Het Alex-epos startte in 1948. Strips (beeldverhalen zoals die toen heetten) waren toen overwegend (behalve de gagstrips) avonturenverhalen, in heden, verleden of toekomst. Zo was Alex een avonturenverhaal dat zich afspeelde in de Romeinse tijd. In die verhalen werd geweld impliciet, nooit extreem afgebeeld. Deze verhalen waren immers bestemd voor kinderen. Dat zou evolueren naar meer en meer expliciet geweld vanaf de jaren 1970. Met de wijzigende tijdsgeest, deed ook de dood meer en meer zijn intrede. In strips, zoals bijvoorbeeld in Buddy Longway of Bruno Brazil, stierven protagonisten in het verhaal. Wanneer Jacques Martin met Alex start, is hij op dat vlak revolutionair.

Toraya, de eerste dode

In Alex de Onversaagde zoekt Jacques Martin moeizaam zijn weg doorheen het verhaal. Wanneer Alex door wolven bedreigd wordt, redt een ‘reus’ hem die hem meeneemt naar het dorp van de Haïkanen, een verborgen volksstam. Wanneer Alex ook daar in gevaar komt — de Haïkanen willen Alex' ogen uitbranden om hun gebied te beschermen — is het opnieuw dezelfde man, Toraya, die Alex redt. Van dan af trekken Alex en Toraya samen verder. Toraya neemt de bescherming van Alex op zich. Alle pogingen van Arbaces om Toraya te elimineren mislukken. In Rhodos wordt Toraya aangesteld tot hoofd van de politie en vertrekt Alex alleen naar Rome. Wanneer Alex dreigt onthoofd te worden, verschijnt Toraya opnieuw op het toneel om Alex te redden. In deze scène wordt de verhouding van Alex en Toraya weergegeven: “Toraya en zijn jonge vriend landen behouden op een dak.”(1) Terwijl hij de vlucht van Alex dekt, wordt Toraya door een pijl dodelijk gewond. Toch ziet hij nog de kans om leeuwen te laten ontsnappen. Voordat Toraya sterft, geeft hij aan Alex nog de boodschap: “Blijf moedig en dapper”,(2) het motto voor Alex in zijn verdere avonturen. Alex blijft verweesd achter. De dood van een zo belangrijk figuur uit het verhaal is in die tijd ongezien. De goeden sterven niet.

Van de tegenstanders van Alex ontsnapt Arbaces (Martin heeft hem nog als schurk nodig in het volgende verhaal), maar Marsala en Brutus komen om.(3)

Toraya de beschermer van Alex (Alex 1: Alex de Onversaagde).

De dood van Toraya (Alex 1: Alex de Onversaagde).

De altijd aanwezige dood

Na Alex de Onversaagde verschijnen er nog vier verhalen in De Lombard-Collectie (geschreven tussen 1949 en 1959). Er vallen nog wel doden onder de medestanders van Alex, maar het zijn dan derde- of vierdeplansfiguren, zoals de tempelwachter in De Gouden Sfinx, Lidas in Het Vervloekte Eiland of Petronius in De Zwarte Klauw.(4) Op Arbaces na, die tweemaal omkomt,(5) is ook het aantal vijanden van Alex dat omkomt, zoals Segabal in Het Vervloekte Eiland,(6) beperkt. Martin schijnt zich te schikken naar de conventies van die tijd.

De tekenstijl wisselt nogal in de eerste verhalen. Met De Zwarte Klauw levert Martin (volgens hemzelf) zijn eigen stijl af.(7) In 1961 verhuist Martin voor de uitgave van zijn albums van Lombard naar Casterman.(8) Van dan af (zonder dat daar een oorzakelijk verband voor is) vinden in de verhalen met regelmaat eersteplans- en tweedeplansfiguren de dood.

Zo sneuvelen in De Verloren Legioenen Alex’ medereizigers Agerix (een centrale rol in het verhaal) en Porius.(9) In De Laatste Spartaan is Horodes, gunsteling van koningin Andrea het eerste slachtoffer van de aanval van de Romeinen.(10) Alex’ medestanders in Het Etruskisch Graf blijven ongedeerd. Octavianus en Livia zijn historische personages die nog een historisch leven voor zich hebben. In Het Afgodsbeeld sterft koningin Andrea.(11) Iorix is dan wel geen vriend van Alex, maar wel de centrale figuur in het verhaal dat zijn naam draagt. Hij wordt gestenigd.(12) Album na album is de dood aanwezig. De verliefde prinses Saïs, die bereid is tot diefstal en moord om Alex te redden, sterft staande. De knaap Zozinos wordt vermoord zodat hij Maia niet zou verraden. De priesteres Samthô, die bereid is tot heiligschennis, verongelukt tijdens haar vlucht. Herkios wordt vermoord. Marah wordt gebeten door een slang. Wong en de andere Chinese helpers worden onthoofd. Vercingetorix wordt met een speer doorboord. Horatius, die een rol heeft in verschillende verhalen, komt om in de brand die hijzelf heeft aangestoken. Senoris sterft uitgeput in een oase in de woestijn.(13) Opvallend hierbij: alle mannen, behalve Senoris, sterven een gewelddadige dood.

De dood van Agerix (Alex 6: De Verloren Legioenen).

Horodes, de eerste dode in het fort (Alex 7: De Laatste Spartaan).

De moord op Zozinos (Alex 12: De Zoon van Spartacus).

Marah gebeten door slangen (Alex 16: De Toren van Babel).

Niet enkel Alex’ medestanders sterven, ook zijn tegenstanders sterven vaak een gewelddadige of wrede dood. Varus Munda, garnizoenscommandant in Cyrenaica, wordt krankzinnig. Maia, de moeder van Spartaculus, wordt vergiftigd. Brutus, die reeds meespeelde in Het Etruskisch Graf, wordt doodgebliksemd. Hykarion, de moordenaar van Herkios, wordt neergeschoten. Hermia en Daphne, die azen op het fortuin van Horatius, komen om in de brandramp die Horatius ontketend heeft.(14)

O Alexandrië is een scharnieralbum in de reeks Alex. Door zijn oogkwaal is dit het eerste album getekend door een van Martins assistenten. Van dan af verzorgt Martin (tot aan zijn dood) nog wel de scenario’s (al dan niet met medewerkers), maar het tekenen laat hij over aan zijn assistenten.(15) Het valt op dat van dan af de dood nog steeds aanwezig is in de albums, maar niet meer voor eersteplansmedewerkers van Alex, wel voor vijanden zoals bijvoorbeeld Tulius Carbo in De Barbaren, Remus Sulcius in Roma, Roma of Polynices en Nikanor in De Duivel van Pharos.(16) Eveneens sterven nog tweedeplansfiguren uit de (brede) entourage van Alex, zoals prinses Markha in Egypte, Sirva en Surena in Syrië of Tarago en Celsona in Spanje.(17)

Alex na Martin

De opvolgers van Martin volgen grotendeels de koers die de oude Martin heeft uitgezet: de vijanden of tegenstanders van Alex mogen uitgeschakeld worden, zoals de valse Felix en Sylvia Severus die de onschuldige Vestaalse maagd Aurelia en Alex willen laten ombrengen of de verrader Viodoros.(18)

Tweedeplansrollen sterven eveneens nog in vrijwel elk verhaal, zoals Nehesi, de trouwe dienaar van Cleopatra die vermoord wordt.(19)

Dat vrienden van Alex sterven, blijft (of wordt) een uitzondering. Marco Venanzi laat Galva, de Romeinse officier en vriend van Alex die voor het eerst optreedt in De Zwarte Klauw en sindsdien regelmatig van de partij is, sterven in Het Testament van Caesar, het eerste verhaal na de dood van Martin.(20) Mathieu Bréda laat de jonge Mapta, die Alex in Aan de Overkant van de Styx bijstaat, sneuvelen.(21)

De dood van Galva (Alex 29: Het Testament van Caesar).

Mapta sneuvelt (Alex 34: Aan de Overkant van de Styx).

De Eed van de Gladiator is  een verhaal dat de relatie behandelt tussen de gladiator Acreus en de twee zussen Veia (de goede) en Dipsas (de boosaardige). Alex staat aan de zijde van de gladiator. Het is een verhaal vol haat en wraakgevoelens. Geen van de drie zal het verhaal overleven.

Levende doden

In lange feuilletons in kranten vergat de auteur soms dat hij een personage had laten sterven en herrees dat personage later. Martin schreef het Alex-epos van 1948 tot aan zijn dood in 2010. De terugkeer van Arbaces in De Val van Icarus — na zijn dood in De Tiara van Oribal — is een bewuste terugkeer. Martin miste blijkbaar zijn aartsschurk. Boven werd al aangehaald dat Brutus uit Alex de Onversaagde weerkeerde in Een Kind van Athene. De dood van Brutus werd blijkbaar door Martin over het hoofd gezien. In Roma, Roma... treedt Corus Maler op. Nochtans kwam deze militair om bij de verwoesting van het bolwerk in Het Spook van Carthago.(22) Soms sterft een personage in twee keer: zo wekken koningin Andrea in De Laatste Spartaan en Brutus in Het Etruskisch Graf de indruk dat ze omkomen. Ze sterven echter pas enkele verhalen later: Andrea in Het Afgodsbeeld en Brutus in Het Spook van Carthago.

De dood van Brutus Tarquinius (Alex 13: Het Spook van Carthago).

Toraya en de anderen

Bij het herlezen van de avonturen van Alex valt het op hoe de dood steeds aanwezig is in de verhalen. In dat opzicht is de dood van Toraya een voorafspiegeling van wat volgen zal. De dood van een naaste vriend van de held van de reeks was in die tijd ongebruikelijk. Martin heeft duidelijk lak aan de conventies voor de jeugdstrips. Vanaf het album De Verloren Legioenen tot De Toren van Babel, in iets mindere mate tot Het Paard van Troje, kan men best niet al te vriendschappelijk omgaan met Alex. Men is dan een vogel voor de kat. Vaak is die dood gewelddadig, soms tragisch of onverwacht. Het lijkt of Martin geobsedeerd is door de dood. Prinses Saïs, een jonge vrouw, sterft staande op de wagen. Waarom? Marah wordt gebeten door slangen. Martin kiest hier bewust om deze personages te laten sterven. Is dit om een eventueel weerkeren in latere albums te verhinderen?

In de latere verhalen wordt Martin milder en mogen Alex’ medestanders blijven leven. Hoewel men zou kunnen opmerken dat in de latere albums (Julia uit De Val van Icarus uitgezonderd) Alex en Enak alle andere positieve personages naar de achtergrond verdringen.

De opvolgers van Martin zetten de uitgezette koers verder.

GERAADPLEEGDE BRONNEN

1. Alex 1: Alex de Onversaagde (Le Lombard), p. 55. In de latere Casterman-uitgave klinkt het neutraal: “Toraya en Alex landen behouden...”
2. Alex 1: Alex de Onversaagde (Le Lombard), p. 55. In de latere Casterman-uitgave klinkt het: “Blijf eerlijk en dapper zoals je nu bent.”
3. Althans volgens Arbaces. Hij verklaart: “Marsalla en Brutus zijn dood”. Alex 1: Alex de Onversaagde, p. 60. Brutus zal echter opduiken in het verhaal Een Kind van Athene, p. 29. Een vergissing van Martin of een vergissing van Arbaces? Op p. 58 van Alex de Onversaagde wordt enkel het lijk van Marsalla gevonden.
4. Alex 2: De Gouden Sfinx, p. 63. Alex 3: Het Vervloekte Eiland, p. 64. Alex 5: De Zwarte Klauw, p. 27
5. Alex 3: Het Vervloekte Eiland, p. 62. Alex 4: De Tiara van Oribal, p. 62
6. Alex 3: Het Vervloekte Eiland, p. 30.
7. Jacques Martin (Rob van Eyck, Stripschrift nummer 89, mei 1976, p. 6). De stripalbums van Alex en Lefranc (Rik Lok en Dennis Lambrechts, Brabant Strip Magazine nummer 181, p. 6)
8. De stripalbums van Alex en Lefranc (R. Lok en D. Lambrechts, Brabant Strip Magazine nummer 181, p. 10)
9. Alex 6: De Verloren Legioenen, p. 61-62
10. Alex 7: De Laatste Spartaan, p. 50
11. Alex 9: Het Afgodsbeeld, p. 43.
12. Alex 10: Iorix de Grote, p. 55-56
13. Alex 11: De Prins van de Nijl, p. 46-47. Alex 12: De Zoon van Spartacus, p. 17. Alex 13: Het Spook van Carthago, p. 25-26. Alex 15: Een Kind van Athene, p. 45. Alex 16: De Toren van Babel, p. 44-45. Alex 17: De Keizer van China, p. 45-48. Alex 18: Vercingetorix, p. 46. Alex 19: Het Paard van Troje, p. 46. Alex 20: O Alexandrië: p. 39
14. Alex 9: Het Afgodsbeeld, p. 55. Alex 12: De Zoon van Spartacus, p. 46-48. Alex 13: Het Spook van Carthago, p. 42. Alex 15: Een Kind van Athene, p. 46. Alex 19: Het Paard van Troje, p. 44-45
15. Vanaf Het Was in Khorsabad levert Martin de synopsis, maar werken assistenten het scenario uit.
16. Alex 21: De Barbaren, p. 36. Alex 24: Roma, Roma..., p. 48. Alex 27: De Duivel van Pharos, p. 46-47
17. Alex 23: De Groene Rivier, p. 29. Alex 25: Het Was in Khorsabad, p. 29-33. Alex 26: De Iberiër, p. 38-47
18. Alex 29: Het Testament van Caesar, p. 46-47. Alex 33: Britannia, p. 47
19. Alex 31: De Schaduw van Sarapis, p. 33
20. Alex 29: Het Testament van Caesar, p. 47
21. Alex 34: Aan de Overkant van de Styx, p. 42
22. Alex 13: Het Spook van Carthago, p. 44