Wie ooit zijn neus heeft opgehaald voor het 'simpele' Jommeke beseft niet hoe sterk uitgepuurd zijn tekenstijl wel is en hoe moeilijk dat valt na te apen. Ook wat zijn verhalen betreft, is de ene kinderstrip de andere niet. In oktober 2015 vieren we de zestigste verjaardag van het manneke met het strooien dakske. We zouden haast vergeten welke belhamel Jommeke als kleuter was in de eerste gags die Jef Nys voor nota bene het tijdschrift Kerkelijk Leven maakte. Ook in zijn eigen beginjaren etaleerde Jef Nys scherpe kantjes. Geworteld in de Vlaamse kluit vond hij emplooi bij 't Pallieterke na het winnen van een tekenwedstrijd. Voor dat indertijd satirische weekblad ging hij aan de slag als karikaturist, cartoonist en occasioneel striptekenaar onder de vleugels van hoofdredacteur Bruno De Winter die 't Pallieterke in 1945 oprichtte.

Wie 't Pallieterke zegt, denkt wellicht spontaan aan extreem-nationalisme, rechts-conservatisme, anti-repressie en andere gevoelige kwesties die ideologieën splitsen met koppeltekens. In een eerlijke, kritische, verhelderende en ook relativerende terugblik op die eerste elf jaargangen waar Nys aan meewerkte, toont huidig 't Pallieterke-redacteur Tomas Verachtert aan waar het weekblad toen werkelijk voor stond. De Vlaamse zaak, de koningskwestie, het aanklagen van excessen bij de repressie, akkoord, daar was het ook om te doen, maar vooreerst ging De Winter liever met scherts en humor tekeer tegen hypocrisie, bedrog, huichelarij, machtsmisbruik en valse beloftes waar politici van gelijk welke partijsignatuur en andere machthebbers voor stonden (en nog steeds voor staan). Het is alleen jammer dat Verachtert in zijn argumenten aanvankelijk pertinent in de verdediging moet gaan om het vooroordeel over 't Pallieterke van nu te weerleggen om 't Pallieterke van toen correct(er) te kunnen voorstellen.

De Winter vond in Nys een sparring partner, een vriend ook, terwijl deze laatste altijd behoorlijk mild bleef. In geen enkele van de zowat driehonderd geselecteerde cartoons en illustraties — op een productie van weliswaar tien keer zoveel —  kan je Nys 'betrappen' op keiharde standpunten. Belgische missionarissen negers met dikke lippen zien afranselen met zwepen in de kolonie, mja, als je dit nu uit de context licht, zonder de ironische ondertekst van weleer en een actueel commentaar van Verachtert, dan ontgaat je de bedoelde knipoog met verbeten grijnslach.

Over het algemeen zal dit boek je verrassen over de artistieke vlucht die Nys nam voordat hij met Jommeke aan de slag ging op zowel humoristisch, karikaturaal en realistisch vlak. Zijn productie en creativiteit ging gestaag vooruit. We willen hier niet voorbijgaan aan de inhoudelijke sterkte van zijn tekeningen, de manier waarop hij een boodschap overbrengt. Alle cartoons in dit overzicht bieden namelijk samen met de historische omkadering van Verachtert een stukje Vlaamse, politieke geschiedenis dat een genuanceerde aanvulling is op andere waarheden. Of zoals De Winter het als motto formuleerde: "Wat niet vrolijk gezegd kan worden is de waarheid niet".

De Vlaamse strijd is de onze niet, maar dat stond ons striphart niet in de weg om een hartenklop voor het lezen van dit boek over te hebben. In het jaar waarin we een monument van het Vlaams cultuurpatrimonium in de bloemetjes zetten, past een volledig portret van de bedenker ervan. Jef Nys: De Beginjaren als Cartoonist ís zo'n portret, toch wat zijn zelden belichte beginjaren betreft. Het is nu wachten op de sliert doorwrochte biografieën die we eindelijk een keer te goed hebben van de Vlaamse stripleiders. Een uitdaging voor de toekomst, nu het nog niet te laat is qua te achterhalen bronnenmateriaal.