Links: De eerste uitgave uit 1956 (Le Lombard, Lombard-Collectie). Rechts: In 1971 verschijnt een heruitgave bij Casterman met hertekende cover, toen nog met een oranje achtergrond van de titel, vanaf 1990 is die wit..

Na het beëindigen van Alex de Onversaagde start Martin vrijwel onmiddellijk met De Gouden Sfinx. In het weekblad Tintin/Kuifje loopt het verhaal van nummer 48 in 1949 tot nummer 5 van 1951.

In tegenstelling tot het eerste verhaal vertrekt Martin van een duidelijk scenario. Het verhaal valt uiteen in twee delen. De eerste 17 platen spelen zich af in Gallië. De queeste van Alex naar zijn geboorteland wordt voltooid. De rest van het verhaal speelt zich af in Egypte. De aanzet hiervoor wordt gegeven in Alex de Onversaagde met de opdracht die Arbaces van Pompeius kreeg.

Een Gallisch dorp.

Het eerste deel draait rond de belegering van Alesia door Caesar. In het dorp waar Alex geboren is, twisten Alderik en Ansila over de vraag of ze steun zullen verlenen aan Vercingetorix. Ansila stelt voor een mensenoffer te brengen. Als offer wordt Vanik, de neef van het verdwenen stamhoofd Astorix gekozen. Alex komt op tijd om het offer te verhinderen en stelt zich voor als: "jullie hoofdman [...] Ik ben Alex de zoon van Astorix."(1)

Alex roept zich uit tot hoofdman.

Tijdens het beleg van Alesia vraagt Alex aan Caesar om de stad te mogen bevoorraden en na de overgave van Vercingetorix vraagt hij een goede behandeling van de hoofdman. Caesar geeft Alex de opdracht om naar Egypte te gaan: "Alex in Egypte spelen zich gebeurtenissen af die het rijk in gevaar brengen. Je zou Gallië moeten verlaten en naar Egypte gaan." Caesar geeft aan Alex een gouden beeldje van een sfinx, met daarop het woord Efaoud.(2)

Efaoud, wat betekent het?

Ook het Egyptische deel valt uiteen in twee grote delen: de zoektocht in Alexandrië naar de Efaoudgroep en de belevenissen in de Efaoudtempel.(3)

Aankomst in Egypte, oog voor detail.

In Alexandrië is Alex  de samenzweerders snel op het spoor. Hij ontmoet er het jongetje Enak en krijgt de steun van Senoris, hoofd van de boogschutters. Hij slaagt er eveneens in om een plan in handen te krijgen dat hem de weg wijst naar de tempel van de complotanten.

Eerste ontmoeting met Enak.

In Efaoud maakt Alex kennis met een farao, het hoofd van de samenzweerders, die zijn gelaat verbergt achter een gouden masker en Arbaces blijkt te zijn. Al bij zijn eerste ontmoeting vermoedt Alex dat hij die man kent. Hij herkent de stem: "God! Die stem?"(4) Ook later zal Alex Arbaces aan zijn stem herkennen.(5) De tempel wordt bestormd. Alleen Arbaces kan ontsnappen. Pas dan wordt voor het eerst de man met het gouden maskers door Alex herkend als Arbace.(6)

Alex als detective.

Het album De Gouden Sfinx is een scharnieralbum. Het eerste deel sluit aan bij Alex de Onversaagde en is nog nauwkeurig in de tijd gesitueerd, het sluit aan bij de geschiedenis. Het Egyptische gedeelte is niet meer aan de geschiedenis gebonden en geeft Martin de mogelijkheid om vrijuit een avonturenverhaal te vertellen, zoals hij ook in de volgende verhalen zal doen. Zo kan hij ongehinderd aan oudheid-sciencefiction doen met de introductie van een ontplofbaar poeder, een vorm van buskruit. Twee Chinezen werken voor Arbaces. Vuurwerk is in China ontwikkeld, maar wel eeuwen later.

Boven: Buskruit? Onder: Aziatische geleerden.

Voor het bolwerk van Efaoud inspireerde Martin zich op de zonnetempel van Nioeserre in Aboesir.

Boven: De Efaoudtempel. Onder: Het model, de tempel van Aboesir.

In het verhaal draagt Arbaces het gouden masker, de dubbele kroon van Egypte. Martin (of de inkleurder) maakt hier een fout. De buitenste kroon, een soort mijter, is rood en de kroon van Neder-Egypte. De binnenste kroon een soort hoge muts moet wit zijn en is de kroon van Boven-Egypte.

Boven: Alex ontmoet de gouden sfinx. Onder: Egyptische kronen.

Voor de documentatie werkte Martin af en toe samen met Willy Vandersteen. Op hetzelfde tijdstip verschijnen Lambiorix en Het Zingende Nijlpaard in De Standaard en Het Nieuwsblad.(7)

Boven: Gallische helmen bij Willy Vandersteen in Suske en Wiske: Lambiorix. Onder: Gallische helmen bij Jacques Martin.

Boven: Gravure van Kreuzberger (negentiende eeuw). Onder: Hoge ambtenaar in het koninklijk paleis gezien door Jacques Martin.

Het album wordt in 1956 (zonder vermelding van Alex op de cover) uitgegeven in de Lombard-Collectie en later heruitgegeven door Casterman. Net zoals bij Alex de Onversaagde is het cover van de Lombard-Collectie in de stijl van Edgar P. Jacobs. Voor de tekenfilmserie wordt het verhaal opgesplitst in twee afleveringen: Le Siège d'Alesia en Le Temple d'Efaoud.

Illustratie van de titelpagina vanaf de editie uit 1971.

GERAADPLEEGDE BRONNEN

1. Alex 2: De Gouden Sfinx, p.6
2. Alex 2: De Gouden Sfinx, p. 15-16
3. Alex 2: De Gouden Sfinx, p. 18-39 en 42-62
4. Alex 2: De Gouden Sfinx, p. 45
5. Alex 25: Het Was in Khorsabad, p.15
6. Alex 2: De Gouden Sfinx, p. 62
7. Jacques Martin, Le Voyageur du Temps (Patrick Gaumer, Casterman, 2021, p. 68)