De Alex-saga is gekruid met voorspellingen. Bij de inhuldiging van het gevonden Apollobeeld in Cyrenaica in Het Afgodsbeeld wordt vooraf een offer gebracht. Plots schreeuwt de waarzegger, die de resten van het offer inspecteert, het uit: "Ai mij, ai mij! Het ongeluk is over ons!"(1) In Samosata in Veni, Vidi, Vici blijkt de geofferde stier geen hart te hebben. "Is dit een goed of slecht voorteken?" — "Wat staat ons te wachten?"(2) Een legionair kijkt naar de lucht en bemerkt overvliegende raven in De Verloren Legioenen. "Drie raven bij elkaar... Dat betekent ongeluk. We zullen allemaal sterven! [...] Wij zijn al dood. Ja, dood. En Rome is verloren."(3) Deze voorspellingen worden wel telkens afgeblokt in Cyrenaica door de gouverneur of door de legaat die de legionair doodt. "Zolang ik deze legioenen aanvoer, zal ik geen lafheid dulden!" Alles hoeft niet altijd tegen te slaan. Zo is er in Het Etruskische Graf de voorspellende scène met Octavianus, de latere keizer Augustus, en de adelaar die een brood wegplukt en het broodje terugbrengt naar Octavianus en vervolgens opstijgt om in de zonnecirkel te verdwijnen.(4) Of de geofferde stier voor de slag bij Zela met twee harten, waarop Caesar zegt: "Twee harten? Dat is goed nieuws!"(5)

Maar in de Alex-saga beperken de voorspellingen zich niet tot de gebruikelijke Romeinse gewoontes. Voortekens en voorspellingen zijn inherent aan de Romeinse geschiedenis, maken deel uit van het Romeinse leven en behoren zo tot de couleur historique van stripverhalen over de Romeinse oudheid. In zijn Alex-verhalen gaat Jacques Martin verder dan deze gebruikelijke gewoonte. Paranormale verschijnselen eisen hun plaats op in de saga.

De uitverkiezing van Octavianus (Alex 8: Het Etruskische Graf).

Dromen

Jacques Martin is elf jaar wanneer zijn vader, die testpiloot is, omkomt. Wanneer hij op de ochtend van 17 december 1932 een hond hoort janken in de tuin van de buren, weet hij en is hij ervan overtuigd: zijn vader is dood. Hij vertelt het aan zijn broer, die er niets van gelooft. Maar in de namiddag krijgt hij in de school bevestiging. Zijn vader is neergestort bij het testen van een gyroplaan.(6) Jacques Martin ervaart ook later in zijn leven die paranormale, voorspellende gave. Hij beweert over mediamieke eigenschappen te beschikken.(7) Dat heeft zijn weerslag op zijn scenario's.

In de Alex-verhalen komen regelmatig dromen voor. In De Zwarte Klauw heeft Alex een nachtmerrie waarin tovenaar Rafa — die wraak nam op de vijf officieren die verantwoordelijk waren voor de verwoesting van het stadje Icara — verschijnt. Rafa zorgde voor de verlamming van de vijf en eveneens voor die van de onschuldige Claudius. De tovenaar wil dat Alex het tegengif, dat hij uit Afrika meebracht, niet gebruikt. Alex schrikt wakker en: "Het wordt dag, ik heb geen tijd meer te verliezen. Ik ga naar Claudius."(8) De droom is het motief voor Alex om snel te handelen.

In Carthago raakt Alex in een coma na een ontmoeting met de tovenaar Eschoem, de broer van Rafa. Alex ontwaakt uit een droom waarin hij uit de zon Phoebus (de zonnegod) als adelaar op hem ziet toevliegen om hem te vernietigen.(9) In Het Testament van Caesar (scenario van Marco Venanzi) droomt Alex dat hij een triomftocht maakt. De droom eindigt in een nachtmerrie wanneer een Vestaalse maagd zich opstelt voor de wagen en de wagen kantelt. Ook deze droom is voorspellend. De Vestaalse maagd is Aurelia, de dochter van Galva. Alex zal beschuldigd worden dat hij betrapt is in een "kwalijke houding" met Aurelia, waardoor beiden ter dood worden veroordeeld.(10)

Dromen houden bij Alex meermaals een voorspelling in. In De Laatste Spartaan achtervolgt Alex de ontvoerders van Enak. Eerst ziet hij de ontvoerde Enak, dan zakt hij weg in de aarde en doet een beroep op Caesar en roept: "Rome help! Caesar help, help." Caesar in strijdwagen antwoordt: "Nee, kijk maar achter je." Dan ziet Alex hoe een reusachtige Griekse vrouw (Andrea) hem onder haar voet wil verpletteren. Het hoofd van de vrouw verandert in een kat. Alex wordt wakker door het geblaas van een wilde kat.(11)

Alex ziet koningin Andrea in een droom (Alex 7: De Laatste Spartaan).

In Het Complot van Baal (scenario van Michel Lafon) droomt Alex dat de molochisten Enak willen offeren aan Baal, wat verderop in het verhaal ook gebeurt.(12)

De nachtmerrie van Alex in De Prins van de Nijl is dubbelzinnig. Alex, die kort tevoren de dreigende Qâa en zijn gieren zag, droomt dat Qâa hem bedreigt: "Een vloek rust op jou! Sterven zul je!" Vervolgens valt een gier hem aan.(13) Later zal blijken dat Qâa eigenlijk een bondgenoot is van Alex.

Het verhaal Aan de Overkant van de Styx (scenario van Mathieu Bréda) grijpt terug naar gebeurtenissen uit De Laatste Spartaan. Alex is met Heraklion naar Noord-Afrika getrokken, omdat hij ervan overtuigd is dat Astynax Heraklion, die "een moeilijke periode doormaakt", tot rust kan brengen. Daar komt Alex te weten dat Astynax en de vader van Heraklion, Heraklios, rivalen waren voor Andrea, wat leidde tot een breuk tussen de vroegere vrienden. Heraklios sneuvelde. Astynax strijdt nu als huurling aan de zijde van koning Juba en de vijanden van Caesar in de burgeroorlog. Alex vindt brieven van Heraklios die de breuk van de twee kunnen herstellen en een betere kijk op Heraklios kunnen bezorgen aan Astynax. Alex droomt. Hij ziet op een heuvel Heraklion en Astynax die tegen slangen vecht. Hij hoort een stem die zegt: "Red hen!" De droom is voor Alex de aanleiding om spoorslags te vertrekken. Hij weet dat er een moordcomplot is tegen Astynax. En dat de moordenaar gouden armbanden heeft. Hij is hieraan herinnerd door zijn droom.(14)

Na een droom beslist Alex te vertrekken naar Astyanax (Alex 34: Aan de Overkant van de Styx).

In De Laatste Verovering (scenario van Géraldine Ranouil) heeft Alex een voorspellende droom die door zijn gezel Asham verklaard wordt. Alex is op weg naar Bactrië om de ring van Alexander de Grote te zoeken in opdracht van Caesar. Tweemaal heeft Alex een nachtmerrie waarin hij droomt dat hij wordt aangevallen door een leeuw. Asham verklaart: "In mijn geloof betekent een leeuw dat uit iets slechts iets goeds zal voortkomen." Wanneer Alex naar Rajhutan (de overweldiger die het gebied van Asham wil inpalmen) vertrekt om de zus van Asham, Sukhya, te bevrijden, ontmoet hij de leeuw, die hem niet aanvalt. Op het einde van het verhaal kijkt de leeuw Alex bij zijn vertrek na.(15)

De droom met de leeuw (Alex 32: De Laatste Verovering).

Niet enkel Alex heeft voorspellende dromen. Zo ziet koningin Andrea Alex in een droom. Ze wil hem vermorzelen met haar voet, zoals Alex in zijn droom (zie boven) zag. Ze ziet eveneens hoe Alex haar en haar stad in een afgrond vol vuur stort.(16) In De Barbaren ziet Caesar hoe Alex en Enak afdrijven op een blok ijs. Hij geeft Galva opdracht om naar hen te gaan.(17) In De Groene Rivier is het Qâa die ziet dat Alex en Enak bij een groene rivier af te rekenen zullen krijgen met bloeddorstige monsters. Hij geeft ze de raad om alleen op apen en de vriend van de buffels te vertrouwen. Een boodschap die van belang is voor de rest van het verhaal.(18) Omdat Julia gedroomd heeft dat haar villa zal overvallen worden vanuit de zee beslist ze, wanneer ze het schip van de overvallers ziet naderen: "Daar is het schip zoals in mijn nachtmerrie. [...] Ik keer onmiddellijk terug naar Rome."(19) Enkele dagen voor de komst van Alex droomde Tullia, de dochter van Cicero, over Alex. Aegyptia, de dienares van Tullia, verklaart: "Het is een teken. De grote godin Isis koos jou om Tullia te redden van een vloek: haar verplichte verbintenis met de demon Petreius."(20)

Ook Enak droomt regelmatig in de verhalen van Alex. In Het Complot van Baal heeft Enak een nachtmerrie over Baal/Moloch. "Alex, je hebt er geen idee van hoe vreselijk het was. Ik zag de mond van Moloch, hij ging me verslinden... Ik voelde de vlammen van het monster op mijn huid..."(21) De droom is een herinnering aan de offerscène uit Het Vervloekte Eiland.  Michel Lafon, die het scenario schreef van Het Complot van Baal, wenste zijn verhaal te laten aansluiten op verhalen uit de glansperiode van de Alex-verhalen van Jacques Martin. Gelijktijdig is de droom voorspellend. Arbaces, als hogepriester van Moloch, zal trachten Enak te offeren aan Moloch.

In De Verdwenen Stad (scenario van Patrick Weber naar een synopsis van Jacques Martin) heeft Enak eveneens een voorspellende droom. Wanneer Alex en Romeinse legionairs door het woud trekken, ziet Enak in een droom hoe Galliërs hen zullen overvallen. Hij schreeuwt het uit: "Aaah. Ze vallen uit de hemel! De bomen worden levend!" Wanneer ze de rand van het woud en de zee bereiken, klimt Enak in een boom om de omgeving te verkennen en ziet hij hoe zijn droom werkelijkheid wordt.(22)

De dromen die Enak beleeft, zijn vaak een waarschuwing voor gevaar. In De Verloren Legioenen ziet Enak in zijn droom het dreigende zwaard van Brennus, terwijl hij bedreigd wordt door een vogelspin die door Porius gedood wordt.(23) In De Prooien van de Vulkaan weet Alex Enak op tijd te redden. Hij werd bijna gewurgd door een brulaap. Enak ziet in een droom de belangrijkste personen uit zijn leven: Alex, Heraklion, Malua, farao Ramès, zelfs Arbaces.(24)

In Veni, Vidi, Vici voegt David B. nog een aspect toe aan de dromen van Alex. Alex hoort de stem van Venus en volgt al slaapwandelend de stem. Enak verklaart: "Stil, zwijg en raak hem niet aan. Hij doet dit af en toe. Hij is aan het dromen." Enak volgt Alex met zijn kleren tot Alex ontwaakt in de grotten onder de stad Samosata. Zo vindt Alex een geheime toegang tot de stad.(25)

Het is duidelijk: dromen en voorspellingen die al dan niet uitkomen, zijn legio in de avonturen van Alex, waar hij zich ook bevindt, in Rome of Egypte. De scenaristen na de dood van Jacques Martin zetten die traditie voort.

Wolven en andere beesten

Er werd reeds aangehaald hoe een leeuw als beschermer voor Alex optreedt in De Laatste Verovering. In De Helvetii schenkt Caesar Alex een prachtig paard. Alex zal het de naam Balios geven. Caesar verwittigt Alex dat de auguren voorspeld hebben dat het paard niet naar Rome zal terugkeren. Zoals meer in verhalen gebeurt, zal het trouwe dier Alex redden. Wanneer Alex door een Germaan overvallen wordt en de barbaar Alex dreigt te doden, trapt het paard de schedel van de aanvaller in. Om de vrede tussen Rome en de Helvetii te bewaren offert Alex het paard.(26)

In de avonturen van Alex vormen nogal wat wilde dieren een bedreiging. Al in de eerste bladzijden van Alex' avonturen wordt hij bedreigd door krokodillen. Gelukkig wordt hij gered door de boogschutters van Surena.(27) Krokodillen en slangen zijn de meest voorkomende, bedreigende dieren. Daarnaast wordt Alex nog belaagd door hyena's en leeuwen. De vreemdste relatie heeft Alex met wolven.

Alex wordt bedreigd door wolven (Alex 1: Alex de Onversaagde).

In nogal wat verhalen worden wolven, vooral als ze in roedel opereren, opgevoerd als een bedreiging voor de mens.(28) In die traditie loopt de eerste ontmoeting met wolven bijna slecht af voor Alex. Alex wordt belaagd door wolven en vlucht te paard. Eerst weert hij de wolven af met zijn zwaard, dat hij verliest, en wanneer hij een vuurkorf ziet en die wil grijpen om de wolven te verdrijven, stoot hij zijn hoofd en valt bewusteloos neer. De gloeiende resten van het vuur behoeden Alex nog enigszins, maar het is toch Toraya die hem redt.(29) In De Verloren Legioenen komt er een omwenteling. In de omgeving van Turijn bemerkt Alex een oude put. Een wolf die erin gevallen was, heeft in de wand een weg gegraven naar boven. Alex heeft bewondering voor het dier. "Ik kan je verzekeren, dat een heleboel mensen niet zo verstandig gehandeld zouden hebben als dit dier." Alex verhindert dat de wolf gedood wordt. Meer nog, met takken maakt hij een brug waardoor de wolf uit de put kan ontsnappen. Er ontstaat een bijzondere band tussen Alex en de wolf. Jacques Martin schrijft: "Het verzwakte dier gleed langzaam over de takken, verzamelde zijn laatste krachten en bereikte de rand van de put, vlak voor Alex. Toen Alex wist dat de wolf gered was, deed hij instinctief een stap achteruit. Maar hij kon niet verhinderen dat de wolf zijn hand likte. De wolf rook nog even aan de hand van Alex en sloop toen langzaam weg zonder zijn ogen van zijn redder af te houden."(30) Alex en zijn gezelschap trekken verder en verder. Een roedel wolven volgt hen. Wanneer Alex bedreigd wordt door een groep soldaten, vallen de wolven aan en vluchten de soldaten naar hun boten. Een wolf komt naar Alex, die zegt: "Dapper dier! Ik heb je wel herkend ! Ik heb je in Italië uit de kuil gered. Je hebt me [...] honderden mijlen gevolgd [...] om me te laten zien hoe dankbaar je was... Je was waakzaam en trouw..." De wolven beschermen ook verder in het verhaal Alex en zijn gezellen of waarschuwen hem voor gevaar. Tegen Vanik zegt Alex uitdrukkelijk: "De wolven zijn mijn vrienden."(31)

Wanneer Alex Vercingetorix naar Gallië brengt, zijn de wolven opnieuw van de partij. Wanneer Romeinse soldaten Alex achtervolgen, worden ze verdreven door een roedel wolven. Alex weet het onmiddellijk: "Dit is mijn vriend. Hij heeft me al eens in moeilijke ogenblikken bijgestaan en nu is mijn geduchte en trouwe vriend er weer."(32) Wanneer Alex en zijn gezellen gevangen zijn door een stam en onderdak vinden in een keteldal, waken de wolven bovenaan het dal. Sterker nog, Alex schreeuwt naar de wolven: "Houw Haoew Hoeawh" waarop de wolven vertrekken. De hoofdman reageert met: "Hij spreekt de wolventaal?! De goden beschermen je, want je beveelt de roofdieren... Je bent vrij." Opnieuw beschermen de wolven Alex en zijn reisgenoten op hun verdere tocht. Meer nog, wanneer Alex en zijn gezelschap ingesneeuwd worden en bedolven onder de sneeuw, zullen de wolven hen met hun lichaam verwarmen.(33) In De Helvetii (scenario van Mathieu Bréda) komen opnieuw wolven voor. Ditmaal in de traditionele rol als bedreigende roofdieren. Het geviseerde slachtoffer echter is Lucius, de verwaande en eigenzinnige jonge tochtgenoot.(34)

Monsters en tovenarij

Wanneer de talrijke (voorspellende) dromen nog tot de couleur historique kunnen behoren, overschrijdt Jacques Martin met zijn tot de wolven huilende Alex een grens. In een stripverhaal dat tot het realistische genre behoort, is dit een onnatuurlijke scène. In De Groene Rivier gaat Jacques Martin nog een stap verder. Hij voert een kudde monsters op met mensenlichaam, maar een hoofd, gestileerd naar de kop van een reptiel, gewapend met knotsen zoals ze thuishoren in stripverhalen over de prehistorie. Door de voorspelling gewaarschuwd (zie boven), volgen Alex en Enak het voorbeeld van de apen en vluchten in de bomen. Met vuurpijlen houden Alex en Enak de monsters op afstand. Zoals voorspeld drijft een kudde buffels de monsters in de groene rivier, waar ze omkomen. Het zou Jacques Martin niet zijn als hij toch niet de meelevendheid van zijn helden zou beklemtonen. Terwijl de dieren verdrinken in de slijmerige rivier merkt Enak op: "Maar kijk eens naar dat wijfje en haar kinderen. Ze gaan verdrinken. Het is afschuwelijk!"(35) Men zou deze monsters kunnen beschouwen als een soort van mutanten. Het is niet de eerste maal dat Jacques Martin dat doet. In de reeks Orion voert hij in het tweede deel 'leeuwmensen' op.(36)

Paranormale verschijnselen zijn niet vreemd voor Jacques Martin. In Het Afgodsbeeld introduceert hij een magisch beeld, de Apollo die in de woestijn wordt opgegraven. In feite gaat het om  een bewuste strategie van de inheemsen om de Romeinen te verdrijven. Het beeld zendt, eenmaal 's nachts in een besloten ruimte, een vernietigende straling uit. Wonderen — een man geneest van de zweren op zijn handen en een stom meisje kan praten nadat ze het beeld gekust heeft — doen de Romeinen besluiten het beeld in de Apollotempel te plaatsen. De begin- en eindprent van het verhaal illustreren de verwoestende kracht van het magische beeld.(37)

Ook in De Toren van Babel is magie een verhaalelement. Op weg naar Babylon neemt Alex de bescherming op zich van Marah. Het meisje beschikt over bijzondere krachten. Ze kan met haar blik vuur doven of doen opflakkeren. Wanneer drie mannen haar willen meenemen, verdrijft ze met haar blik haar aanranders. Ze doet aanvallers in slaap vallen. Zij is in staat om de vluchtende Ardocles te achterhalen en wanneer Ardocles Alex wil doden, doet zij met haar blik Ardocles verstijven.(38)

Tegenover occulte krachten staat Jacques Martin sceptisch positief. Zelf verklaart hij: "Het moet gezegd dat er fenomenen zijn die noch door de rede, noch door de cartesiaanse redenering verklaard kunnen worden. Hetzelfde geldt voor horoscopen, dit wil zeggen de invloed van de sterren op ons leven. Ik geloof daar tot op zekere hoogte in. Als de mens voor 80% uit water bestaat, kan hij niet ongevoelig blijven voor de invloed van de maan, die ook de getijden van de zeeën en oceanen doet stijgen en dalen!"(39)

Na Martin

Jacques Martin sterft op 21 januari 2010. Al geruime tijd had hij het schrijven van de scenario's van Alex overgelaten aan medewerkers. Onder zijn controle werkten zij de synopsissen uit. De nieuwe Alex-verhalen worden geschreven door meerdere scenaristen, zonder terug te vallen op de synopsissen die Jacques Martin had nagelaten. Enkel voor het album De Helvetii maakt Mathieu Bréda gebruik van een idee dat Jacques Martin geopperd heeft.

In deze nieuwe verhalen blijven nog wel de dromen, al dan niet voorspellend, voorkomen. Toverij en magie verdwijnen. In een verhaal als De Eed van de Gladiator is er veel kans dat Jacques Martin, als hij het scenario geschreven had, magie zou ingebracht hebben. Bij Mathieu Bréda blijven het natuurlijke middelen die Dispas en Veia in hun strijd gebruiken. Het begraven in de arena van een defixio (een vervloeking)(40) behoort zoals ook de dromen in de andere verhalen tot de couleur historique.

De enige monstruositeit wordt door David B. ingevoerd met de creatie van de figuur van Reuzin in Veni, Vidi, Vici(41) aangevuld met het vermoeden van een reuzenpaard in De God zonder Naam.(42)

GERAADPLEEGDE BRONNEN

1. Alex 9: Het Afgodsbeeld, p. 21
2. Alex 37: Veni, Vidi, Vici, p. 3-4
3. Alex 6: De Verloren Legioenen, p. 41
4. Alex 8: Het Etruskische Graf, p. 4-6
5. Alex 37: Veni, Vidi, Vici, p. 44
6. Gyroplaan: verwant aan de helikopter. De grote schroef dient enkel om het toestel te laten opstijgen. Voor de voortbeweging zoekt men naar andere middelen.
7. Avec Alix: L’Univers de Jacques Martin (Thierry Groensteen, Alain De Kuyssche & Jacques Martin, Casterman, 2002, p. 22)
8. Alex 5: De Zwarte Klauw, p. 62-63
9. Alex 13: Het Spook van Carthago, p. 12, 37. In Alex 36: De Eed van de Gladiator (scenario Mathieu Bréda) is er een gelijkaardige scène. Alex is vergiftigd en ziet in een koortsdroom een slang. Hij is gebeten door de slang van Dispas. Hij heeft de slang gedood. De kop van de slang verandert in het hoofd van Dispas.
10. Alex 29: Het Testament van Caesar, p. 5, 30
11. Alex 7: De Laatste Spartaan, p. 9-10
12. Alex 30: Het Complot van Baal, p. 21, 34
13. Alex 11: De Prins van de Nijl, p. 6-7
14. Alex 34: Aan de Overkant van de Styx, p. 3-8, 34-35
15. Alex 32: De Laatste Verovering, p. 16, 23, 30, 48
16. Alex 7, De Laatste Spartaan, p. 35
17. Alex 21: De Barbaren, p. 9
18. Alex 23: De Groene Rivier, p. 13
19. Alex 24: Roma: Roma..., p. 3
20. Alex  35: Het Goud van Saturnus, p. 17. Het scenario is van Marco Venanzi.
21. Alex 30: Het Complot van Baal, p. 4
22. Alex 28: De Verdwenen Stad, p. 4, 7
23. Alex 6: De Verloren Legioenen, p. 24-25
24. Alex 14: De Prooien van de Vulkaan, p. 19
25. Alex 37: Veni, Vidi, Vici, p. 16-19
26. Alex 38. De Helvetii, p. 10, 37, 45-46
27. Alex 1: Alex de Onversaagde, p. 8-9
28. Nochtans zijn er ook heel wat uitzonderingen op deze regel, bijvoorbeeld in de strips van Jean-Claude Servais.
29. Alex 1: Alex de Onversaagde, p. 14-16
30. Alex 6: De Verloren Legioenen, p. 28-29
31. Alex 6: De Verloren Legioenen, p. 39-40, 49-51, 52, 54
32. Alex 18: Vercingetorix, p. 16-17
33. Alex 18: Vercingetorix, p. 26-30
34. Alex 38: De Helvetii, p. 30
35. Alex 23: De Groene Rivier, p. 31-35
36. Orion 2: De Styx. Het verhaal verscheen oorspronkelijk in het Frans bij uitgeverij Orix in 1986.
37. Alex 9: Het Afgodsbeeld, p 13-16
38. Alex 16: De Toren van Babel, p. 19, 23, 28, 29, 35, 40-41, 44
39. Avec Alix: L’Univers de Jacques Martin (Thierry Groensteen, Alain De Kuyssche & Jacques Martin, Casterman, 2002, p. 242-243)
40. Alex 36: De Eed van de Gladiator, p. 21
41. Alex 37: Veni, Vidi, Vici, p. 26
42. Alex 39: De God zonder Naam, p. 48