In je eerste stripwerk ging je voluit de autobiografische toer op. Waar haalde je de inspiratie voor Scherven?
Erik de Graaf: "Mijn eerste boeken waren de voorzichtige stappen van een beginnend stripmaker. Ze zijn grotendeels gebaseerd op jeugdherinneringen. Die wilde ik graag vastleggen. Omdat het ook moeilijk is om een goed en boeiend verhaal te verzinnen, hielpen de herinneringen me om die eerste stappen te zetten. Ze staan dicht bij me. Het zijn verhalen over klein geluk en klein verdriet. Daar hou ik erg van.
De inspiratie voor Scherven haalde ik uit verschillende aspecten: verhalen van mijn grootmoeder, verhalen van een oom, boeken die ik gelezen heb, films die ik heb gezien, maar ook vanuit mezelf.
Dit is een boek dat een verhaal vertelt over een kleine groep mensen die de Tweede Wereldoorlog heeft meegemaakt. Het gaat niet over grote veldslagen, maar over wat zo iets verschrikkelijks als een oorlog doet met de levens van mensen, jong en oud, hoe ze reageren, kunnen veranderen enzovoort."

Is de oorlogsperiode een periode die je fascineert?
Erik de Graaf: "Het is een periode die naar mijn mening nooit vergeten mag worden, omdat getoond werd tot welke gruwelijkheden een mens in staat is. De oorlog was vooral vreselijk, maar had daarnaast — hoe vreemd dat misschien ook mag klinken — ook een romantische kant. Vooral als je kijkt naar hetgeen bijvoorbeelden verzetstrijders deden en meemaakten. Die kant fascineert me ook.
Mijn grootmoeder kon prachtig vertellen over de oorlog. Zij was een rasvertelster. Ze kon van een ogenschijnlijk kleine gebeurtenis een erg spannend verhaal maken. Vooral als ze over de oorlog vertelde, hing ik aan haar lippen.
Als ik bij mijn grootouders logeerde en het was 's avonds donker als ze vertelde, kreeg dat een extra spannende dimensie. Mijn grootouders woonden in een klein dorpje, vlakbij Rotterdam. In de mobilisatietijd en de eerste dagen van de oorlog waren er soldaten in dat dorp gelegerd. Zij moesten met hun luchtafweer de havens van Rotterdam verdedigen. Ze verbleven bij de mensen thuis en mijn grootouders verleenden onderdak aan drie van hen. Met een van hen heeft onze familie altijd contact gehouden. Jaren later heeft hij mijn zijn belevenissen verteld. Die heb ik, met zijn toestemming, in mijn verhaal verwerkt.
Scherven is dus een combinatie van non-fictie en fictie. Ontstaan vanuit mijn grote interesse voor de oorlog, vooral aangewakkerd door mijn grootmoeder.
Ik heb een apart katern gemaakt met daarin beschreven de belevenissen in de eerste oorlogsdagen van m'n grootouders en de soldaten, in het dorp waar ze woonden."


Wil je per se je eigen verhalen blijven schrijven of ook nog wel eens samenwerken met een scenarist?
Erik de Graaf: "Een van de redenen waarom ik strips ben gaan maken, is omdat ik daarin alles zelf kan bepalen. In mijn werk als ontwerper werk ik altijd in opdracht. Dat betekent dat opdrachtgever en ontwerper elkaar moeten vinden in wat zij samen het beste ontwerp vinden. Met mijn strips hoef ik daar geen rekening te houden. Dat geeft me veel vrijheid en het is een prettige tegenhanger van mijn dagelijkse werk.
Ik zou best een keer met een scenarist willen samenwerken. Maar ik vind het belangrijk dat er een persoonlijke klik is en dat het om een verhaal gaat dat past bij mij en mijn tekenstijl."

Scherven is eigenlijk pas je tweede stripverhaal (we nemen voor het gemak je drie eerdere albums als geheel), waarin zit volgens jou je grootse evolutie sinds dat debuut?
Erik de Graaf: "Voor Scherven heb ik erg veel aandacht besteed aan het scenario. Ik heb het eerste deel helemaal uitgeschreven en voor het tweede deel de ruwe outline gemaakt. Ik weet nu al hoe het verhaal afloopt. Ik hoop dat ik me op dat gebied heb ontwikkeld. Daarnaast maak in Scherven gedoseerder gebruik van close-ups dan in mijn eerste boeken. Daardoor werken ze krachtiger en wordt het verhaal visueel ook beter 'leesbaar'."


Je werk straalde tot nu toe iets erg nostalgisch uit, wil je dat ook nu weer bereiken?
Erik de Graaf: "Ik hou erg van verhalen uit het verleden, zeker als ze spannend en sfeervol gemaakt zijn. In Scherven probeer ik dan ook zo goed mogelijk de sfeer van de oorlogstijd neer te zetten. Niet alleen in de tekeningen, maar ook door middel van het kleurgebruik, lettertypes die ik toepas, enzovoort. Ik wil graag dat de lezer zich voor even in die periode waant en die zo realistisch mogelijk ervaart. Om die nostalgische sfeer goed te benaderen heb ik veel fotoboeken, films en documentaires bekeken. Daarnaast is er ook veel via internet te vinden. En tot slot: mijn vader leeft nog en heeft als jongen de oorlog meegemaakt. Ook hem raadpleeg ik nog wel eens als ik iets niet kan vinden.
Ik heb een aantal bronnenboeken voor mezelf gemaakt waarin erg veel documentatie zit. Van documenten tot foto's van uniformen, auto's, vliegtuigen, enzovoort."

Er stond al een verhaal van je in Drawn & Quarterly Showcase. Heeft dit wat extra aandacht in het buitenland opgeleverd?
Erik de Graaf: "De betreffende Showcase is vrij veel gerecenseerd en daar kwam mijn verhaal er over het algemeen goed uit. Ik heb nog steeds wel per e-mail contact met Drawn & Quartely. Ze zijn ook op de hoogte dat ik met Scherven bezig ben. Af en toe stuur ik ze wat en ze overwegen wel om in de toekomst een boek van mij uit te geven. Dus wie weet!
Daarnaast ben ik bezig met de voorbereidingen voor een eigen website. Een manier om meer mensen met mijn boeken kennis te laten maken."

Bij welke auteurs vond je inspiratie voor je tekenstijl? Hergé, Yves Chaland,…?
Erik de Graaf: "Er zijn behoorlijk veel tekenaars die ik goed vind waaronder Hergé, Franquin, Swarte, Ever Meulen. Maar ook bijvoorbeeld Bilal, Mattotti en Chris Ware.
Een groot voorbeeld is inderdaad Yves Chaland. Vooral door zijn fantastisch soepele en heldere tekenstijl. Die is daarna naar mijn mening door niemand meer geëvenaard.
Van de hedendaagse tekenaars hou ik erg van het werk van Seth. Vooral vanwege de sfeer en het kleurgebruik in zijn verhalen."

Had je graag de jaren vijftig, waarop de atoomstijl is gebaseerd, bewust meegemaakt?
Erik de Graaf: "Wel vanwege de nieuwe dingen die ontstonden en het design. Zaken die je vooral terugzag in architectuur, interieurs, auto's, gebruiksvoorwerpen en dergelijke. Maar niet vanwege de toch — naar ik heb gelezen en gehoord — wat bekrompen ideeën die mensen over allerlei aangelegenheden hadden."


Wat vond je zelf van de reacties op je eerste werk?
Erik de Graaf: "Het is toch behoorlijk spannend wanneer er opeens een boek van je wordt gepubliceerd. Er was vrij veel aandacht voor. In kranten, striptijdschriften, op de radio en op internet. De reacties waren overwegend positief, soms zelfs erg positief. Er was natuurlijk ook kritiek. Die ging er met name over dat er weinig gebeurde in de verhalen en dat er nogal veel close-ups in zaten. Ik heb getracht daar iets mee te doen bij mijn nieuwe verhaal Scherven. Echt een verhaal bedacht, een uitgebreid scenario geschreven en zoals ik al eerder zei, close-ups gedoseerder en functioneler ingezet."

In het dagelijkse leven ben je een grafisch vormgever. Werk je voor bekende klanten?
Erik de Graaf: "Ik ontwerp voornamelijk consumentenverpakkingen voor producten die je in de supermarkten vindt. Voor merken zoals Campina, Etos, Zwitsal, Histor, Lu, enzovoort."

Wat bezielt een grafisch vormgever, die toch gewend is om regelmatig van stijl te kunnen veranderen, eigenlijk om zich vast te klinken op één enkele stijl voor een langlopend project?
Erik de Graaf: "Zoals ik al aangaf kan ik dit helemaal zelf doen. Maar zo'n lang project vereist wel discipline en uithoudingsvermogen, maar geeft daarnaast ook veel voldoening. Bovendien maak ik tussendoor ook wel losse tekeningen in een andere stijl."

Met welke materialen werk je voor je strips? De ingekleurde vlakken voelen aan als iets waar structuur in zit of is het een Photoshop-foefje?
Erik de Graaf: "Het schets- en lijnwerk doe ik handmatig. Daarna scan ik de pagina's in en kleur ze in de computer in. Het voordeel is dat je makkelijk kunt corrigeren. Ik gebruik Photoshop om een korrelstructuur aan te brengen, om de tekeningen authentieker te laten lijken en meer bij de tijdsgeest aan te laten sluiten waarin Scherven zich afspeelt."

Hecht je veel belang aan kleur?
Erik de Graaf: "Erg veel. Ik vind de kleur erg bepalend kan zijn voor de sfeer van een verhaal. Net zoals licht en schaduw. Kleur speelt in Scherven een belangrijke rol. Elke tijdsperiode heeft haar eigen kleurinvulling. Gebeurtenissen van voor de oorlog zijn in zwart, grijs en wit. De oorlogsperiode heeft een sepia-inkleuring en datgene wat zich na de oorlog afspeelt is ingekleurd in vergrijsde full color-tinten. Voor de licht –en schaduwwerking en typografie heb ik me onder andere laten inspireren door de vaak heroïsche affiches uit de oorlogsperiode."

Je zei ons dat het plan is dat Oog & Blik Scherven gaat uitgeven. Is dat nog niet zeker?
Erik de Graaf: "Ja. Oog en Blik wil het wel uitgeven. Maar het worden waarschijnlijk twee vrij dikke boeken, in kleur, dus behoorlijk kostbaar om te produceren. Het zou mooi zijn als er een co-uitgever gevonden zou kunnen worden."

Er zijn voldoende uitgevers die hier meelezen. Misschien is een van hen wel geïnteresseerd. Alleszins veel succes.

> DAVID STEENHUYSE & MARC BASTIJNS — 31 MAART 2008