening nemen. Scenarist was vanaf deel 67 Marck Meul, inktster Ann van de Velde en inkleurster Resi van Treeck. De meeste albums werden echter ingekleurd door Marie-Claire De Cock, soms samen met Hannelore Vantieghem. Of Ann van de Velde alleen de achtergronden of alles inktte, is mij niet duidelijk geworden. Voor de delen 72 en 74 schreef Jacques Bakker alias Yaack het scenario.(9)

EVOLUTIE

De hoofden van Robert, Bertrand en Nummer 17 maken in de serie een ontwikkeling door. Ze komen er minder karikaturaal en serieuzer uit te zien naarmate de delen vorderen.

Robert en Bertrand

Fragmenten uit de delen 1, 3 en 15. Deel 15 is een serieuzer album dan de eerdere twee, wat aan de gezichten valt af te lezen.

Fragmenten uit de delen 17, 20 en 21.

Fragmenten uit de delen 22, 25, 36 en 44.

Fragmenten uit de delen 65 en 66.

Nummer 17

Ook Nummer 17 veranderde naarmate de delen vorderden. In de eerste paar delen had hij wel grote ogen, maar leek hij nog niet aan Exophthalmus te lijden, ofwel uitpuilende ogen veroorzaakt door een schildklieraandoening. Hij lijkt er met name in de laatste delen steeds lelijker op te worden.

Fragmenten uit de delen 1, 3, 15 en 17. Ook hier is duidelijk te zien dat deel 15 een ernstig album is.

Fragmenten uit de delen 20, 21, 22 en 26.

Fragmenten uit de delen 36, 38, 44 en 65.

Lichamelijk veranderde er ook nogal wat. De enigszins karikaturale stijl van Vandersteen, afgezwakt voortgezet door opvolgende inkters, ging steeds meer verloren. Bij Eugeen Goossens en Jeff Broeckx deed het realisme definitief zijn intrede.

Kenmerkend is vooral hoe de beenpartijen van mannen weergegeven worden, vrouwen dragen immers allemaal een lange rok. Aanvankelijk zijn alle mannen, uiteenlopend van broodmager tot moddervet, uitgerust met twee typische Vandersteen-spillebenen en een zeer breed kruis. In het steeds realistischer worden van de tekenstijl evolueren de benen mee. In deel 21 wordt er een begin mee gemaakt, maar doordat er sprake is van verschillende inkters is er niet direct een patroon te herkennen. Vanaf deel 33 hebben alle mannen een normaal ‘onderstel’. Op de titelpagina staat in alle 66 delen het originele Vandersteenprentje met onnatuurlijke spillebenen.

Het duo, zoals gepresenteerd op de titelpagina van alle besproken 66 delen en in deel 3.

Nog steeds met spillebenen, fragmenten uit de delen 15, 18 en 20.

De benen worden langzaam aan 'normaal', fragmenten uit de delen 21, 22 en 23.

Eveneens bijna normale benen in deel 31, maar in deel 32 weer een 'kleine terugval'.

Het realisme heeft definitief zijn intrede gedaan, fragmenten uit de delen 33, 36 en 41.

Ook in de rest van de albums hebben alle mannen een normaal onderstel, fragmenten uit de delen 46, 65 en 66.

NOTEN

https://archief.stripspeciaalzaak.be/Interviews/RR-4-Eric-De-Rop.pdf
https://www.lambiek.net/artists/d/de-rop_eduard.htm
Studio Vandersteen. Kroniek van een legende 1947-1990 (Ronald Grossey, Roularta Books, 2007, pagina's 283, 439)
https://archief.stripspeciaalzaak.be/Interviews/RR-13-Eugeen-Goossens.pdf
https://stripjournaal.com/2015/03/11/beeldbepalend-en-toch-een-beetje-vergeten/ (interview).
Vanaf minuut 32:38 tot minuut 32:52 gaat het over Robert en Bertrand.
Mailwisseling Arno Bosch, Stripspeciaalzaak.be en Leo Kupers, 14, 15, 16 februari 2023.
De complete lijst van publicaties in het Algemeen Dagblad, door Arno Bosch:
01-03-1973 tot 05-05-1973 (01): Mysterie op Rozendael
07-05-1973 tot 12-07-1973 (02): Het Opgejaagde Weeskind
13-07-1973 tot 15-09-1973 (03): De Nabjar van Poenjab
17-09-1973 tot 20-11-1973 (04): De Levende Brug
21-11-1973 tot 28-01-1974 (05): De Rode Herberg
29-01-1974 tot 03-04-1974 (06): Het Zwarte Land
04-04-1974 tot 11-06-1974 (07): De Toverlantaarn
12-06-1974 tot 14-08-1974 (08): De Weerwolf
15-08-1974 tot 18-10-1974 (09): Het Zilveren Raadsel
19-10-1974 tot 23-12-1974 (10): De Kwade Hand
24-12-1974 tot 01-03-1975 (11): De Groene Draak
03-03-1975 tot 07-05-1975 (12): Zwarte Mie, de Orgeldraaister
09-05-1975 tot 15-07-1975 (13): Geheim Document
16-07-1975 tot 18-09-1975 (14): De Spookhond
19-09-1975 tot 22-11-1975 (15): De Stakingbreker
24-11-1975 tot 30-01-1976 (16): Het Geheim van Flodderzeel
31-01-1976 tot 05-04-1976 (17): Avontuur in Moldavië
06-04-1976 tot 12-06-1976 (18): De Rode Kaproen
14-06-1976 tot 17-08-1976 (19): De Duistere Machten
18-08-1976 tot 21-10-1976 (20): Jacht op de Sperwer
22-10-1976 tot 24-12-1976 (21): De Ramp van Corvilain
27-12-1976 tot 05-03-1977 (22): Spoken in het Zwin
07-03-1977 tot 11-05-1977 (23): De Schat van de Tempeliers*
12-05-1977 tot 18-07-1977 (24): De Hel van Solferino**
19-07-1977 tot 21-09-1977 (25): Het Spookhuis
22-09-1977 tot 25-11-1977 (26): De Gouden Kinkhoorn
26-11-1977 tot 30-01-1978 (27): De Vliegende Hollander***
31-01-1978 tot 06-04-1978 (28): Vreemde Bezoekers
07-04-1978 tot 13-06-1978 (29): De Zwarte Kat
14-06-1978 tot 17-08-1978 (30): De Laatste Bokkenrijder
18-08-1978 tot 21-10-1978 (31): Het Duel
23-10-1978 tot 27-12-1978 (32): De Wolvenhoeve
29-12-1978 tot 05-03-1979 (33): De Verdwenen Fotografe
*Deel 31 in de albumreeks
**Deel 35 in de albumreeks
***Deel 40 in de albumreeks
Studio Vandersteen. Kroniek van een legende 1947-1990 (Ronald Grossey, Roularta Books, 2007, pagina's 437, 439)
Idem, pagina's 366, 367
Idem, pagina's 285, 286, 353, 447, 448
Idem, pagina's 353, 367, 368, 448
https://www.enola.be/2018/11/19/ron-van-riet-met-robert-en-bertrand-was-internationaal-iets-te-doen/