2
HET RATTENKASTEEL

BIBLIOGRAFISCH
Titel: De Klassieke Avonturen van Nero 4: Het Rattenkasteel
Voorpublicatie: De Nieuwe Gids (08/09/1948 – 24/12/1948)
Herneming (in kleur): 't Kapoentje (17/05/1951 – 01/11/1951)
Eerste albumuitgave: oktober 1953

HET VERHAAL
Een aan de slaapziekte lijdende Nero zoekt rust op in een landelijke omgeving. Van Madame Blanche, een waarzegster, verneemt hij dat Van Zwam in gevaar verkeert in een kasteel in Erps-Kwerps. Bovendien zal Nero er ook binnengaan en een nog vreselijker dood sterven dan zijn vriend.

Commentaar van Willy Linthout:
"Ik herinner het me nog goed. Het was mijn tiende verjaardag. Ik kreeg van mijn moeder vijftien frank en ik mocht ermee kopen wat ik wou. Om zeker te zijn, vroeg ik het haar nog een keer: "Ik mag echt eender wat kopen, hè mama?" "Eender wat", zei ze.
Mijn besluit stond vast. Ik was tien geworden, dus ik was klaar voor de 'straffe' lectuur. Ik stond voor het boeken- en tijdschriftenkraam op de markt en daar lagen ze... Wel honderd exemplaren van De Lach (een pikant humorblad met ook foto's van dames in bikini). Mijn hand ging in de richting van de blaadjes... De allesvernietigende blik van mijn moeder deed mijn hand echter van richting veranderen naar de stapel daarnaast en, inderdaad, bovenaan lag Het Rattenkasteel van Nero. Goedkeurend wreef mijn moeder even over mijn hoofd en betaalde de vijftien frank voor Het Rattenkasteel.
Thuisgekomen begon ik meteen in het boek te bladeren... Misschien stonden er in deze strip ook wel dames in bikini... Maar neen, helemaal niets! Mijn ontgoocheling was groot. Drie dagen later begon ik het boek te lezen. Ik wist toen nog niet dat deze Nero-strip mijn hele leven zou veranderen... Na één pagina was ik meteen in de ban van deze unieke strip... Ik was enorm onder de indruk. Een wereld ging voor mij open.
Wat me vooral beviel, was dat deze strip zo slecht getekend was. En op een van de plaatjes stond zelfs een vlek! Dat kon ik ook tekenen! Die dag heb ik besloten om later striptekenaar te worden. Het heeft me jaren gekost om te beseffen dat Het Rattenkasteel niet slecht, maar geniaal getekend is... Elke lijn heeft haar betekenis... De schijnbaar losse tekenstijl is net de grote waarde van de vroege Nero-strips... Daarbovenop waren de tekeningen gedrukt in een lelijk blauw en bruin en dat dan nog op gazettenpapier. Maar de absolute smakeloosheid van uitgeven is hier verheven tot kunst... Er is niets ter wereld dat voor mij meer sfeer uitstraalt dan een oude, beduimelde, stukgelezen Nero van in de beginperiode.
Sleen is de allergrootste."

Willy Linthout is de auteur van De Avonturen van Urbanus en Het Jaar van de Olifant. Als scenarist schrijft hij Roboboy. Met De Zeven van Zeveneken (een uitgave in eigen beheer) maakte hij zijn eigen Nero-album, een parodie.



Eenmaal in het Rattenkasteel, wordt Nero belaagd door een grote dikke onbeschaamde rat en door de sinistere Ratsjenko die als een levend geworden portret met opgeheven broodmes naar Nero toesluipt. Nero valt van de ene griezelige situatie in de andere. Schrikaanjagende effecten bouwen een spanning op die even later weer wordt losgelaten door Van Zwam die achter de horror de truukjes van Ratsjenko ontdekt.
Na hun ontsnapping aan een schedelboring en een hersentransplantatie, zetten Van Zwam en Nero de achtervolging in op Ratsjenko die met het hondje Tito is weggevlucht. Jef Pedal vervoegt de twee vrienden en het drietal belandt in Leuven waar ze zich inschrijven aan de universiteit. Professor Dokter Ratsjenko blijkt er geneeskunde te doceren en experimenteert naar hartenlust in de kelders van het natuurkundig laboratorium. Zijn trouwe rat krijgt de hersenen van een man gestorven aan hoogmoed ingeplant en beraamt een opstand tegen de mensen door zich te verdiepen in de boeken. Het komt tot een overweldigende aanval van de ratten op Nero, Van Zwam, Pedal en een Leuvense pandoer. Chloroform, de vrouw van de rattenleider, en de kuddegeest van de ratten beslechten de strijd in het voordeel van onze vrienden. Ratsjenko duikt in een loden kist met helium -273°, en wordt naderhand opgesloten in Lovenjoel in een gesticht voor zwakzinnigen.

SITUERING
Op verzoek van N.V. De Gids wordt huiscartoonist Marc Sleen gevraagd een stripreeks te creëren om het succes van Willy Vandersteens Suske en Wiske in De Standaard te counteren. Op 2 oktober 1947 starten De Avonturen van Van Zwam in De Nieuwe Gids.
Met Het Rattenkasteel is Nero — of eigenlijk Detektief Van Zwam — aan zijn vierde avontuur toe en loopt de reeks één jaar in de krant. Twee verhalen, Het Geheim van Matsuoka en Het B-Gevaar zijn reeds in album uitgegeven.
Naast illustratief werk, politieke cartoons en De Avonturen van Van Zwam, tekent Sleen ook nog eens Piet Fluwijn en Bolleke en Stropke en Flopke in 't Kapoentje. Zijn tweede getekend verslag van de Ronde van Frankrijk zit er net op en voor De Volksmacht tekent Sleen De Lotgevallen van Neuske. In Zondagsvriend verschijnt Pollopof.

POLITIEKE EN MAATSCHAPPELIJKE DUIDING

Het Rattenkasteel kenmerkt zich als een griezelstrip. Gruwel die zich evenwel uit op twee niveaus. Aan de ene kant is er de knotsgekke gestoorde Ratsjenko die Nero en de lezer de stuipen op het lijf jaagt in een akelig decor. Horror in combinatie met kolder en fantasie. Anderzijds is er de rat met menselijke hersenen waarbij de gruwel veel rauwer is. "Bijt ze de strot over! Geen angst! Moorden is aan de orde van de dag. Beziet de mensen, ze geven het goede voorbeeld!" Moet het gezegd dat de Tweede Wereldoorlog nog maar net voorbij is? In de nadagen van deze oorlog situeren we eveneens de rantsoenkaarten (strook 2) en de collaboratie (strook 86 en 153).
Verder zien we rellen tussen Vlaamse en Franstalige studenten. De Leuvense universiteit is op dat ogenblik nog een tweetalige universiteit. Pas twintig jaar later zal studentenprotest en Vlaams bewustzijn leiden tot de opsplitsing in Leuven en Louvain-la-Neuve.

IN DE MARGE
• Jef Pedal, in Het B-Gevaar getrouwd met Isabelle, heeft een zoontje, Pierke Pedal. Ook Nero blijkt getrouwd en heeft een zoontje dat als twee druppels water op Nero lijkt en waarvan we geen voornaam te weten komen. In de latere verhalen krijgen we niets meer te horen over dit kind van Nero. Sleen hierover in Stripschrift 51-52: "Ja, daar heb ik werkend aan een katholieke krant de nodige brieven over gekregen. Ik was toen Adhemar geboren werd, vergeten dat Nero al een zoon uit een buitenechtelijke verhouding had".
• Er is een parallelle verhaallijn van de man onder de sloef van zijn bazige vrouw. Zowel bij Jef Pedal en Nero als bij de rat is het de vrouw die het voor het zeggen heeft.

• In het weekblad 't Kapoentje werden vanaf 1949 "oude" Nero-verhalen hernomen. Achtereenvolgens werden in dit kinderblad Het Zeespook, De Erfenis van Nero, De Blauwe Toekan, Het Rattenkasteel en Het B-Gevaar gepubliceerd. Voor deze publicatie maakte Marc Sleen speciale covers voor 't Kapoentje. Gerelateerd aan het verhaal Het Rattenkasteel werden twee omslagtekeningen gemaakt (voor de nummers 24 en 39 van 1951).
• In strook 10 bemerken we een cameo van Jan De Spot, hoofdredacteur van De Nieuwe Gids.
• Ratsjenko en zijn ratten worden tevens afgebeeld op de kalender die Sleen maakte voor 1949. Het hoofd van Ratsjenko vinden we eveneens terug op de jongste — bijgewerkte — achterkant van de kaft van De Klassieke avonturen van Nero.
• In de Nero-verhalen krijgt Ratsjenko een comeback in de verhalen De Drie Wrekers, Operatie Ratsjenko en Zilveren Tranen. In deze drie verhalen wordt hij vergezeld van Zulma, een rat waarin de hersenen van zijn poetsvrouw zijn overgeplant. Een reuzerat, Mienesota, krijgen we ook nog eens te zien in De Groene Gravin en op de covers van de luxeversies van De Ring van Petatje en Pol de Pijpegeest, uitgegeven bij Vermeirre, prijkt eveneens een kanjer van een rat.
• In 1984 werd Het Rattenkasteel door De Sluipende Armoede, een trio bestaande uit componist Johan De Smet, librettist en regisseur Arne Sierens en dirigent Vincent D'Hondt tot een opera bewerkt en opgevoerd in Gent met heel veel succes en lof. De integrale tekst uit deze opera vind je op de volgende pagina: www.arnesierens.be/html/HtRtnK.htm. Sleen verwijst naar deze opera in De Drie Wrekers (strook 23) (naamvermelding Arne Sierens) en in Het Achtste Wereldwonder (strook 131, ondersteboven is op het plaatje De Sluipende Armoede te lezen).

Sluit dit venster