"Up in the hills we say that autumn kisses you, but winter fucks you hard." Of zoals alleen in George R.R. Martins Song of Ice and Fire plastische uitspraken over de seizoenen gedaan worden. Een kille en natte herfst? Wacht maar tot winter is coming! Om je te wapenen tegen lange winteravonden viel deze herfst alvast een klepper van ruim 336 bladeren in Vrije Vlucht van de bomen: na een zomer in Portugal doet Cyril Pedrosa nu de Vier Jaargetijden klinken. Stel je er echter geen Vivaldi bij voor. Eerder een lichtere Chopin of een Paganini. Of waarom geen Félix Leclerc (L'Hymne au Printemps) of desnoods een Joe Dassin (L'Été Indien), want veel Franser dan deze Vier Jaargetijden krijg je ze niet: van het Musée d'Orsay tot de stranden van Bretagne, van de Corbières (Languedoc-Roussillon) tot de Haute Saône (Franche-Comté).

Vier seizoenen lang volgen we doorheen Frankrijk een aantal personen, van de herfst tot de zomer. Les Equinoxes, de Franse titel van Vier Jaargetijden, verwijst naar de momenten waarop licht en schaduw, dag en nacht, zich in evenwicht houden bij het begin van de lente en de herfst. Daartussen vallen de zomer- en winterzonnewende met respectievelijk de langste dag en nacht, het begin van zomer en winter. In zijn boek probeert Pedrosa het evenwicht te houden tussen licht en zwaar, tussen geluk en verdriet, in de verhouding tussen mensen.

In de schijnbaar losse fragmenten van alle personages ontdekt de lezer al gauw of pas later in minder of meerdere mate een samenhang. Scholiere Pauline is de dochter van de gescheiden, cynische orthodontist Vincent. De cynische Vincent en zijn broer, de twijfelende priester Damien, ontmoeten bij een trektocht een archeologe. Zij onderzoekt grotschilderingen gevonden op een luchthavenwerf, een omstreden luchthaven waartegen Antoine protesteert. Antoine is een pleegzoon van de oude militant Louis. Hij krijg dan weer bezoek van zijn ex Cecile (ze verloren hun zoontje toen hij twaalf was), enzoverder. Tussen de raakvlakken en breuklijnen van deze mensen zitten nog meer mensen, zoals Samir die de neolithische grot ontdekt, Simon die iets met Pauline krijgt, de dakloze die Louis ontmoet, de machteloze staatssecretaris voor het milieu Catherine (ook een pleegkind van Louis),...

De links tussen al deze personen wordt verzorgd door een fotografe, Camille. Met haar oude reflexcamera maakt ze per drie in elk jaargetijde portretten van sommigen, precies op momenten van een keerpunt, wanneer hun licht en schaduw wisselen, op hun equinox: Pauline, wanneer zij in het Orsay een kunstopenbaring krijgt bij een tekening van Edgar Degas, Cecile wanneer zij de bus neemt naar de stervende Louis, Samir wanneer hij aan het werk gaat in zijn bulldozer, Catherine op een met olie besmeurd strand,... En tot slot zichzelf. Bij elk portret wordt letterlijk ingezoomd op de geportretteerde, grafisch en inhoudelijk, met korte interne monologen. Grotere lappen tekst levert fotografe Camille, altijd langs achter, als een toeschouwer (of een lezer) in beeld gebracht: op het einde van elk seizoen krijgt de lezer haar verhaal te lezen. Het vergt wat inspanning in een stripboek, maar geeft haar commentaren op de geportretteerden, over de mislukkingen en verliezen in haar leven, over hoop en opnieuw beginnen.

Ruimte én tijd zijn ondeelbaar, maakt Pedrosa duidelijk. Niet alleen zijn we verbonden met de mensen om ons heen, tot in de andere uithoek van het land: ook met de mensen uit het verleden. Vandaar dat elk hoofdstuk begint met een passage van een jongen in het neolithicum, die letterlijk zijn sporen nalaat via zijn voetstappen in de grot, duizenden jaren later ontdekt bij de aanleg van het vliegveld. Die werken worden dus stopgezet. Waar minister Catherine niet in slaagt, lukt een jongen van dertienduizend jaar geleden wel!

Om het de lezer niet té zwaar te maken, is er de luchtige stijl van Pedrosa. In de herfst herkennen we zijn lichte en scherpe Portugal-pen. Naarmate het jaar vordert, worden de tekeningen vager en seizoensgebonden. In het winterhoofdstuk overheersen monochrome scènes van grijs, blauw, groen, mauve,... De lente brengt fluokleuren, zo sterk dat de achtergronden enkel nog kleurvlekken zijn en bij diepere gesprekken zelfs alles flou wordt in felle kleuren. Wanneer Louis en Cecile zich verzoenen blijven enkel hun hoofden zichtbaar. Wanneer Damien en Vincent de eenzaamheid en gemiste kansen bespreken, vallen alle vormen weg.

Zonder al te diep te gaan in zijn personages, hun levens en hun relaties, in hun vluchtige of intense momenten, levert Pedrosa met deze poëtische schets van gewone mensen een tegelijk boeiende en moeilijk toegankelijke krachttoer zonder eigenlijk verhaal, waarmee hij het ongrijpbare van onze onbewuste omgang met elkaar tastbaarder maakt. Tegelijk licht en zwaar dus, maar daarom niet minder inzichtelijk. Want om ook te besluiten met George R.R. Martin: "A reader lives a thousand lives before he dies. The man who never reads lives only one."