Wanneer Jacques Martin in 1948 zijn strip Alex start, heeft hij nog geen scenario. Alex bevindt zich als slaaf in Khorsabad. Martin maakt van het verhaal Alex de Onversaagde een roadtrip. Alex is onderweg. Het is een voorafspiegeling van de volgende verhalen. In dertig van de tweeënveertig verhalen is Alex op pad, een homo viator.

Op zoek naar huis

Alex start zijn avontuur in Khorsabad. Hij zit met de vraag: "Vertrekken? Waarheen? Ik ben hier vreemd..."(1) Nadat hij bevrijd is door Surena, trekt hij met hem een eind mee. Na de scheiding trekt hij naar Trebizonde, van daaruit naar Rhodos, dan naar Rome om het verhaal te beëindigen in de Alpen aan de grens met Gallië. De echte trekscènes in het verhaal zijn beperkt. In 13% van het verhaal is hij in Khorsabad, 11% speelt zich af in Rhodos en 45 % van het verhaal vertoeft hij in Rome.

Tijdens zijn tocht heeft Alex telkens een andere reisgezel. Het eerste deel van zijn tocht maakt hij grotendeels samen met Toraya. Van Trebizonde naar Rhodos is het Arbaces die de koers bepaalt. Van Rhodos trekt Alex met zijn adoptievader Honorus Galla naar Rome. Caesar zal hem vergezellen naar Gallië. De tocht van Alex vanuit Khorsabad wordt een tocht naar huis: Gallië. Wanneer het initiatief van de tocht genomen wordt door anderen (Arbaces, Honorus Galla) is dat in Alex de Onversaagde de laatste maal. Voortaan, in zijn verdere avonturen, zal Alex het heft in eigen handen nemen. Tekenend voor de verdere avonturen van Alex is ook het verschijnen van Julius Caesar. Hij zal mede het lot van Alex bepalen.

Onder weg

Ook in de volgende avonturen (en meestal) begeeft Alex zich, zoals in Alex de Onversaagde, van de ene plaats naar de andere. Scènes ter plaatse worden afgewisseld met reizen. Zo trekt Alex in De Gouden Sfinx van Alesia naar Alexandrië en daarna naar Efaoud om het avontuur daar te beëindigen. In Het Vervloekte Eiland start hij in Carthago (bijna de helft van het verhaal) om vervolgens op het eiland van de Egyptenaren te landen en daarna door te trekken naar het eiland van de Feniciërs.

De Tiara van Oribal is het eerste verhaal waarin Alex nooit lang op één plaats verblijft en echt rondtrekt. De Verloren Legioenen start wel in Rome, maar ook in dat verhaal is Alex vrijwel constant aan het trekken.

Enkele verhalen zijn volledig opgebouwd rond een tocht. In Iorix de Grote is het zelfs het motief. Alex krijgt de opdracht om de Gallische legioenen die aan de zijde van Crassus streden, naar Gallië te leiden.(2) In De Toren van Babel is Alex onderweg naar Babylon. Daar zal hij ongeveer een derde van het verhaal verblijven. Ook in Vercingetorix is Alex (in opdracht  van Pompeius) vrijwel constant op tocht.

In opdracht van Caesar

Dat Alex vaak op tocht is, wordt ook verklaard door zijn verhouding met Caesar. De keizer stuurt Alex regelmatig op pad. Het begint al in De Gouden Sfinx waarin Caesar Alex naar  Egypte  stuurt.(3) In Het Etruskische Graf moet Alex Octavianus vergezellen, die zijn zus Lidia in Tarquini gaat ophalen.(4) In De Barbaren krijgen Alex en Enak de opdracht schetsen te maken van het fort.(5)

Opvallend is dat op het ogenblik dat Jacques Martin zich voor het scenario laat bijstaan door scenaristen, en zeker na zijn dood, het aantal verhalen waarin Caesar een opdracht geeft of in het verhaal betrokken is spectaculair toenemen. In de Martin-periode geeft Caesar slechts driemaal een opdracht. In de daaropvolgende periode twaalf maal. In De Iberiër (secenario François Maingoval en Patrick Weber naar een synopsis van Jacques Martin) worden Alex en Enak slinks in de burgeroorlog tegen de zonen van Pompeius betrokken door Caesar.(6) In De Duivel van Pharos is Alex een afgezant van Caesar bij Cleopatra.(7) In De Schaduw van Sarapis zendt Caesar Alex naar Egypte om de verdwijning van zijn zoon Caesarion te onderzoeken.(8) In De Laatste Verovering moet Alex op zoek naar de ring van Alexander de Grote.(9) Talrijk zijn de interventies van Caesar om beperkte familiale redenen, zoals de reeds aangehaalde in de tocht van Octavianus in Het Etruskische Graf of het vergezellen van Brutus in Het Oog van de Minotaurus.(10)

Niet enkel Caesar zendt Alex uit. In Het Vervloekte Eiland is Alex de gezant van de consuls van Rome.(11) In Vercingetorix gaat het initiatief zelfs uit van Pompeius.(12) Alex is altijd bereid om zich ten dienste te stellen als hij ervan overtuigd is dat het een rechtvaardige zaak is.

Soms niet op tocht

Het is wachten op het zevende avontuur, De Laatste Spartaan, dat Alex eens niet rondtrekt. Op de beginpassage en de korte ontsnapping van Enak na, speelt het hele verhaal zich af rond de burcht van de Spartanen. Een verhaal dat zich ontrolt als een Griekse tragedie.
Ook De Prins van de Nijl is (op de eerste pagina's na) tot één locatie beperkt: de Nubische stad Sakhara. Een verhaal van weelde, verraad en verval.

Verhalen die zich beperken tot één plaats komen nu meer voor. Het Spook van Carthago is het eerste verhaal dat zich helemaal, van begin tot eind beperkt tot één locatie: Carthago.

In De Prooien van de Vulkaan is de oppervlakte waarop Alex en Enak zich kunnen bewegen beperkt: een klein vulkanisch eiland. Nochtans wordt hier ook het tochtelement in verwerkt: de tocht van Alex naar het dorp van Malua.

Het Kind van Athene speelt zich volledig af in Athene. Een  titel als O Alexandrië laat vermoeden dat het hele verhaal zich in die stad zal afspelen. Maar Alexandrië is in het hele verhaal afwezig. Het verhaal start met de aankomst van Alex en Enak in Karnak en eindigt met hun vertrek aldaar. De titel verwijst naar het heimwee van Senoris, die gevangenzit in Karnak, naar zijn thuisstad Alexandrië.(13) Dus toch staat een stad centraal, maar niet Alexandrië. Op enkele uitstapjes in de woestijn beperkt het verhaal zich tot deze stad.

Opnieuw een eiland als locatie in De Val van Icarus. Jacques Martin ontwerpt zelfs een plan van het denkbeeldige eiland Icarios.
Met een titel als Roma, Roma... kan het niet anders dan dat het avontuur zich afspeelt in één stad: Rome, de thuisstad van Alex. Ook Het Testament van Caesar (het eerste verhaal na de dood van Martin) speelt zich volledig af in Rome.

Ondanks het feit dat een aantal verhalen zich afspelen op een bepaalde locatie, doet dat geen afbreuk aan het principe van Alex als homo viator. Op Rome na is hij altijd in den vreemde. Alex trekt van hot naar haar, van oost naar west, zuid naar noord, van bekende streken naar onbekende wildernis, van China tot de oerwouden van Afrika of onbekende eilanden in de Atlantische Oceaan.

Rome

Door zijn adoptie is Alex een Romein die echter vrijwel nooit thuis is. De langste periode dat Alex in Rome verblijft, is uiteraard in het album Roma, Roma... Maar ook in zijn eerste avontuur, Alex de Onversaagde, zal Alex in Rome een belangrijk deel van zijn avontuur beleven.

Slechts in negen avonturen is Alex kort of wat langer (De Zoon van Spartacus) in Rome aanwezig. En als hij in Rome is, is hij niet altijd in zijn eigen domus. In Het Testament van Caesar is hij te gast bij zijn vriend Galva ter gelegenheid van het huwelijk van diens dochter en in Het Goud van Saturnus verblijft hij zelfs in de villa van Cicero.(14) In Roma, Roma..., wanneer hij onderduikt, is dat in de villa van Octavianus.

Veel van het huis van Alex krijgen we niet te zien. In De Verloren Legioenen komt het prachtige balkon van zijn huis in beeld.(15) Dat wordt door Marc Jailloux hernomen in Aan de Overkant van de Styx.(16) Afbeeldingen van het huis zelf zijn beperkt en verschillen van verhaal tot verhaal. In Roma, Roma... rijdt Julia langs het huis van Alex, duidelijk te herkennen aan het balkon. Dat huis is een stuk luxueuzer van uitzicht(17) dan Alex' woonst in Het Complot van Baal, waar de woning meer op een rijhuis lijkt.(18)

De Alex-saga zou je kunnen indelen in drie periodes:

• De  avonturen van Alex tot Jacques Martins breuk met Casterman (van Alex de Onversaagde tot Het Paard van Troje).
• De enkele avonturen van Jacques Martin na het herstel van de breuk tot het ogenblik dat hij zich laat bijstaan door scenaristen (van O Alexandrië tot Roma, Roma...).
• De periode waarin Jacques Martin zich laat bijstaan door scenaristen en de verhalen geschreven na zijn dood (vanaf Het Was in Khorsabad).
  

In de eerste periode is er al de rol van Caesar, maar Alex ontvangt zijn opdrachten niet enkel van Caesar. De tweede periode is een kantelmoment. Caesar treedt meer in beeld als opdrachtgever. De derde periode bouwt hierop voort. Caesar is prominent in beeld.
Vaak is Alex dan ook onderweg in opdracht van Caesar, maar opdracht of niet: Alex beleeft zijn avonturen grotendeels al reizende en ver van zijn thuisstad.

GERAADPLEEGDE BRONNEN

1. Alex 1: Alex de Onversaagde, p. 6
2. Alex 11: Iorix de Grote, p. 5
3. Alex 2: De Gouden Sfinx, p. 15
4. Alex 8: Het Etruskische Graf, p. 4
5. Alex 21: De Barbaren, p. 4
6. Alex 26: De Iberiër, p. 4
7. Alex 27: De Duivel van Pharos, p. 11
8. Alex 31: De Schaduw van Sarapis, p. 6
9. Alex 32: De Laatste Verovering, p. 8
10. Alex 40: Het Oog van de Minotaurus, p. 7
11. Alex 3: Het Vervloekte Eiland, p. 4
12. Alex 18: Vercingetorix, p. 7
13. Alex 20: O Alexandrië, p. 16
14. Alex 35: Het Goud van Saturnus, p. 15
15. Alex 6: De Verloren Legioenen, p. 3-4
16. Alex 34: Aan de Overkant van de Styx, p. 8, 9
17. Alex 24: Roma: Roma..., p. 7
18. Alex 30: Het Complot van Baal, p. 23