In 1996 publiceerde politicoloog Daniel Goldhagen de verhandeling waarmee hij promoveerde in boekvorm. Hitler's Willing Executioners, in vertaling Hitlers Gewillige Beulen, werd een spraakmakend en controversieel boek dat tot op de dag van vandaag veel inkt doet vloeien en hevige voor- en tegenstanders heeft. Het debat gaan we hier niet voeren, enkel even zijn veronderstelling aanhalen, die in essentie simpel samen te vatten is: de Holocaust is een collectieve Duitse schuld, een gebeurtenis die zich niet had voltrokken zonder de volledige medewerking van het voltallige Duitse volk.

De vraag wie waaraan precies schuld heeft en wat die schuld betekent voor de mensen die het op zich dragen, is een thema in het slotstuk van dit vierdelige epos. Drie albums lang hebben we het verhaal naar dit punt weten toewerken. De titel van dit laatste deel — Wij Waren Mensen —, vergezeld van een magistrale coverillustratie, drukt alles uit. Reddeloosheid, vernieling en overpeinzing zijn de gevoelens die het meest uit dit album naar voren komen. Weifelende soldaten die de hoop al lang opgaven, en die met volslagen defaitisme en toenemend cynisme inzien welke ideologie ze jarenlang volgden. Sommigen meteen, anderen geleidelijk, nog anderen niet. Olivier Speltens gaat geen thema of moeilijkheid uit de weg en toont het allemaal, en hoe!

We weten allemaal hoe de geschiedenis is gelopen en dus kunnen we ongeveer raden in welke teneur het verhaal tot een einde komt. Toch weet Speltens nog te verrassen. Grafisch brengt de Brusselaar de oorlog hard maar respectvol, nooit grotesk, met de gepaste emoties op de juiste momenten. De tekeningen zijn vier albums lang van dezelfde pracht geweest. In dit laatste album lijkt de inkleuring wel minder te glanzen, maar we zijn niet zeker of dat een gewaarwording is dan wel een feit. Als het een feit is, is het overigens niet meer dan terecht, in een oorlog hoeft niets te glanzen.

Alle glans mag naar de auteur die vier albums lang het beste van zichzelf gaf in een reeks zoals er maar eens om de zoveel jaar eentje wordt gemaakt. Olivier Speltens is, daar zijn we nu al zeker van, geen one hit wonder.