De eerste uitgave uit 1968 verscheen bij Casterman. Dit is de cover van een latere herdruk waarvan de lay-out geüniformiseerd werd.

Na drie jaar start het zevende Alex-verhaal, De Laatste Spartaan, in Kuifje/Tintin in nummer 31 van 1966.(1) Het verhaal loopt tot nummer 8 van 1967.

De Laatste Spartaan is een uitgebalanceerd verhaal vol dramatiek en tragiek. Jacques Martin op zijn best. Na een storm is het schip van Alex aangespoeld op de kusten van Griekenland. Alex, die overboord is geslagen in de storm, gaat op zoek en vindt het uitgebrande schip dat met valse bakens naar het strand is gelokt en geplunderd door piraten. Hij gaat achter de piraten aan om Enak te redden. Alex ontdekt een verborgen fort. De zogeheten 'piraten' blijken Grieken te zijn die zich willen ontvoogden van de Romeinse overheersing. Alex slaagt erin om Enak en twee andere Romeinen te bevrijden. Hij wordt echter samen met Enak gevat. Hij geeft zich over. De Griek, Horodes, neemt Alex in bescherming. Aangekomen in het fort heeft Alex een eerste incident met generaal Alcidas, de bevelhebber van het fort, en belandt hij in de gevangenis. Dan, halfweg het verhaal, verschijnt koningin Andrea op het toneel. Horodes is een vertrouweling van haar. De koningin neemt de bescherming van Alex op zich. In een voorspellende droom heeft zij Alex gezien. Alcidas die Alex absoluut wil doden lokt een nieuw incident uit. Wanneer de Grieken op het punt staan Alex te doden, roept Alex pathetisch: "Als u meer waard bent dan zij [de Romeinen] laat mij dan in leven. Als u evenveel waard bent als zij, geef mij dan een wapen... Maar als u minder waard bent dan zij, moet u mij doden."(2) Opnieuw is het de koningin die optreedt ten voordele van Alex. Zij vraagt zelfs aan Alex om haar zoon Heraklion op te voeden. Het is duidelijk dat de koningin sympathie (of meer) voelt voor Alex. Alex blijft koel tegenover de koningin, maar aanvaardt de opdracht om Heraklion op te voeden.

Betoog van Alex.

Wanneer een Romeinse ruiter aan de horizon verschijnt, is het duidelijk dat het fort zal aangevallen worden. Wanneer Alex per toeval hoort over de plannen om de slaven te doden, organiseert hij een slavenopstand. Het eerste slachtoffer van de opstand is Horodes, eerste beschermer van Alex en vertrouweling van koningin Andrea.

Omdat Alex een deel van de wallen heeft ingenomen is het voor de Romeinen een koud kunstje om in de vesting te raken. De koningin ziet haar droom ("Het was mijn droom  mijn land en onze rijkdommen en onze kunst over de wereld te verspreiden en zo het lijden te bannen. Het was mijn droom dat alles mooi en edel zou worden...") in rook opgaan. Deze stelling staat diametraal tegenover de visie van haar belangrijkste generaal Alcidas, die droomt van  het rijk van Alexander de Grote. Ontgoocheld zegt Andrea: "Ik wilde zoveel... en niets! Ik blijf alleen achter te midden van de storm".(3) De nederlaag van de Grieken is mee veroorzaakt door haar wil om Alex in bescherming te nemen. Generaal Horatius, die reeds in vroegere verhalen een rol speelde, is de bevelhebber van de Romeinen.(4)

Links: Koningin Andrea. Rechts: Het model voor koningin Andrea, de Varvakeion Athena (een Romeinse kopie van het beeld van Athena van Phidias in het Parthenon). Bron: L'Histoire hors-série: Les Mondes d'Alix.

Tot slot vertrouwt de koningin Heraklion toe aan Alex. Zo wordt Heraklion de laatste Spartaan. Magistraal brengt Martin de tweestrijd van Andrea in beeld, die als moeder haar zoon vol smart achterlaat om als koningin het lot van de Grieken te delen. Horatius is zo getroffen door het gebeuren dat hij zelf aanbiedt om Heraklion te adopteren. Dit zal aanleiding zijn voor een later album in de reeks.(5)

Het tragische afscheid van Heraklion.

Voor zijn verhaal steunt Martin op de traditionele opvattingen over de Spartanen, als een volk  opgeleid voor de strijd.(6) Terecht wordt de rol van Andrea beklemtoond. In tegenstelling met de andere Griekse staten hadden vrouwen in het oude Sparta (achtste tot vierde eeuw voor Christus) een belangrijkere rol. Zij hadden deel aan de opvoeding, namelijk de sportieve, zoals de mannen. Het doel was te zorgen voor een sterk nageslacht. Er is echter nooit een koningin in Sparta geweest, en zeker geen musicerend koor,(7) al is ze dan een afstammelinge van Agamemnon. Martin gaat hieraan voorbij.  Een verklaring waarom ze koningin is, wordt gegeven door Mathieu Bréda in zijn Alex-verhaal Aan de Overkant van de Styx.(8)

Alhoewel het vertrekpunt en de titel verwijzen naar Sparta, is Sparta hier symbool voor heel Griekenland. Daarom staat in de tempel het beeld van Athena, beschermgodin van Athene.

Het is het eerste verhaal van Martin met een romantisch kantje. Hij laat uitschijnen dat koningin Andrea verliefd is op Alex. Wat bij sommigen de nodige moraliserende reacties opriep. De koningin moet zowat dubbel zo oud zijn als Alex.

Door het opnemen van de droom van Alex en van de koningin voorspelt Martin het tragische einde van het verhaal.(9)

De droom van Alex gaat over…

...in de droom van Andrea.

Martin ontwierp het fort in samenwerking met Roger Leloup. Zij plaatsen de tempel op een verhoogd plateau, wat de Grieken nooit deden. Het Parthenon op de acropolis van Athene staat op een plateau, maar dat is een natuurlijke verhevenheid waarvan de Atheners gebruik maakten. Het fort wordt ook uitgerust met een middeleeuwse ophaalbrug. Inspiratie voor het fort vond Martin vermoedelijk in de versterking van Kydna.(10) Dat fort werd ontdekt in de eerste helft van de negentiende eeuw. De Franse archeoloog Jean-Pierre Adam (°1937) bestudeerde de site. Hij bezorgde aan Martin na het verschijnen van het verhaal een tekening hoe volgens hem het echte fort van de laatste Spartaan er had moeten uitzien.

Het Spartaanse fort.

Het fort zoals het zou moeten zijn volgens Jean-Pierre Adam (uit Avec Alix: L'Univers de Jacques Martin).

Tekening (1841) en ruïne van het fort Kydna (Pydnae - Wikipedia).

Qua verhaal, tekeningen en het in beeld brengen van emoties is dit verhaal een hoogtepunt in het œuvre van Martin. De drie jaar wachten waren niet tevergeefs.

Het verhaal verschijnt rechtstreeks in album bij Casterman in 1968.  Het verhaal was één aflevering in de tekenfilmreeks.

Illustratie van de titelpagina.

GERAADPLEEGDE BRONNEN

1. In tussentijd tekende Martin het derde Lefranc-verhaal.
2. Alex 7: De Laatste Spartaan, p. 40
3. Alex 7: De Laatste Spartaan, p. 61
4. Alex 6: De Verloren Legioenen
5. Alex 19: Het Paard van Troje
6. Ook het eerste Orion-verhaal, Het Heilige Meer, vertrekt van die opvatting.
7. Alex 7: De Laatste Spartaan, p. 32
8. Alex 34: Aan de Overkant van de Styx
9. Alex 7: De Laatste Spartaan, p. 9-10, 35
10. Over deze versterking publiceerde National Geographic society in Everyday Life in Ancient Time.