Het was een tijdje geleden dat Mark Van Oppen (Marvano) zich nog eens op het realistische genre had gestort. De voorbije jaren waren het vooral de sf-verhalen van zijn makker Joe Haldeman die hij verstripte, maar nu haalt hij een oude klassieker van onder het stof. De Zeven Dwergen — we geloven nog altijd graag dat het destijds een jobstudent, de kleindochter van een of andere hoge pief of een op hol geslagen kopieermachine was, die er confetti van maakte — krijgt een vervolg! Marvano — hij wordt in de stripwereld intussen minzaam "trilogietje" genoemd — maakt er na De Eeuwige Oorlog en Een Nieuw Begin, opnieuw een drieluik van. En omdat alles zo een beetje draait rond de hoofdstad van Duitsland, en dat in de meest woelige periode die de stad ooit heeft gekend, werd voor de erg toepasselijke titel Berlijn gekozen.

Het eerste deel is tot groot jolijt van het CTPV (Comité Tegen de PapierVersnipperaar), de herneming van de onvindbare Vrije Vlucht-klassieker De Zeven Dwergen. Het verhaal speelt zich af in 1943 en de zeven dwergen zijn de zeven bemanningsleden van de S-Snowhite. Kussen aan de prins worden echter niet gegeven, het zijn eerder de giftige appels van de boze stiefmoeder waarmee het vliegtuig onder andere Berlijn bombardeert. Een op het eerste zicht fait divers, namelijk de koorts van bommenrichter Stuart die daardoor als enige de oorlog overleeft, leidt tot deel 2. Daarin vliegt Stuart mee in de befaamde luchtbruggen die na de oprichting van het IJzeren Gordijn instonden voor de bevoorrading van (West-)Berlijn. In het Berlijn van die tijd vonden avonturiers hun gading en zo geldt het ook voor Stuart.

Het is ongetwijfeld waar dat je een stijlbreuk in het tekenwerk waarneemt, tussen het oudere deel 1 en het recente deel 2. Tot genoegen trouwens, want het tweede deel doet zoveel verzorgder aan dan het oudere werk van Marvano. Het is bijwijlen oprecht genieten van de zichten en de ontdekking van de vele details die ongetwijfeld ontstaan zijn uit een niet aflatende zorg voor documentering. Marvano, °1953, heeft geen persoonlijke herinneringen aan het tijdsvak, zoals Jean Van Hamme het al in het voorwoord aangeeft.

In tegenstelling tot de tekenstijl, is de verteltoon wel onveranderd gebleven. Ook tot genoegen trouwens, want de off screen-commentaren, gecombineerd met de ironie (die soms sarcastisch wordt) en de echtheid van de personages (de cynische vuilbekkerij van Stuart), geven het verhaal een extra dimensie. Samen met die zorg voor details, betrekken ze je bij het verhaal. Het is vaak alsof je zelf in de bommenwerper zit of in het Berlijn van de jaren veertig rondwandelt. Je kan gerust aanvoeren dat de link tussen de twee delen geforceerd overkomt en zelfs dat deel 2 na pagina 25 wat slordiger en voorspelbaarder wordt, maar dat is vitterij. De betrokkenheid en de menselijkheid zijn, veel meer dan spitsvondige wendingen en keiharde actiescènes, de sterke punten van deze albums. Samen met de interludia boordevol eigenzinnige feitjes en citaten uit de (na-)oorlogse geschiedenis, maken ze deze albums een must have voor geschiedenisfans én voor de striplezer die een ietsje meer wil. En dat laatste is zoals we het van Marvano gewoon zijn.