 Wij kregen van distributeur Pinceel (die onder meer de albums van Sherpa verdeelt) de kans om Edmond Baudoin te interviewen. Omdat we vonden dat we iemand anders daar een groot plezier mee zouden doen én die ook nog eens met een straf interview zou terugkomen, stuurden we er daarom Baudoin-bewonderaar Koen Lommelen op af. Op deze pagina vind je zijn relaas en uitgebreide interview. En het is zoals we het op voorhand hadden ingeschat: groots!
De eerste keer dat ik Edmond Baudoin ontmoette was begin 2007, op het stripfestival van Angoulème. Ik zag hem zitten, maar de afstand tussen ons beide leek te groot om hem te benaderen. Fysiek was het nochtans maar enkele meters, mentaal was het zoveel meer. Willens nillens sleurde mijn vriend me naar hem toe. We spraken hem aan. Maar eigenlijk was het niet de eerste keer dat ik in Baudoins leven binnenstapte. In 2002 was ik immers al in Villars geweest, zijn geboortedorp. Ik wilde met eigen ogen De Weg van Saint-Jean aanschouwen, zijn albums hadden zo'n grote indruk op me nagelaten. Na mijn ontmoeting met Baudoin en een druk werkjaar zocht ik opnieuw de rust van het tijdloze Villars op in de zomer van 2007. Ik ontmoette er Baudoin, hij toonde me zijn atelier en het werk dat hij op dat moment maakte: L'Arleri. Enkele weken geleden contacteerde David Steenhuyse (hoofdredacteur van De Stripspeciaalzaak) me om te vragen of ik zin had om Baudoin te gaan interviewen. Hij kwam namelijk naar België daar z'n album L'Arleri verscheen in het Nederlands onder de titel Het Model. Of ik zin had? Laten we starten bij het begin. Je was een boekhouder, je had een vaste job. Waarom gaf je je job op om te gaan tekenen? Edmond Baudoin: "Weet je, als je eens dertig wordt, heb je het gevoel dat je plots in de helft van je leven zit. Ik hield heel erg van tekenen toen ik jong was en plots zag ik mezelf oud worden als boekhouder. Je bent niet oud op je dertigste, maar als ik verder zou gaan zou ik m'n dromen om te tekenen kunnen opbergen. Ik zag mezelf op m'n veertigste nog op die stoel zitten, en op m'n vijftigste. En dan was er nog mijn broer. Hij had net als ik altijd gedroomd om tekenaar te worden. Hij is naar de kunstschool gegaan, maar plots heeft hij deze dromen opgeborgen. Hij vertelde me dat hij niet meer in de kunstwereld wilde vertoeven. En dat was voor mij het teken om te beginnen. Ik heb altijd een heel sterke band gehad met mijn broer, we zijn als het ware één entiteit. Ik kon er me bij neerleggen dat een van de twee een kunstenaar was. Maar toen hij besliste om ermee te stoppen, moest ik wel de draad opnemen. Het leek me immers niet mogelijk dat geen van ons beide een kunstenaar was. Als hij geen kunstenaar was, dan moest ik wel de kunstenaar zijn. Hij heeft me als het ware het estafettestokje doorgegeven."
En waarom heb je dan gekozen om strips te gaan tekenen? Edmond Baudoin: "Nee, dat heb ik niet gekozen. Ik wilde tekenen, gewoon tekenen. Ik dacht hoofdzakelijk aan het illustreren van kinderboeken. Maar uitgeverij Glénat, daar is het eigenlijk allemaal begonnen, heeft me gepubliceerd in een tijdschrift dat toen op de markt kwam. Canard Sauvage heette dat blad, het bestaat al lang niet meer. Ik had niet gedacht dat ik hiermee een carrière kon maken, maar ik merkte dat ik ervan hield om dingen te vertellen. Daarvóór wist ik dat niet, maar blijkbaar schuilde er een verteller diep in mij. Het is de strip die me duidelijk gemaakt heeft dat ik mezelf kon uitdrukken met de combinatie van tekst en tekeningen." De ommekeer die je in je leven maakte, komt ook terug bij de hoofdpersonages van De Eerste Reis en De Reis. Edmond Baudoin: "Ja, hoewel deze personages andere dingen beleven dan ikzelf, is de basis van deze verhalen autobiografisch." In de Franse versie van De Reis zegt het zoontje op het einde "Mais la prochaine fois, emmène-moi avec toi". Dit is anders dan de Nederlandstalige versie, waar ze gekozen hebben voor het Japanse einde van het verhaal: "Vandaag zie je er gelukkig uit". Is de Franse versie de meest persoonlijke versie? Edmond Baudoin: "Hebben ze in het Nederlands de Japanse versie gebruikt? Verdorie, dat wist ik niet. Ik heb dat Japanse einde gemaakt omdat de Japanners een beetje zijn als de Amerikanen. Ze houden van een happy end, zeker als het gaat over een familie. Hier in Europa is dat minder. Natuurlijk houd ik van mijn familie en kinderen. Ik houd van de vrouwen die ik ontmoet heb. Maar we hebben niet helemaal dezelfde familiebanden dan in Japan. Misschien heeft de Nederlandstalige uitgever wel behoefte aan deze onbreekbare band. De Franse versie is inderdaad persoonlijker. Ik ben wat minder gehecht aan m'n familie, dus de Franse versie sluit dichter aan op mijn manier van leven." Een groot deel van je verhalen zijn autobiografisch. Vanwaar komt de drang om over jezelf te vertellen? Edmond Baudoin: "Toen ik klein was, hield ik ervan om te tekenen. Maar ik ben lang, lang geleden geboren. In die tijd waren er nog niet veel strips, en ze waren niet overal te koop. Dus ik las niet veel strips in mijn jonge jaren. Toen ik begon met het maken van strips las ik hoofdzakelijk romans. En in de wereld van de romans zijn er veel autobiografieën. Ik heb er niet bij stilgestaan dat dit niet de gewoonte was in de stripwereld. Achteraf waren het de journalisten die begonnen te vertellen dat ik een pionier was in de stripwereld omdat ik met autobiografische verhalen op de proppen kwam. In Amerika waren er al enkelingen die iets dergelijks deden, zoals Crumb en Spiegelman. Maar in Frankrijk was ik blijkbaar een van de eersten." Je autobiografische verhalen worden zelden rechtlijnig verteld. Het lijkt wel of de verhalen ontstaan uit flarden van herinneringen die rechtstreeks aan het papier worden toevertrouwd. Is dit een bewuste manier van werken? Edmond Baudoin: "Dit heeft vooral te maken met onze hedendaagse leefwereld. Het lijkt alsof we leven in stukjes van verhalen. We leven niet meer in complete verhalen met een begin, midden en einde. De wereld speelt zich niet lineair af. M'n verhalen hebben op dit punt veel gemeen met de Zuid-Amerikaanse cinema van de laatste jaren. Ook in Hollywood beginnen ze dit nu te ontdekken. Je zou het kunnen vergelijken met patchwork. Allemaal afzonderlijke stukjes verhaal, in een schijnbaar willekeurige volgorde, die op het einde het grotere geheel duidelijk maken. Ik denk dat we deze wereld op deze manier beleven. Ik was daarnet in Parijs en enkele ogenblikken laten zit ik hier in Leuven en wordt geïnterviewd. Ik heb vier kinderen in Frankrijk, geen van hen woont in dezelfde stad. Allemaal kleine stukjes leven, kleine stukjes verhaal. Vroeger leefden we allemaal samen, maar tegenwoordig... oh la la... Ik doe zoveel verschillende dingen, in verschillende landen. Ik verplaats me vaak doorheen de wereld. De snelheid van het internet, de snelheid van de vliegtuigen, dit alles zorgt ervoor dat een mens enorm veel informatie krijgt. Maar meestal slechts stukken van informatie: een beetje van dit, een beetje van dat. Vandaar dat je dit ook in mijn albums kan terugvinden."
Villars en z'n inwoners spelen vaak een hoofdrol in je strips. Met Piero, Jeanne, Opa en De Weg van Saint-Jean heb je de grote verhalen van de inwoners verteld. Villars verschijnt nog vaak in je strips, maar meer op de achtergrond. Zijn alle grote verhalen uit Villars verteld? Edmond Baudoin: "Dat is inderdaad 'een beetje' gedaan. Ik heb wel nog een project voor een album... Ah, het is ingewikkeld. Het is voorlopig gedaan, maar ik spreek mezelf een beetje tegen. Ik vertelde je net dat we in stukjes leven, maar de wortels van mijn dorp zitten zeer sterk verankerd. Ik voel me constant zeer verbonden met Villars, zelfs als ik in Mexico of China verblijf. Het zit in mijn cultuur. Ik ben als een landbouwer, de aarde van m'n geboortedorp kleeft steeds aan mijn schoenen. Waar ik ook ben, ik draag steeds de aarde van m'n dorp mee. Ik denk ook dat dit belangrijk is voor alle schrijvers, om zich zeer bewust te zijn van hun afkomst. Als de Japanners van m'n werk hielden (De Reis werd oorspronkelijk gemaakt voor een Japanse uitgever, kl), is dat omdat het verhaal erg vasthangt aan mijn leefwereld. We hebben die roots nodig in deze wereld van mondialisering. Het is belangrijk dat een pakweg Leuvense auteur zijn leefwereld kan overbrengen op zijn publiek. Vandaar dat Villars ook steeds blijft opduiken in m'n werk, hoewel niet steeds op de voorgrond zoals bij de albums die je daarnet vernoemde."
Ik weet dat je nog geregeld terugkeert naar Villars, ik heb je er ontmoet toen je in 2007 aan Het Model werkte. Wat betekent Villars vandaag de dag nog voor je? Edmond Baudoin: "Weet je, de Chinese filosofie is heel belangrijk voor mij. Ergens, met het ouder worden... Ik ben nog lang niet oud, ik heb nog veel dingen te doen in dit leven. Maar stilaan heb ik behoefte om terug te kijken op mijn leven, om terug te keren naar mijn wortels. Misschien zal ik als ik écht oud ben, zoals de oude wijzen in China en Japan terugkeren naar hun berg, terugkeren naar de plaats die me gemaakt heeft. Merk je de filosofie? Het proberen van de cirkel rond te maken, zoals met alles in het leven. Zoals de liefde, zoals het reizen, maar ook wat er gebeurt, wat we zijn, wie we zijn,... Mijn volgende album zal zich een beetje afspelen rond het gegeven van de oude Chinees die terugkeert naar zijn heuvel. Stilaan... ik voel me nog steeds jong... komt er iets in me geslopen dat zich in beweging zet. Binnenkort zal ik mijn Villars terugvinden. Als de tijd me gegund is, zal ik naar Villars terugkeren om te sterven. Je weet natuurlijk nooit, ik kan evengoed in Mexico of Chili doodvallen. Maar buiten zulke onvoorziene omstandigheden... maak ik de cirkel rond. Zoals ik zo vaak doe met wegen." Toen ik in je ateliertje in Villars was, keek ik wat dromerig uit het zolderraampje. Je merkte het op en sprak tegen me over dromen en vrijheid. Wat betekenen die twee woorden voor je? Edmond Baudoin: "Waw, wat een woorden! Daar zit veel filosofie achter... Vrijheid, dat is een vreemd woord. Het wordt tegenwoordig veel gebruikt in onze maatschappij. De vrijheid, de vrijheid,... De vrijheid om op straat te kunnen komen, om te kunnen zeggen wat je wil. Dat soort vrijheid is belangrijk. Maar we zijn niet vrij, we kunnen niet vrij zijn. Ik leg het uit. Zelfs als we op politiek niveau, binnen de maatschappij, een totale vrijheid bereiken, zullen we nog niet vrij zijn. Ik zal er nooit in slagen om alles in een album te vertellen wat ik zou willen vertellen. Ik heb er de middelen niet voor. Zelfs als ik enorm bedreven zou zijn in tekenen en vertellen, zou ik nog niet exact kunnen overbrengen wat ik eigenlijk wil vertellen. Dat is iets wat m'n petje te boven gaat. Zelfs als ik achteraf alles zou uitleggen, zou ik niet voldoende woorden vinden. Zelfs Mozart heeft nooit de muziek geschreven die hij wilde maken, hoewel hij er hard naar streefde. Je hebt dus nooit totale vrijheid, want je beschikt niet over de middelen om er te geraken. En het is net daarom dat we dingen doen. Iemand die alles zou kunnen, zou niets doen. De mooiste gedichten over vrijheid zijn immers in de gevangenis geschreven. We zitten in feite altijd in gevangenschap. Als we niet in de gevangenis van de staat zitten, als we niet in de gevangenis van de externe vrijheid zitten, zitten we gevangen in onze onkunde om de dingen te doen die we willen doen. De vraag over vrijheid is een belangrijke vraag. We hebben maatschappelijke vrijheid nodig. Maar alle dagen vrijheid, vrijheid, vrijheid roepen, wil niets zeggen, want we zijn niet vrij. We zijn niet vrij om te doen wat we willen met onze kinderen, met onze vrienden, met onze ouders. Er zijn steeds beperkingen, en dat is maar goed ook. De vrijheid is in dat opzicht waanzin. Maar tegelijkertijd zoek ik... In m'n volgende album zal ik het hierover hebben. Hoe zal ik het uitleggen?... Zoals de aanwezigheid, het heden, gewoon hier zijn, zoals nu hier met jou, Koen. Echt hier zijn, met een menselijk wezen. Er is de vrijheid van de ander. Of bijvoorbeeld met een boom. In aanwezigheid zijn van een boom. Niets meer. Er niet aan denken om hem te tekenen voor een publicatie, er niet aan denken om erover te spreken met een vriend. Enkel daar zijn om daar te zijn, tegenover de boom. Maar dat is moeilijk! Want als ik het vertel, wil het zeggen dat ik gebruik maak van de boom om het te vertellen. Ik neem als het ware de vrijheid van de boom weg. Dat is ook weer een Chinese filosofie, zie je? Aankomen bij het water, enkel en alleen om bij het water te zijn. De rivier, de blauwe hemel. Enkel om er te zijn. Zoiets zoek jij ook, Koen, daar ben ik zeker van. Voor zover ik je ken... Maar hoe daar te geraken? Het is de droom... de droom om geen beperkingen meer te hebben. Enkel... lucht."
Een grote vrijheid vinden we ook terug in je tekenstijl. Je hebt al met verschillende technieken gewerkt, maar je stijl blijft steeds herkenbaar door de vrijheid en levendigheid. Van waar komt die stijl, en wat wil je ermee uitdrukken? Edmond Baudoin: "Tekenstijl... Stijl. Het is een van de belangrijkste elementen van menselijkheid. Je wordt steeds achtervolgd door je stijl. Zelfs als je aan het wandelen bent, herkennen je vrienden je van ver, zelfs je achterkant. Dat komt door je eigen, persoonlijke stijl. En dat kan veel over je zeggen. Ze zien je wandelen en denken: hij is schuchter, hij is een danser, hij is... Er zijn miljarden mensen op aarde, en we zijn allemaal verschillend. We hebben allemaal onze manier van wandelen, zitten, drinken,... Dus ook als we schrijven, als we dansen, als we strips tekenen. En het is de kunst om steeds verder te gaan zoeken in die muziek, ik noem dat muziek. Het is iets wat in je zit, en eruit wil ontsnappen. Het is beïnvloed door je ouders, door je geboortedorp, door je broer en duizenden andere dingen. En na al die invloeden hebben we niet het recht om onszelf te verloochenen. Het is onze identiteit, het is het enige wat we van onszelf hebben. Onze stijl, hoe we wandelen, hoe we tekenen. Voor mij is dat één grote symfonie, iedereen heeft zijn eigen muziek. Iedereen danst zijn waarheid want z'n stijl is zijn waarheid." Als je spreekt over tekenen, spreek je steeds over muziek. Vanwaar die beeldspraak? Heb je een speciale band met muziek? Edmond Baudoin: "Ik hou enorm van muziek, maar ik ben niet bekwaam muziek te maken. Maar je kan je misschien de volgende vraag stellen: hoe communiceerden de eerste mensachtigen met elkaar? Misschien maakten ze enkel geluiden, enkel wat klakken met de tong. Het was enkel geluid, er waren nog geen woorden met betekenissen. In het album Opa maak ik hier ook gebruik van: geluid zonder woorden. Die geluiden zou je evenzeer kunnen omschrijven als de basis voor muziek dan als de basis voor woorden. Muziek is dus een van de basisexpressies. Vandaar dat ik die beeldspraak vaak gebruik. Misschien stootten de eerste mensen wel geluiden uit als ze op de grond tekenden. Misschien... oh, ja... misschien bewogen ze ritmisch, en is de dans wel een van de eerste manieren van expressie. Ik heb gewoon gekozen voor de term muziek, omdat het voor mij een basisexpressie is." Ik herinner me nu plots een passage uit het interviewboek Entretiens avec Edmond Baudoin waarin een uitgever je werk afkeurde waarna je een korte tijd stopte met tekenen omdat je zonder inspiratie zat. Even daarna zag je een concert van Miles Davis, wat jou inspiratie gaf om verder te gaan. Edmond Baudoin: "Ja, dat was een belangrijk moment voor me. De manier waarop... dit slaat eigenlijk terug op het patchwork waar we het eerder over hadden. De jazz van Miles Davis was toen zo, alles was tweedelig, of zelfs meerdelig. Hij had een piano die too-ta-too-ta-too deed, en plots, PWAAAAAAAA, komt de trompet erdoor. Zijn muziek leek toen helemaal in stukken en brokken, op het eerste zicht leek het of geen van de elementen iets met elkaar te maken had. Maar het werkte! Het waren zoveel kleine stukjes, die op elkaar gelaagd waren, aan elkaar gebreid werden. Het eindresultaat was een verbluffende symfonie. Het had niet de melodie die we kenden en gewoon waren. De eerste jazz was ook lineair, ze herhaalden dezelfde thema's. Maar daar stond ik naar Miles Davis te kijken, zoekend naar het thema dat er niet was. Het was een verbluffend concert, en het inspireerde me om mijn werkwijze te herzien. Het was de rechtstreekse aanleiding om aan Un Flip Coca (niet vertaald naar het Nederlands, kl) te beginnen werken. Ik zocht naar een manier om een collage te maken, om een sfeer uit te drukken met verschillende elementen. Een samenhang creëren zodat je de pagina's uit een album allemaal los kan maken en uiteen spreiden op de grond, als één kunstwerk."
Hoe ga je te werk? Je lijkt me niet de persoon die gedetailleerde potloodschetsen maakt. Edmond Baudoin: "Dat is waar. In dit opzicht ben ik ook weer Chinees, met m'n penseel. Dat penseel heb ik trouwens niet onmiddellijk ontdekt, op een dag stootte ik erop, en het stond me aan. Ik denk dat het instrument dat we gebruiken om te tekenen beelden zend naar onze hersenen. Als ik met een potlood teken, heb ik niet dezelfde boodschappen in m'n hoofd. Als ik met een pen teken, is het niet hetzelfde. Als ik met het penseel teken, heb ik steeds dezelfde impulsen in m'n hoofd. Maar ik kan natuurlijk niet rechtstreeks met penseel op de definitieve pagina's werken. Ik werk op vellen papier, ik teken de kaders, ik zoek waar de personages staan. Vervolgens herteken ik dit met behulp van een lichtbak op een volgend vel. Maar steeds met een penseel, in plaats van potloden te gebruiken. Potloden zouden me in een ander mentaal universum brengen, dus ik blijf werken in het universum van het penseel. En ik trek het dan nog eens over. De definitieve versie is meestal de derde of de vierde versie. Soms gebeurt het wel eens dat de eerste versie van één kader de beste blijkt te zijn. Dan knip ik die uit, en plak ik hem op de definitieve pagina. Met de huidige digitale technieken bij de drukker zie je dat toch niet meer... en eigenlijk vind ik het ook wel mooi als je dat ziet. In veel van m'n albums zie je de randen van uitgescheurde pagina's. Het is een vrijheid die ik me graag veroorloof. De eerste tekening is soms net daarom de beste, omwille van de vrijheid. Men zegt zo vaak tegen tekenaars dat hun schetsen beter zijn dan de geïnkte versie. Bij mij is het ook zo, de eerste versie, waar ik vrij was. Dus dan plak ik die erin... Het Model is hoofdzakelijk gemaakt in aquarel, bij mijn weten je eerste werk in deze techniek. Vanwaar de keuze? Edmond Baudoin: "Het is inderdaad m'n eerste werk in aquarel. Maar het is eigenlijk geen keuze van mij. In de wereld van het stripverhaal zijn het dikwijls vrienden die je een stapje vooruit duwen. Dit album is gemaakt voor de Franse uitgeverij Gallimard, en op dat moment was Joann Sfar de verantwoordelijke van de collectie. Joann Sfar wilde graag dat ik een album voor hem maakte, dus hij is me komen opzoeken. Hij vertelde me dat ik mocht maken wat ik wilde, "maar je gaat het maken in aquarel". "Je zal zien, je zal je amuseren." Hij heeft me toen meegenomen naar een winkel, me een aquareldoos en enkele schriftjes gekocht en zei: "Voila, nu is het aan jou."" In Het Model hergebruik je het thema van de schilder met zijn model zoals in Het Portret en De Ogen in de Muur. Wat is het wezenlijke verschil tussen deze drie? Edmond Baudoin: "In Het Portret gaat het over iemand die een portret van het model wil maken, het leven in haar tekenen. Het lukt hem niet, niemand zou in die opzet kunnen slagen. De Ogen in de Muur ging over het proberen te begrijpen van dat jonge meisje, een beetje een andere vorm van een portret te maken. Proberen het meisje te begrijpen. Het Model is meer opgevat als een dialoog tussen tegenstellingen: een oude man en een jong meisje. Een enorm leeftijdsverschil tussen de twee, maar vooral ook het feit dat het een man en een vrouw is. Dat is het meest primaire verschil van al. De oude man probeert over het leven te vertellen, uit te drukken wat hij van het leven geleerd heeft. Dus in feite maakt hij, met behulp van zijn model, een zelfportret. Hij is de verteller, het gaat om zijn leven. De schilder, dat ben jij. Edmond Baudoin: "Dat ben ik, ja, in een verouderde versie."
Waarom heb je jezelf ouder voorgesteld? Is dit om jezelf te distantiëren van het onderwerp? Edmond Baudoin: "Omdat ik... omdat... Weet je, als men een wijze man voorstelt, zie je altijd een enorme baard, zoals God. Hij is een beetje God in dit verhaal: hij geeft levenslessen, pretendeert de waarheid te kennen, hij heeft alles meegemaakt, alles geleerd. Hij is een beetje... ja, een beetje vervelend, zelfs verwaand. Gelukkig is het model er ook, die hem een beetje tegengewicht kan bieden." Je strips hebben een heel eigen, unieke stijl. Ook uit je keuzes van onderwerpen lijkt het dat je ze in hoofdzaak voor jezelf maakt. Lig je nog wakker van de reacties van je publiek? Edmond Baudoin: "Ja, natuurlijk. Ik denk dat een auteur, schrijver, tekenaar nooit alleen is. Er is altijd iemand die over je schouder meekijkt naar wat je doet. Er zijn de recensenten, er is het publiek. Ik krijg vaak prachtige en lovende lezersbrieven... Natuurlijk, als iemand de moeite doet om me te schrijven is het niet om me te beledigen, om te zeggen dat het merde is wat ik maak. Maar de brieven beïnvloeden me wel. Weet je, een auteur is nooit alleen. Er zijn steeds broers, zussen, zijn kinderen die hem vertellen wat ze van zijn werk vinden. Er zijn vrienden, lezers, recensenten en uitgevers. Fysiek zit de auteur alleen voor zijn tekentafel, maar mentaal is hij nooit alleen. Hij werkt met in zijn gedachte zijn huidige liefde, of vorige liefdes. Hij maakt zijn verhaal eigenlijk altijd voor een ander. Als hij het enkel voor zichzelf zou maken, zou er ook geen reden zijn om het werk uiteindelijk te tonen. Er zijn kunstenaars die hun werk nooit tonen, maar ik toon m'n werk graag. En ik kijk soms uit naar de reacties van het publiek." Morgen heb je een signeersessie. Vind je het fijn om je lezers te ontmoeten en er een tekening voor te maken? Edmond Baudoin: "Jazeker. Maar als ik dédicasses maak, ben ik steeds aan het werk. Mijn penseel zoekt de meest correcte lijn, opnieuw en opnieuw. Natuurlijk maak ik iemand heel blij met die tekening, maar ik ben ook steeds voor mezelf aan het zoeken, aan het leren. Ik voel me soms zoals een zanger. Een zanger zingt elke avond dezelfde liedjes, maar het publiek is steeds anders, waardoor er een andere interactie is. Hierdoor is een concert nooit hetzelfde. Als iemand me op een signeersessie een boek geeft, voel ik een interactie hem of haar. Ik probeer die lezer aan te voelen waardoor mijn tekening nét iets anders zal zijn als alle voorgaande tekeningen. Dat interesseert me, die ongesproken band die m'n tekening zal beïnvloeden. Wat gebeurt er juist tussen de lezer en mij? Ik probeer het leven te begrijpen. Wat is het verband tussen de persoon die me het boek gaf en de lijn die ik er net ingetrokken heb? Dus ik vind een signeersessie steeds boeiend, ik doe dat graag." In januari verschijnt je volgende album bij Gallimard: Le Peau d'Âne. Wat mogen we van dat album verwachten? Edmond Baudoin: "Le Peau d'Âne is een sprookje van Perrault. Ik denk niet dat Perrault hier erg bekend is. De gebroeders Grimm wel. Maar dus Peau d'Âne, gebaseerd op Perrault. Ik bedenk me net dat het maar goed is dat de gebroeders Grimm dit verhaal niet verteld hebben, het zou zware kost geworden zijn. Het is een moeilijk verhaal. Het gaat over een klein meisje, een prinses. Haar moeder is gestorven. Vanaf dat moment wil haar vader, de koning, geen contact meer hebben met mensen, uit verdriet. Hierdoor heeft het prinsesje samen met haar moeder ook haar vader verloren. Intussen groeit het prinsesje op tot een prachtige jonge vrouw, erg aantrekkelijk. De koning wil niet hertrouwen om voor mannelijk nageslacht te zorgen, wat in die tijd heel belangrijk was voor troonsopvolging, want er is geen vrouw zo mooi dan zijn gestorven vrouw. Op een dag maakt de koning een wandeling door zijn tuinen, en ziet daar de prinses: ze is mooier dan zijn vrouw ooit was. Dus de koning beslist om met zijn dochter te trouwen. We zitten hier met een incestueus gegeven, als de gebroeders Grimm dat hadden moeten schrijven... ohlalala... Het meisje heeft veel respect voor haar vader, maar ze wil natuurlijk niet met hem trouwen! Een van haar voedsters raadt het prinsesje aan om iets onmogelijks te vragen als bruidsschat om zo onder het huwelijk uit te komen. Maar wat ze ook vraagt, de koning slaagt er steeds in het haar te geven, tot en met een jurk van huid van de ezel die goud gaf. Dit is natuurlijk symbolisch voor alle rijkdom van de koninkrijk. Uiteindelijk slaagt ze erin om te vluchten uit het kasteel, en komt ze de prins van haar dromen tegen. Ik heb dat allemaal veranderd. Mijn verhaal speelt zich af in drie dimensies. Ik gebruik het verhaal van Perrault, maar ik breek het in stukken, ik verander het, bekijk het alsof het nooit neergeschreven is, enkel van ouders naar kinderen doorverteld is, vele generaties lang. Het verhaal is zijn eigen leven gaan leiden. Ik vertel het alsof een vader het aan z'n dochter verteld, waardoor er een dimensie bijkomt, een hedendaagse vader/dochterrelatie. De vader vertelt een modernere versie van het verhaal. En daarnaast vertel ik nog over de dromen die het meisje heeft nadat haar vader het verhaal heeft verteld, dat is de derde dimensie. Deze dromen sluiten in feite dichter aan bij de Perrault-versie dan het verhaal dat de vader vertelt. Dat was een lange uitleg, hé! Je kan daarin knippen naar believen, hoor (deze versie is inderdaad ingekort, kl)."
Welke andere projecten mogen we in de toekomst nog van je verwachten? Edmond Baudoin: "Ik ben vorig jaar in Mexico geweest, en heb daar het album Amatlan gemaakt, eerder dit jaar verschenen bij L'Association. Ik ben in Mexico gefascineerd geraakt door de grens tussen Amerika en Mexico, in feite interesseren alle grenzen in de wereld me. Ik droom vaak over een wereld zonder grenzen, maar er komen steeds meer en meer grenzen. Er zijn zelfs grenzen met muren. We hebben allemaal gezongen toen de Berlijnse Muur viel, maar op andere plaatsen bouwen ze nog steeds muren. En daar, tussen Amerika en Mexico, staat ook een muur. Heel Zuid-Amerika lijkt wel naar het noorden te trekken, tot tegen de muur. Ze dromen allemaal om voorbij de muur te geraken, maar veel van hen, zeker de vrouwen, sterven in Ciudad Juarez. Aan de andere kant van de muur ligt El Paso, daar liggen de Amerikaanse dromen voor het rapen, op een steenworp afstand. Ciudad Juarez is een stad van criminaliteit. Er is veel drugshandel, men probeert drugs naar Amerika te smokkelen. De vrouwen die naar Amerika willen trekken, komen vaak alleen aan in de stad. Ze worden aanzien als prostituees, worden verkracht en vermoord. En dat allemaal zonder tegenstand, de politie treedt amper op. Ik heb een beurs aangevraagd, en gekregen, om naar Ciudad Juarez te gaan om er een album te maken. Niet over het geweld in de stad, daar zijn journalisten voor. Ik wil een album maken over het leven daar, over de dromen van de mensen. Maar ik kan nog niet onmiddellijk vertrekken, want ik heb nog andere zaken gepland voor het voorjaar. Bovendien komt daarbij dat de staat ook een tegenprestatie verwacht voor de beurs die ze me schenken. Ik weet niet hoe dat hier in België is, maar in Frankrijk worden we geacht om les te geven of iets dergelijks. Dus ik kan pas in oktober 2010 vertrekken want in Mexico begint dan het universitaire jaar. Op zich niet slecht want tijdens de zomer is de hitte daar ondraaglijk. Dat zou het onmogelijk maken om te werken, want ik wil in de straten zitten tekenen, onder de mensen komen. Dat is een van de toekomstprojecten, er zijn er meerdere. Ik ben momenteel bezig aan een boek dat de titel L'Éloge de l'Impuissance draagt (vrij vertaald: De Lofrede van de Onmacht, kl). Dit is het project dat ik daarstraks al even aangehaald heb toen we over vrijheid spraken. Het is mooi om niet te kunnen. Het is mooi om niet in staat te zijn een album te maken, maar we zullen er toch een maken. Het gaat over de ballade van het leven, de levenswandeling die nergens naartoe gaat, er is geen doel. Enkel de wandeling, met mooie momenten en tegenslagen. Daarover ben ik aan het vertellen in dit boek, daarover heb ik eigenlijk al vaker verteld, maar in andere woorden, met andere beelden. Er staat ook nog een klein project met Fred Vargas op stapel. En nog vanalles... Ik heb nog veel werk." Wil je je in de toekomst vooral concentreren op eigen werk? Of ga je nog adaptaties zoals Peau d'Âne maken, of met scenaristen werken? Edmond Baudoin: "Ik heb eigenlijk geen prioriteiten op dit gebied. Ik doe beide graag. Maar ik denk dat ik in hoofdzaak eigen werk ga maken, want ik heb nog veel te vertellen. Steeds opnieuw neem ik mezelf voor dat dit het laatste album gaat worden, maar het blijkt steeds dat het dan toch niet zo is. Veel regisseurs zeggen dat ook, iedereen zegt dat. "Dit is de laatste, want anders ga ik mezelf herhalen!'" Maar dan komt er toch weer een project..." Ik dacht dat je je meer op de schilderkunst wilde toeleggen? Edmond Baudoin: "Ja, inderdaad. In de zomer heb ik veel schilderijen gemaakt. Ik doe dat heel graag, het is een mooie afwisseling. Ik heb een hele serie gemaakt voor Gallerie Petits Papiers. Ze hebben daar een kleine expositie rond gehouden. Ik ga ook zorgen voor een website, waarop ik dit soort zaken kan tonen. Ik heb zin om... Het is belangrijk in deze tijd dat ik een overzichtelijke website met mijn werk heb. Volgende week komt er iemand langs om dat te bespreken. Voilà, dat is nóg een toekomstproject!" > KOEN LOMMELEN — 19 december 2009 |
