regie:
Lambert Hillyer schrijvers: Victor McLeod, Leslie Swabacker,
Harry Fraser hoofdrolspelers: Lewis Wilson (Batman
/ Bruce Wayne), Douglas Croft (Robin), J. Carrol Naish (Dr.
Daka), Shirley Patterson (Linda Page), William Austin (Alfred),... soundtrack: Lee Zahler release: 1943
De filmreeksen van Tim Burton, Joel Schumacher
en Christopher Nolan en het vehikel uit 1966
waren niet de eerste adaptaties van de stripfiguur naar het zilveren
scherm. Amper vier jaar na diens eerste verschijning in nummer
27 van Detective Comics (1939) werd er al een serial
van hem gemaakt, in 1949 gevolgd door een tweede reeks.
In de eerste helft van de twintigste eeuw kreeg je als jonge Amerikaan
pas waar voor je geld als je op zaterdag de bioscoop bezocht.
Een typisch programma bestond uit een nieuwsoverzicht, korte tekenfilmpjes,
een B-film, de hoofdfilm en dus ook nog een hoofdstuk van een
serial. Eigenlijk waren dat in afleveringen (meestal twaalf of
vijftien van telkens een halfuurtje) verdeelde low budget-films
waarvan wekelijks een nieuwe aflevering in de bioscoopzaaltjes
werd vertoond. Hier ligt ook de oorsprong van de cliffhanger (historici
vinden echter dat de Sherlock Holmes-verhalen van Arthur
Conan Doyle dit al toepasten). Op het einde van een aflevering
bevond de held zich in een zeer penibele situatie, soms effectief
letterlijk hangend aan een rots met een grijnzende slechterik
die toekijkt. Het vervolg op zo'n cliffhanger wil met moderne
ogen wel eens op wenkbrauwengefrons onthaald worden. Na een vliegtuigcrash
in de eerste Batman-serial komt Batman slechts lichtjes
verdoofd en voor de rest zonder letsels uit het wrak. Wilde je
het volledige verhaal kennen, dan moest je elke week terugkomen.
De verhalen werden vaak gedistilleerd uit pulpverhalen met vervolgen
zoals westernfeuilletons en al vroeg superheldenstrips. Captain
Marvel, Dick Tracy, Terry and the Pirates, Captain America, Superman,
ze kregen allemaal zo'n adaptatie na het grote succes dat Flash
Gordon in 1937 als serial te beurt viel. Zo ook Batman.
In 1943, in volle oorlogsperiode, liep een eerste vijftiendelige
Batman-serial die werd geproduceerd door Columbia
Pictures. Batman en Robin waren van de partij. Batman
had een liefje in de gedaante van Linda Page. Batman speelt in
deze reeks, simpelweg Batman genoemd, een regeringsagent,
die het opneemt tegen de Japanse geleerde Dr. Tito Daka, een personage
dat speciaal voor deze reeks werd gecreëerd. De nationaliteit
was een logische keuze. Zelfs in tekenfilms uit deze periode namen
figuren als Mickey Mouse en Donald Duck de wapens op om tegen
de Duitsers of de Japanners te vechten.
Behalve de eerste bewegende versie van Batman is deze serial van
belang voor de rest van de Batman-mythos door twee elementen.
Ten eerste introduceerde de serial de "Bat's Cave" met
een doorgang in de oude, staande klok. Niet minder belangrijk
was de fysieke verschijning van butler Alfred. In de comicreeks
was Alfred een kaalkop met een overgewicht, in de serial was hij
een slanke man met een dun snorretje. Om de overeenkomst met de
serial te behouden, veranderde Alfreds fysieke verschijning in
de comicreeks. Voorgoed.
In de serial wordt Batman neergezet als een klassieke misdaadbestrijder
die dikwijls een robbertje vecht met gangsters in maatpakken met
gleufhoeden en tijdens autoachtervolgingen al eens van de ene
wagen in de andere durft te springen. We kunnen ons de opgewonden
kreetjes van het jeugdige publiek, waarvoor serials hoofdzakelijk
werden gefabriceerd, hierbij levendig voorstellen. Dr. Daka, o
zo heerlijk gespeeld als een rustig door de tanden pratende, gedistingeerde
heer, kan tellen als schurk. Hij werkt voor keizer Hirohito op
Amerikaanse bodem en heeft zich gevestigd... in een pretparkspookhuis.
Hij heeft er iets op gevonden om personen zijn wil op te leggen,
of veeleer door de wil van die personen uit te schakelen zodat
ze zich gedragen als weerloze zombies. Hij is ook nog eens een
uitvinder die een machtig wapen heeft ontwikkeld dat onder meer
rotsblokken of stevige bankkluizen kan verpulveren. Hij komt aan
zijn eind wanneer Robin een verkeerde hendel overhaalt die een
valdeur opent boven een put met krokodillen. Acteur J.
Carrol Nash werd twee keer genomineerd voor een oscar,
maar laat het duidelijk zijn dat dit niet voor deze rol was. Van
oorsprong een Ier speelde hij vaak andere nationaliteiten: een
Italiaan, een indiaan, een Chinees en dus ook een Japanner.
Bij het bekijken van enkele afleveringen, stond ik ervan versteld
dat het verhaal voor die tijd aardig opschiet. Door de complexloosheid
van de scenario's zijn er geen lange, vervelende praatscènes
nodig. Actie primeert. De gevechten zijn amateuristisch georchestreerd,
vuistslagen zijn ijle slagen in de lucht, de decors zijn duidelijk
van bordkarton, er was precies geen budget om figuranten te betalen
die in nagebouwde straten rondwandelen en tijdens wagenritjes
(vergeet de Batmobile, een zwarte Cadillac volstond) herken je
de typische decorprojecties op de achtergrond om beweging te suggereren.
Op de koop toe hoor je bepaalde uitspraken die sommige onlineverstrekkers
van de filmpjes voorzien van een waarschuwing dat men dit moet
bekijken in de context van die periode. Lees: vandaag zou men
aanstoot kunnen nemen aan racistische uitspraken. Zo zegt een
van Dr. Daka's trawanten: "That's the kind of answer
that fits the color of your skin". Hemeltje! In een
videocassetterelease in de jaren 1980 werden dergelijke uitspraken
eruit geknipt. Ondertussen was Columbia overgenomen door... het
Japanse Sony!
Er mag ook opgemerkt worden dat de makers vrij trouw bleven aan
de comicpersonages, in tegenstelling tot andere serialadaptaties
van andere comichelden. Batman behield zelfs zijn riem met gadgets,
al wordt die niet in de eerste serial gebruikt. Dat Batman voor
de regering werkt, was een van de weinige aanpassingen. Dit gebeurde
op verzoek van de censuurcommissie die een held die het recht
in eigen handen neemt nooit zou toelaten.
In 1949 kwam de tweede, vijftiendelige serial Batman and Robin.
Alle hoofdpersonages werden nu vertolkt door andere acteurs. Batman
kreeg een nieuwe love interest: Vicky Vale (gespeeld
door Jane Adams), veel beter gekend uit de eerste
film van Burton, vertolkt door Kim Basinger.
Deze keer staat het Dynamic Duo tegenover The Wizard, een gemaskerde
slechterik wiens identiteit pas in de laatste aflevering werd
onthuld. The Wizard kan met een elektrisch apparaat wagens controleren.
Hij kan het niet nalaten om Batman en Robin een reeks uitdagingen
te presenteren.
Beide serials kenden een behoorlijk succes dankzij een doorgedreven
promotiecampagne, gelijk aan die voor hoofdfilms. In 1965 kenden
de serials een tweede leven als een re-release als marathonvertoning
onder de verzamelnaam An Evenening with Batman and Robin.
Door het succes dààrvan, vooral in steden met veel
studenten, werd er werk gemaakt van een compleet nieuwe Batman-serie,
de zeer campy versie met Adam West en Burt
Ward in de hoofdrollen. In wezen parodieerde de nieuwe
tv-reeks de oude serials.
Omdat veel serials ondertussen tot het publieke domein behoren,
kan je alle afleveringen integraal bekijken op diverse websites.
Officieel is dat nog niet het geval voor beide Batman-serials,
maar start je zoektocht toch maar eens op YouTube. Geniet ervan!
regie:
Spencer Bennet schrijvers: George H. Plympton, Joseph
F. Poland, Royal K. Cole hoofdrolspelers: Robert Lowery (Batman
/ Bruce Wayne), Johnny Duncan (Robin), Jane Adams (Vicky
Vale) soundtrack: Mischa Bakaleinikoff release: 1949
