|
D
A T A S H E E T |
Tekenaar:
Jacques Tardi
Scenarist:
naar de roman van
Geo-Charles Veran
Uitgever:
Casterman
Eerste druk: 1993
Oorspronkelijke titel:
Jeux pour Mourir
Uitvoering:
SC, kleur |
Quoi?
Vier straatkinderen tussen de negen en vijftien jaar
plegen een misdrijf. De gevolgen lopen volledig uit
de hand. Inspecteur Maringer wordt op de zaak gezet.
Hij is een gezette man van middelbare leeftijd en
zit aan de drank sinds zijn vrouw er vandoor is gegaan
met zijn commissaris. Maringer is de vader van Cat,
de leider van de jeugdbende. Relatieproblemen met
zijn zoon konden er nog wel bij... De actie speelt
zich af in vier dagen, van zaterdag 26 tot dinsdag
29 augustus 1950. Eén dag om te doden, één
dag om bang te worden, één dag om te
doden en één dag om te sterven.
Et alors?
We zouden een boom kunnen opzetten over kinderen uit
gebroken en daarbovenop dikwijls kansarme gezinnen
die uit verveling misdaden plegen. Maar dat zou toch
voor een deel op heersende vooroordelen zijn gebaseerd.
Jacques Tardi maakt er op basis van
een roman van Geo-Charles Veran een
eigen voorstelling van. In tegenstelling tot documentaires
in actualiteitsprogramma's en krantenberichten krijg
je als lezer nu wél een duidelijk beeld over
de achtergrond en leefomstandigheden van criminele
schoftjes... van vijftig jaar geleden bovendien, wat
is er sindsdien veranderd? Het bestaan in een voorstad
zoals Tardi het neerzet is saai en deprimerend. Door
de goed uitgewerkte personages, de sfeer en de motoriek
van het verhaal leest deze turf van 238 pagina's als
een trein.
Aantal genomineerde albums
van Tardi: 22/440 |
Faits
divers (Tardi):
• In 1974 verscheen De IJsdemon,
Tardi's eerste belangrijke meesterwerk waarin hij
de gevaren van een bacteriologische oorlog wilde duidelijk
maken, alhoewel dat niet voldoende uit de verf kwam
door een gebrek aan ervaring volgens de tekenaar himself.
In De IJsdemon probeerde Tardi de negentiende-eeuwse
gravures te benaderen door middel van veel arceringen.
Het kostte hem anderhalf jaar het album te tekenen
met het materiaal die graveerders uit de negentiende
eeuw ook gebruikten: scrapeboard en geprepareerd tekenkarton
met een zwarte laag waarin witte lijnen werden uitgekrast.
Naast techniek experimenteerde hij ook met paginalay-out.
Het album werd echter geen instantsucces. Vandaag
is het vertaalde album door Panda
(1980) wel een gegeerd doel bij verzamelaars en Tardi-liefhebbers.
Daar moet dan ook een prijs voor betaald worden. Dodelijke
Spelletjes mag trouwens ook wel eens herdrukt
worden.
• Op een dag organiseerde boekenuitgever Gallimard
een avondje in Brussel naar aanleiding van het boek
Mémoires de Blake et Mortimer. Daar
ontmoette hij voor het eerst zijn grote voorbeeld
Edgar-Pierre Jacobs. Aan tafel zat
hij rechtover hem, maar Jacobs werd te veel in beslag
genomen door anderen. Meer dan twee woorden hebben
de twee auteurs niet kunnen uitwisselen. Daarna heeft
Tardi Jacobs nooit meer teruggezien.
• In Een kater vol Lood uit 1990 werkte
Tardi voor het eerst in kleur, meerbepaald met aquarel.
In 1993 herhaalde hij hetzelfde kunstje in Dodelijke
Spelletjes, een stripbewerking van een roman
van Geo-Charles Veran dat zich afspeelt
in een niemandsland tussen stad en platteland, de
zogenoemde banlieu oftewel de voorstad.
• Aan zijn voorkeur voor verhalen die zich in
de jaren vijftig en zestig afspelen en die een tijdsbeeld
proberen te schetsen, ligt een zoektocht naar persoonlijke
herinneringen aan de basis. Bij het maken van een
album probeert hij zich allereerst zijn kindertijd
te herinneren, compleet met alle nostalgie, belangstelling
en nieuwsgierigheid die daarbij hoort. Daarvoor bladert
hij in oude kranten, oude reclamefolders, oude programmeringen
van bioscopen om stil te staan bij bijvoorbeeld de
films die in die week in de bioscoop liepen, zovele
jaren geleden. Maar eigen herinneringen primeren steeds.
• Met De Laatste der Laatsten in 1997
ging Tardi in zee met Didier Daeninckx
voor alweer een verstripte roman. In 1999 volgde Soldaat
Varlot. Een jaar later kwam De Verloedering
uit, een wrange allegorie op reality tv naar de roman
van Daniel Pennac. Hij kwam op de
idee na een rechtszaak omtrent het gedwongen ontslag
van zijn echtgenote. Hij was gedegouteerd door het
feit dat de werkgever zomaar mensen kon ontslaan en
beroep deed op een zwarte kas om wettelijke schadevergoedingen
niet te hoeven uitbetalen. Tardi had eerder al Pennacs
jeugdverhaal Le Sens de la Houppelande geïllustreerd
en tekende sindsdien enkele covers voor diens essays
in het tijdschrift Folio. Voor een keer zette
hij zijn afkeer voor hedendaagse architectuur en moderne
vervoersmiddelen opzij en dompelde zich in documentatie
voor deze strip die zich in het heden afspeelt.
• Tardi houdt schetsboeken bij om een zekere
frisheid in zijn tekeningen te bewaren en om vrijer
te kunnen tekenen dan voor een stripplaat. Jean-Christophe
Menu (co-oprichter van de alternatieve stripuitgeverij
L'Association) wilde dat uitgeven
voor zijn eigen uitgeverij, maar het werd een flop.
Een tweede schetsboek in uitgave was voorzien, maar
zo ver kwam het niet. Ofwel was het te duur ofwel
hadden er begeleidende teksten moeten bijstaan, was
Tardi's verdict.
• Vandaag hangt Tardi tekeningen van zichzelf
op aan een muur. Het zijn tekeningen waar hij tevreden
over is en waar hij een bepaalde band mee heeft. Het
is geen zelfidolatrie want in de buurt hangen tekeningen
van Loustal, Truong,
Giraud, Hergé
en Crumb.
• Heroïc fantasy is het genre dat hem het
minst bekoort. Hij vindt de inkleuring inwisselbaar,
het genre interesseert hem niet, het maakt geen deel
uit van zijn referentiekader.
• Elke morgen drinkt Tardi zijn koffie, rookt
zijn eerste sigaretje van de dag en eet in een razendsnel
tempo twee koekjes. Hij wil geen tijd verliezen of
zijn platen besmeuren met confituur. Daarna begint
het tekenwerk.
• In 2009 zal Tardi na Griffu en Kleine
West Coast Blues met Nada opnieuw een
roman van Jean-Pierre Manchette aanpakken.
• De meeste van zijn lezersbrieven smeken Tardi
om een tekeningetje. Sommigen steken er nog een bankbiljet
bij voor de moeite.
Faits divers (Dodelijke
Spelletjes):
• Dodelijke Spelletjes is gebaseerd
op een roman van Geo-Charles Veran.
Het won in het jaar van verschijnen, in 1950, de Grand
Prix de Littérature Policière,
een belangrijke Franse literatuurprijs die sinds 1948
werd uitgereikt. Een oude bekende van Tardi won de
eerste uitgereikte prijs: Léo Malet
met Le Cinquième Procédé.
• De roman werd Tardi aangeraden door een boekhandelaar.
Tardi was namelijk op zoek naar een plot dat zich
in de jaren vijftig afspeelde. Op een dag, tijdens
een signeersessie in Nantes, had de boekhandelaar
bij wie Tardi zijn strips kwam signeren een stapel
van Dodelijke Spelletjes liggen. Etienne
Robial was daar ook aanwezig. Tardi stootte
Robial aan en zei hem dat het een boek voor hem is.
De boekhandelaar ving het gesprek op en deelde hen
mee dat de uitgever, L'Atalante,
van het boek aan het einde van de straat woonde. De
kleine uitgeverij had de roman uit de jaren vijftig
herdrukt. Vervolgens onderhandelde Casterman
over de rechten voor een bewerking en de zaak was
beklonken.
• Tardi nam ook contact op met de schrijver
van de roman, maar aan de telefoon was duidelijk dat
de schrijver een te duidelijk beeld had van zijn personages.
Tardi liet zich liever niet beïnvloeden. Met
Léo Malet, de romanschrijver
van Nestor Burma, had hij een andere band.
Hem kon het niet schelen hoe de personages eruit zouden
zien.
• Tardi's hoofdpersonages krijgen hun definitieve
uiterlijk niet na uren of dagen zwoegen op voorstudies
met gezichten in profiel, zijaanzicht, driekwartprofiel
en vanuit alle mogelijke hoeken. Hij legt hun trekken
vast op de definitieve plaat, eerst in potlood en
vanaf het hem aanstaat zonder al te veel poespas in
inkt. Zo kunnen de gezichten van personages wel eens
verschillen tussen begin en einde van een album, bijvoorbeeld
in Dodelijke Spelletjes. Hetzelfde geldt
voor Nestor Burma en Isabelle Avondrood.
Hij laat de personages zelf hun anatomie bepalen.
De oren groeien, de neus en de kin veranderen naarmate
de personages een karikatuur van zichzelf worden.
Wanneer dat gebeurt, komen ze met hun eigen persoonlijkheid
naar voren, althans volgens Tardi.
• Tardi blijft normaal gezien redelijk trouw
aan de romans die hij verstript. In Dodelijke
Spelletjes wijzigde hij enkele zaken in het gedrag
van commissaris Maringer. In het boek overleeft een
van de kinderen, maar Tardi koos ervoor om de geschiedenis
helemaal af te sluiten. De bendeleider heeft hij minder
sympathiek gemaakt. In hoofdzaak omdat hij vond dat
de hoofdpersoon in een verhaal nooit het meest interessante
personage is. De personages die rond hem heen zweven,
de nevenpersonages, zijn altijd meer emotioneel geladen.
Tardi heeft altijd zin om in zijn verhalen de held
te mishandelen. Isabelle Avondrood kan ervan meespreken.
• Het album zou net zoals Kater vol Lood
aanvankelijk uitgegeven worden in een kleiner
comicformaat. Maar na verloop van tijd veranderde
de uitgever van mening. Vandaar dat er in het begin
minder plaatjes per pagina staan dan verder in het
album. Een opmerkelijke uitspraak van Tardi in deze
context was zijn verklaring dat hij altijd van comics
gehouden te hebben zoals de werkelijke roeping van
de strip inhield en niet zozeer door mooi papier en
een uitstraling van luxe zoals de Franse hardcoveredities
kennen. Hij vond dat de strip een populair expressiemiddel
moet blijven voor zoveel mogelijk mensen, zonder in
het vulgaire of in het idiote te vervallen. De beste
vorm daarvoor is de comic, ook omdat je volgens hem
een comic nadat je'‘m gelezen hebt in de vuilbak
gooit. Hij was vragende partij om het boek zo goedkoop
mogelijk te houden, zonder harde kaft of stofomslag.
• Wat Tardi in een detectiveroman interesseert,
is de manier waarop de verhaalstructuur tot aan het
einde toe met de lezer wordt gedeeld. Hoe die eventueel
in de luren wordt gelegd, op welke manier stukjes
van de puzzel met mondjesmaat worden prijsgegeven.
Het boeit Tardi en in Dodelijke Spelletjes
vond hij dat hij die manier van vertellen goed heeft
gedaan.
• Dodelijke Spelletjes speelt zich
net als Een Kater vol Lood af in de Parijse
voorstad Le Troncy. De tekenstijl en het kleurgebruik
zijn bovendien hetzelfde. Tardi was niet zo dol op
voorstaddecors, maar grafisch vond hij ze wel interessant.
• Het jaar van de gebeurtenissen is 1950. Na
het Nestor Burma-verhaal 120, Rue de
la Gare voerde Tardi opnieuw advocaat Faroux
op. In 120, Rue de la Gare (dat zich in 1941
afspeelt) werd Faroux wegens moord gearresteerd. In
Dodelijke Spelletjes is hij opnieuw een advocaat
van aanzien met een bloeiende praktijk en blijkbaar
met de juiste vrienden.
• Tardi tekende het album in een periode dat
hij zelf al enige tijd in de Parijse banlieu woonde.
Daarvoor maakte hij soms 'expedities' naar de banlieus
om er foto's te maken.
• Tardi heeft nooit met de schrijver over het
resultaat van het boek gesproken. De tekenaar kwam
uit een interview wel te weten dat Veran de personages
er lelijk vond uitzien. Hij had liever mooiere kinderen,
een beetje op de manier van Joubert,
een Franse tekenaar die erg gekend stond voor zijn
padvindersverhalen en een leermeester was voor Emmanuel
Lepage, maar die nog in pedofiliebeschuldigingen
zou delen.
• De Duitse vertaling van het album won een
Max und Moritz-prijs als beste buitenlandse
album. |
|