De Stripspeciaalzaak -- Interviews en meer: Betty & Dodge

"Ieder creatief mens in België is opgegroeid met strips. Het is ons collectief geheugen."

Pat en Jean-Claude, ik hoef jullie eigen palmares niet op te sommen (zie kolom hiernaast) om aan te tonen wat jullie tot nu toe al gepresteerd hebben op film- en literatuurgebied. Waarom nu deze duik in de wereld van het stripverhaal?
Jean-Claude Van Rijckeghem: "Die duik is er toevallig gekomen. Als mijn dochter niet met de dochter van Thomas op de schoolbanken had gezeten en wij elkaar niet hadden ontmoet, dan was deze strip er wellicht nooit gekomen. Het was Thomas die ons vroeg om iets voor hem te schrijven dat zich rond de oorlogsjaren afspeelde, en zo geschiedde.
Voor mij is een stripboek schrijven een jeugddroom. Als tiener was ik gefascineerd door meesters als Jean-Michel Charlier, Greg en René Goscinny en de verhalen die ze vertelden. Ik kende de namen van stripscenaristen lang voordat ik de namen van filmregisseurs kende. Ik herinner me dat ik Charliers verhalen het meest bewonderde: Blueberry, Roodbaard, De Beverpatroelje en Joris Jasper. Toen ik het weekblad Robbedoes elke week las, verscheen Twintig Miljard onder de Aarde van De Beverpatroelje à rato van één pagina per week. Het duurde bijna een heel schooljaar voor het avontuur was afgelopen. De suspens van dat verhaal hield me heel dat schooljaar bezig. En ja, als tiener droomde ik ervan om later ook een verhalenverteller te zijn en die moeilijke, veeleisende lezer op het puntje van zijn stoel te krijgen."
Pat Van Beirs: "Ik was ook eerst stripfanaat voor ik filmfan werd. Ik knipte de strips van Old Shatterhand uit De Standaard en plakte die in een zelfgemaakt album. Spannendste vond ik Llano Estacado van Karl May en Studio Vandersteen, een onwaarschijnlijk wreedaardige wraakhistorie in Texas. En de kleine stripverhalen uit Robbedoes verzamelde ik ook gretig. Mijn vader protesteerde tegen het onnozele stripgehalte van de Batman-reeks op tv, maar ik vond het geweldig. Ik verslond Nero en heb nog steeds de oude Kuifjesalbums van mijn vader uit 1947."

Met De Bal werkten jullie al met een regisseur met een stripachtergrond. Zijn er zo nog veel stripliefhebbers bij filmmakers en acteurs?
Jean-Claude Van Rijckeghem: "Ongetwijfeld wel. Met Dany Deprez, regisseur van De Bal, had ik gewerkt aan een documentaire over Belgische strips. Koen De Bouw vertelde me ooit dat hij een grote fan was van Thorgal. Ik weet dat Robbe De Hert ook een grote stripfan is."
Pat Van Beirs: "Ieder creatief mens in België is opgegroeid met strips. Het is ons collectief geheugen."

Pat herkennen we als matroos in de tweede strook van het album. Ben jij dan die dronkenlap in de strook erna, Jean-Claude?
Jean-Claude Van Rijckeghem: "Nee, nee, ik ben de matroos, hij de dronkenlap (lacht)."
Thomas Du Caju: "Nee nee, Pat valt van de trap op het welkomstfeestje van Betty!"
Pat Van Beirs: "Ja ja. Eigenlijk is het een hommage aan mijn vader en grootvader, die beiden in de marine zaten, mijn vader in 1946 en mijn opa in de Eerste Wereldoorlog als vrijwilliger bij de Merchant Marine."

Thomas, voor deze reeks liet je Sabbatini voor wat het was of zag je dat liever anders uitgedrukt? Wat vond Luc Morjaeu van je keuze?
Thomas Du Caju: "Ik kan maar zoveel strips tekenen op een jaar dus er moest gesnoeid worden, Luc snapt wel vanwaar die keuze komt, we zaten dan ook ongeveer in het zelfde schuitje, hè. Voor Luc was het wel meer een 'verzetje' in vergelijking met Suske en Wiske. Ik heb er alvast geen spijt van."

Toen ik eerst en vooral de achterflap las, voelde ik het al in mijn kleine teen dat de twee hoofdrolspelers ooit meer dan enkel ergernis voor elkaar zullen voelen. 't Is eigenlijk een buddyverhaal, hè? Zoals Leathal Weapon waarbij de twee hoofdrolspelers elkaar eerst niet kunnen luchten en plagerig door het leven gaan, maar uiteindelijk de beste maten worden.
Jean-Claude Van Rijckeghem: "Ja, het is zeker een soort buddyverhaal maar ik denk niet of ze ooit beste maatjes zullen worden. Maar, goh, wie weet, David, wie weet."
Pat Van Beirs: "Natuurlijk gaan we het zolang mogelijk rekken, maar het is en blijft een zedige strip, ver van de brutale seks die we in stripland wel eens moeten aanschouwen dees dagen.

By the way, beseffen jullie dat na het mogelijke uitwisselen van een eerste kus de lezer wel eens al zijn interesse zou kunnen verliezen? Het verlangen of de verwachtingen zijn dan toch ingelost en daarna valt er niets extra te vertellen dat de lezer net zo hard zal willen volgen. Het succes van tv-reeksen als Melrose Place, Lois and Clark, The X-Files en talloze andere begon min of meer te tanen na vrijages van respectievelijk Billy en Allison, Lois en Clark (alias Superman) en Mulder en Scully. Laat die twee dus maar van elkaar blijven. Of hebben jullie andere troeven achter de hand?
Jean-Claude Van Rijckeghem: "Heel juist opgemerkt, David. We houden het in gedachten! De lijn die de reeks moet volgen, hebben we min of meer in gedachten, maar ergens willen we nog niet weten wat de personages precies zal overkomen en hoe dit hele grote verhaal van Betty & Dodge juist zal aflopen. Je kan als schrijver hindernissen en situaties naar je personages toe gooien, maar hoe ze zich daaruit redden en wat ze uiteindelijk doen en of ze uiteindelijk gaan zoenen, dat moet allemaal blijken tijdens het schrijfproces. Je hoopt als schrijver altijd dat het de personages zullen zijn die je gaan verrassen. En over die eerste kus, tja, er is natuurlijk dat ene, onwezenlijke moment in deel zeven waar ze allebei aan een rotspuntje bengelen honderden meters boven een schuimende branding. Zij kijkt dan in zijn donkere ogen en hij zegt... (lacht)"
Pat Van Beirs: "Het is interessanter als er zich een soort chemistry voordoet die op een ander niveau speelt dan het louter romantische. Neem nu Steed en Mrs. Peel in The Avengers vroeger. Ze zijn perfect op elkaar ingespeeld, maar de diepe band wordt enkel met flegmatieke humor geduid. Pas op het eind blijkt dat Mr. Peel, die je nooit ofte nimmer te zien hebt gekregen, eigenlijk een exacte dubbelganger is van Steed. Intens weerwerk mag je niet laten versuikeren."

Een ander te verwachten element zie ik in een derde personage dat jaloezie zal losweken bij de op dat moment minder beminde partij. Zie ik dat goed?
Jean-Claude Van Rijckeghem: "Hmmm... wie weet..."
Pat Van Beirs: "Wel, er is Betty's verloofde Harry die steeds te bereiken valt per telefoon. Benieuwd hoe die tegenpool van Dodge zich in het verhaal zal wurmen."

Is de rat Pulitzer jullie Bobbie, Spip of Idefix en knaagt het later nog touwen door bij een of andere gevangenneming?
Jean-Claude Van Rijckeghem: "Nee, Pulitzer is een luie rat die zweert bij dutjes op de warmwaterbuizen, een beschimmelde Waldorf-salade en vrouwtjesratten met lange wimpers."
Pat Van Beirs: "Ja, Pulitzer zal op een bepaald moment ontvoerd worden door de nazi's en enkel voor een enorm losgeld worden vrijgelaten, iets wat blijvend zal knagen aan zijn geweten. Maar uiteindelijk geeft hij dan zijn leven voor Dodge, die zo de Pulitzerprijs haalt."

Over de nazi's gesproken. De reeks (of een eerste cyclus) zal acht delen tellen en loopt van 1937 tot de Tweede Wereldoorlog. Kunnen jullie de luchtigheid blijven bewaren met dergelijke gebeurtenissen op de achtergrond? Tot hoe ver zullen jullie gaan om door te dringen in de ware verschrikkingen van de oorlog?
Pat Van Beirs: "De verschrikkingen van toen komen nu bijna romantisch over door het retropatina en de drang van nieuwe rechtse krachten om de nazimisdaden af te doen als details of voetnoten bij de Grote Geschiedenis, maar ook al hing de dreiging van een 'wereldbrand' toen tastbaar in de lucht, toch was er een soort wrange, cynische humor gekoppeld aan een wanhopig streven naar beter. Op het eind van de Spaanse Burgeroorlog, toen Franco won, zag het er niet bijster goed uit voor de democratie in Europa, maar Groot-Brittannië en later de VS, hielden koppig stand. Onze personages doen gewoon hun kleine ding, een beetje zoals op het eind van de film Casablanca."

Een medewerker van ons merkte al op dat Thomas precies met groot plezier oude wagens tekent. Hij vond ook dat ze zeer overtuigend en met veel vaart door de straten rijden. Hoe lang zwoeg je op zulke scènes, Thomas?
Thomas Du Caju: "Ik werk ongeveer drie dagen aan een pagina, die straatbeelden gaan soms sneller dan scènes die op het eerste zicht simpel zijn. Een goedgevulde pub bijvoorbeeld.

Tekende je ook graag die oude gebouwen met typische brandtrappen?
Thomas Du Caju: "Die trappen zorgen ervoor dat je meteen die stad herkent, ook al heb je geen panoramisch overzicht. Dus die kwamen wel van pas, ja."

Je hebt dus vast veel documentatie geraadpleegd. Waar vind je die tegenwoordig het best?
Thomas Du Caju: "Op het internet, of course!"

Zijn jullie zelf al in New York geweest? Of staat dat eventueel op het programma? In principe mogen jullie dat inbrengen bij jullie belastingaagifte, hoor.
Thomas Du Caju: "Getver, nou zegt ie dat. Kan ik alsnog vertrekken?"
Jean-Claude Van Rijckeghem: "Dank voor de tip over de belastingsaangifte. Goed idee! Ja, ik ben al een paar keer in New York geweest en met een aantal stadsgidsen terug naar huis gekomen die we gebruikten als referentie. Ik ben heel benieuwd om terug te gaan. Ik weet dat ik dan, sentimentele kluns die ik ben, de locaties ga zoeken waar het eerste avontuur van Betty & Dodge zich heeft afgespeeld.
Pat Van Beirs: "Ik ga deze zomer met mijn huisgenoten. We zijn erg getiktakt nu Betty & Dodge ons warm gemaakt hebben. Benieuwd of het Vrijheidsbeeld er effectief nog zal staan dan..."

Ik geloof dat Hec Leemans ook een fan is van dit tijperk. Leg eens uit wat er zo boeiend is aan deze periode.
Pat Van Beirs: "Enerzijds had je toen, vooral in de vroege jaren dertig, een enorm vooruitgangsgevoel, een vrijheid ook in de kunsten, een grote moderniteit, iets wat lijnrecht tegenover de dictatoriale drijfveren stond van de dwingelanden in de As Berlijn-Rome-Tokio. Die conflicten maakten de politieke arena van toen bijzonder intrigerend en pijnlijk. Oorlog leek onvermijdelijk en men voelde zich onmachtig. Het werd een tsunami. Het waren wat de Chinezen noemen 'interessante tijden' die bol stonden van grote en kleine conflicten. Dat zorgt voor drama en drama's op alle niveau. Tegelijk waren de omgangsvormen nog niet zo plat en vulgair als nu."

Leemans vertelde daaromtrent eens dat het opletten is met knipoogjes naar historische feitjes omdat je er niet steeds mag vanuit gaan dat de lezer die ook allemaal weet.
Thomas Du Caju: "Ik weet niet of het noodzakelijk is dat iedereen die feitjes kent, je kan het verhaal ook als volstrekt onwetende lezen."
Pat Van Beirs: "De weetjes moeten functioneel zijn voor het verhaal. Je mag niet beginnen schoolmeesteren want dat maakt een relaas loodzwaar om lezen."

De tekenfilm Sneeuwwitje dateert dus uit de periode van het album, maar kan je me verklappen hoe de vuistdikke roman Anna Karenina eindigde?...
Jean-Claude Van Rijckeghem: "De roman vertelt twee liefdesverhalen waarvan er één goed en één heel slecht afloopt. Het titelpersonage, de mooie Anna Karenina, zit in een saai huwelijk en gaat vreemd met een jongere Russische officier. Haar echtgenoot gaat alleen akkoord met een scheiding als zij belooft hun zoon niet meer te zien. Uiteindelijk gooit de mooie Anna zich onder een trein. Een echte negentiende-eeuwse tranentrekker is dat boek! Eén en al noodlot! En hij is negenhonderd pagina's dik: je kan er een boerenpaard bewusteloos mee slaan."
Pat Van Beirs: "De wordingsgeschiedenis van Sneeuwwitje is op zich al een verrassende boel. Nu vindt iedereen die film evident, maar toen..."

Hoe verloopt een gezamenlijk schrijfproces eigenlijk? En wat zijn de verschillen met een roman of een filmscript? Is die 'taal' anders?
Jean-Claude Van Rijckeghem: "In wezen verzorgt Pat de research en verzorg ik het verhaal. De eindredactie van het scenario doen we samen. Een scenario voor een stripverhaal ligt niet zover van een scenario voor een film. Het leuke aan een strip is dat het scenario veel korter is en dat alles kan, van neerstortende vliegtuigen tot hallucinante achtervolgingen in het centrum van New York. Voor een filmscenario ben ik me altijd heel erg bewust van de praktische uitvoering van de film en dan ga ik het aantal locaties en personages zo beperkt mogelijk houden.
Strip en film kenmerken zich verder door uiterlijk conflict. De personages maken ruzie, proberen elkaar de duvel aan te doen of rukken elkaar de kleren van het lijf. Het karakter van de personages wordt duidelijk door wat ze doen en welke beslissingen die ze nemen wanneer het water hen aan de lippen staat. In een film kan je, dankzij de vertolkingen van de acteurs, de personages nog veel meer uitdiepen en nuanceren maar in grote lijnen zijn er veel gelijkenissen tussen strip en film. In een roman krijg je dan weer meer innerlijk conflict. Een personage kan een hele roman lang in de knoop liggen met zichzelf zonder dat hij of zij grote conflicten heeft met zijn buurman of familie. Je kan een hele roman lang in de geest van een personage zitten en je geen moment vervelen maar in een film of een strip zou dat iets heel saais opleveren. Dat is ook de reden waarom veel romanadaptaties mislukken en waarom de meeste stripverfilmingen wel succesvol zijn. De interessantste romans om voor een film (of een strip) te adapteren zijn die waarin zowel uiterlijk als innerlijk conflict aanwezig is.
Verder is een roman natuurlijk het grote langeafstandswerk. Aan onze roman Jonkvrouw, over een jonge vrouw in de middeleeuwen, hebben Pat en ik destijds meer dan twee jaar gewerkt. Daar ben je veel meer bezig met het zoeken naar de juiste stijl, de omschrijving van de gevoelens van een personage en de beschrijving van een vergane tijd."

Bedankt voor deze inzichtrijke minicursus. Had jij inspraak in het scenario, Thomas?
Thomas Du Caju: "We hebben samen de ingredienten gekozen, maar ik vind het scenario zo goed dat ik niks kan verzinnen als bijdrage. 't Is een tekenaarsdroom wat mij betreft. Schrijven is niet mijn ding dus ik blijf bij mijn leest."

Deed je zelf ook de inkleuring want die is wel sfeervol.
Thomas Du Caju: "Ja, ik heb altijd al zelf ingekleurd en dat zal waarschijnlijk ook zo blijven."

Vanwaar de dubbele uitvoering in softcover en hardcover?
Thomas Du Caju: "Dat moet je aan de uitgever vragen, hè, maar ik vind het wel fijn. De acht extra pagina's staan vol geestige extra's die we anders nergens kwijt konden en je hebt nu éénmaal nogal wat voorstanders van een hardcoverversie. Op die manier kan je zowel de democratische versie als de luxueuze aanbieden, voor elk wat wils dus."

De hardcover biedt interressante goodies met extra achtergrondinformatie, een deleted scene (zie afbeelding hierboven) en een vooruitblik op deel 2. Die extra pagina's zijn precies de extra's van een dvd. Zijn jullie die zeldzame kijkers die al die commentaren en bonussen volledig uitzitten?
Jean-Claude Van Rijckeghem: "Wel er zijn van die dvd's, zoals The Godfather en Bullitt, die dankzij de extra's echte lessen in filmmaken bevatten. Wij wilden het in onze extra's niet zozeer hebben over de achtergrond en het maken van de strip maar over Betty & Dodge zelf. Pat en ik zijn gewoon erg in hen geïnteresseerd. Hoe schrijft Betty een brief aan haar verloofde? Wat doet Dodge met zijn rat als hij een week weg is? Hoe voelen ze zich na zo'n avontuur? Hoe ziet hun bestaan eruit als ze niet aan halsbrekende leven-of-dood-avonturen doen en gewoon thuis in de sofa hangen? Het zijn dingen die we niet altijd kwijt kunnen in de strip zelf. Voor ons, als schrijvers, zijn Betty en Dodge meer dan gewoon helden van papier. We proberen hen te zien als mensen die echt hebben geleefd. Ze hebben elk een wild en opwindend levensverhaal dat we stukje bij beetje zelf ontdekken.

Zit er eigenlijk een film in Betty & Dodge of benutten jullie liever optimaal de mogelijkheden zonder beperkingen van het stripmedium?
Jean-Claude Van Rijckeghem: "We proberen ons altijd heel erg te concentreren op het medium waarvoor we schrijven. We zien in Betty & Dodge alleen maar de 'stripreeks' en denken nooit aan een roman of een film. Als we dat zouden doen, zou dat heel verwarrend werken, denk ik."
Pat Van Beirs: "Strip heeft echt zijn eigen wetmatigheden. Daarom mag je zo’n stripverhaal nooit uit zijn eigen specifieke beeldtaal lichten, want dat leidt dikwijls tot ronduit gênante catastrofes."

Standaard Uitgeverij investeerde dit jaar opvallend in nieuwe reeksen en liet dat ook weten in de wenskaart die het verstuurde naar hun contacten en waarvoor jij de illustratie verzorgde, Thomas. Betty & Dodge is al de derde reeks na Figaro en Vigilantes die met enige bombarie werd gelanceerd. Waren jullie zelf vragende partij?
Thomas Du Caju: "Wij zijn met ons project naar Standaard Uitgeverij gestapt, ja."

We moeten wel opmerken dat Standaard Uitgeverij net zo vaak reeksen stopzet die niet een bepaalde minimumverkoop halen. Orphanimo!! en De Kriegels zijn daar twee recente voorbeelden van. Welke garanties kregen jullie?
Thomas Du Caju: "Standaard verschilt daarin niet van andere uitgevers, en garanties bestaan er niet, hè. Het is op een gegeven moment in het voordeel van zowel uitgever als auteur om er een punt achter te zetten en met iets anders te beginnen."

Steve Van Bael stopte zijn medewerking aan Kiekeboe. Vond je dat een verstandige keuze, Thomas? Jij blijft immers aan de slag bij Merho.
Thomas Du Caju: "Heu, Steve z'n keuze is de zijne, hè. Wat voor hem de juiste keuze is, hoeft het niet noodzakelijk ook voor mij te zijn.

Wat wordt nu de verschijningsfrequentie van de reeks?
Thomas Du Caju: "We gaan voor twee strips per jaar."

Wij zouden nog wel een tijdje kunnen doorgaan, maar het wordt tijd dat onze lezers snel zelf het album ontdekken. Nog veel werkplezier en succes, heren.