TWEE COMPLETE TRILOGIEËN KLIK voor andere strips van Frédéric Richaud DE SLAG 1-2-3 / BEREZINA 1-2-3 Ivan Gil + Frédéric Richard naar de romans van Patrick Rambaud Microbe | 64 p. • 72 p. (Berezina 3) | € 19,95 (HC), de SC' verschijnen in 2019 "Wat een (strip)roman is mijn leven toch!" — Napoleon Bonaparte Toen Napoleon Bonaparte (1769-1821) na de Slag bij Waterloo (18 juni 1815) verbannen werd naar het piepkleine, afgelegen en rotsachtige eiland Sint-Helena, meenden zijn vijanden dat de wereld definitief verlost was uit de klauwen van de Franse generaal. Aan Napoleons veroveringstochten was inderdaad een einde gekomen, maar met dezelfde energie die hij tijdens zijn militaire en politieke loopbaan aan de dag gelegd had, zette de verbannen keizer zijn zinnen nu op een andere verovering: die van de harten en geesten van de mensen van zijn generatie én de generaties die nog zouden komen. Maanden aan een stuk dicteerde Napoleon zijn memoires aan Emmanuel de Las Cases (1766-1842), waarbij hij zijn eigen versie gaf van de twintig jaar toen zijn naam op iedereens lippen lag. Las Cases keerde terug naar Europa en publiceerde zijn boek twee jaar na het overlijden van Napoleon. Zijn Mémorial de Sainte-Hélène en het herbegraven van l'Empereur in de Dome des Invalides in Parijs in 1840 zorgde als het ware voor een verrijzenis van de keizer die naar eigen zeggen op Sint-Helena de doornenkroon van Christus gedragen had. Die concurrentie met de stichter van het christendom blijft tot vandaag bestaan, want alleen "Jezus Christus" levert bij Google meer zoekresultaten op dan "Napoleon Bonaparte". En dat is ook logisch, want de man die aan het kruis gestorven was, had bijna duizendachthonderd jaar voorsprong op de verbannen keizer... In de tweehonderd jaar na zijn dood is l'Empereur populairder dan ooit: hij duikt op in films en televisieseries; er zijn computerspelletjes aan hem gewijd, cognac, casinospelletjes en snoepgoed dragen zijn naam en alsof dat nog niet genoeg is zijn er meerdere personen die hem imiteren. Door zijn typische hoed, sobere groene kolonelsuniform à la chasseur en de grijze regenjas valt de hedendaagse Napoleon op te midden van honderden of duizenden andere reenactors die met vurig enthousiasme de vele napoleontische veldslagen, zoals Waterloo, naspelen. Napoleon is meer dan ooit springlevend en de populariteit — zeg maar napoleonmanie — zal de komende jaren alleen nog maar toenemen, met als absolute hoogtepunt de grootse herdenking van het tweehonderdjarig overlijden van Napoleon in 2021! Door die immense populariteit zouden we bijna vergeten dat er ook nog serieuze boeken over de Franse keizer geschreven worden. Die schrijfsels zijn niet te tellen en bijna wekelijks wordt het monument Napoleon verder onderstut door de publicatie van nieuw materiaal. Daar zit heel veel rommel tussen, maar ook absolute pareltjes, zoals de boeken van Patrick Rambaud (1946), die een trilogie wijdde aan een aantal 'zwakkere momenten' uit het leven van de legendarische veldheer: La Bataille (1997), Il Neigeait (2000) en L'Absent (2003). In het bekroonde La Bataille (De Slag) staat de dubbelslag van Aspern en Eßling centraal (21-22 mei 1809), waarbij Napoleon voor het eerst het onderspit moest delven, namelijk bij zijn mislukte poging om de Donau over te steken en de Oostenrijkers te verslaan. Drie jaar later was de nederlaag van de keizer nog rampzaliger, namelijk toen hij met de staart tussen de benen uit Rusland vertrok. Het weer was bar koud (Il Neigeait - het sneeuwde) en de vermoeide keizer verloor honderdduizenden manschappen van zijn Grande Armée, en dan zeggen we nog niets over massale hoeveelheid edele viervoeters die de veldtocht niet overleefden. Nog was de keizer niet moegestreden, in 1813 werd hij verslagen bij Leipzig (16 tot 19 oktober 1813) en in 1814 werd hij naar Elba verbannen toen Parijs — door verraad — zonder slag of stoot aan de geallieerden werd overgeleverd. De afwezige keizer (L'Absent) voelde echter dat Frankrijk hem nodig had en deed nog een laatste poging die jammerlijk mislukte op de sombere vlakte van Waterloo... Rambaud had dus niet gekozen voor de gloriedagen van de keizer, maar dat hield uitgeverij Dupuis niet tegen om vanaf 2012 de verstripping van de eerste twee boeken van 's mans trilogie te publiceren, onder de naam van La Bataille en Bérézina en dat telkens in drie delen. Die laatste titel is trouwens afkomstig van de rivier die de Fransen moesten oversteken als laatste obstakel om uit Rusland te ontsnappen. Deze titel bekte veel beter dan Il Neigeait, wat de aanhef is van het beroemde gedicht van auteur Victor Hugo (1829-1883) over de fatale terugkeer uit Rusland. Het kostte de auteurs en uitgeverij Dupuis bijna zeven jaar om de verstripping van twee van Rambauds boeken in zes delen (met dossier) te publiceren, maar zo lang moesten we bij uitgeverij Microbe niet wachten! Zonder het succes van een van de twee verstrippingen af te wachten, besliste Microbe om meteen alle zes strips in één keer uit te geven, vooreerst in luxueus uitgegeven hardcovers (met verzamelcassette). We gaan er geen doekjes om winden, maar aan deze strips hangt een stevig prijskaartje vast en het is bovendien nog even wachten op het verschijnen van de softcovers die vanaf begin 2019 maandelijks zullenvolgen. Zijn De Slag en Bérézina het geld en het wachten echter waard? Op die vraag kan alleen maar positief geantwoord worden en dat ligt in de eerste plaats aan de ijzersterke en uiterst goed gedocumenteerde boeken van Rambaud, die door de misschien wat minder bekende scenarist Frédéric Richaud (De Schilderleraar, Levenslijnen), met enkele lichte aanpassingen naar een stripverhaal geconverteerd werden. Richauds bewerking tot strip komt trouwens prima tot zijn recht in de uitstekende vertaling door Microbe! Wat een titanenwerk moet dit geweest zijn! De Slag is niet zomaar de zoveelste hervertelling van een of andere veldslag, waarvan er dertien boeken in een dozijn bestaan. Het verhaal over de bloedige veldslag die ongeveer dertig uur duurde en waarbij maar liefst veertigduizend doden en elfduizend gewonden vielen, wordt verteld vanuit meerdere perspectieven. Zo kijken we door de ogen van Napoleon en een van zijn kolonels, de kunstenaar-officier Louis Lejeune (1775-1848), maar volgen we ook de exploten van kurassier Fayolle, die louter aan verkrachten en overleven (in die volgorde) denkt. Daarnaast komen ook een aantal nevenpersonages zoals soldaat Paradis en Friederich Staps aan bod. In tegenstelling tot Fayolle en Paradis is Staps opnieuw een historisch personage dat de geschiedenis is ingegaan als een van de personen die een mislukte moordaanslag pleegden op Napoleon. In De Slag worden we niet alleen geconfronteerd met de veldslag an sich, maar met alle aspecten in en om en rond een militair treffen op grote schaal: plundering, verkrachting, kanonballen die ledematen afrukken en zich door soldatenlinies boren, verwoeste gebouwen en lijken... heel veel lijken, overal lijken en uiteengereten lichamen van mensen en dieren. Zei daar iemand heroïek? Cavaleriecharges? Soldaten in gelid? Mooie uniformen? De Spaanse tekenaar Ivan Gil heeft zich op heroïsche wijze ingespannen om de roman van Rambaud ruw en bloederig op de wereld te zetten. Charges worden tot pulp vermalen door rondvliegende ijzeren ballen en soldaten in het gelid worden meedogenloos neergemaaid en afgeschoten. En die mooie uniformen waar iedereen zo van houdt? De meeste soldaten dragen vuile, met bloed besmeurde vodden, soms hebben ze zelfs nauwelijks schoenen aan hun voeten. In Berezina wordt de ellende nog veel erger. Opnieuw een veldslag? Niets is minder waar. Het verhaal, dat opnieuw vanuit meerdere perspectieven verteld wordt, begint meteen na de Slag bij Borodino (7 september 1812) of de Slag bij de Moskova zoals de Fransen dat zeggen. Akkoord, we krijgen af en toe wel een paar gevechten, maar alle aandacht gaat naar de grootse ellende van het Franse leger na hun bezetting van Moskou een week na Borodino. Niet alleen ging de stad voor drie kwart in vlammen op, maar verloren de Fransen er kostbare tijd, waardoor ze verplicht werden om hun terugtocht op 18 oktober in bar winterweer aan te vatten. En dat laatste is een understatement dat kan tellen! Het was koud, onmenselijk koud en de honger was groot, afschuwelijk groot, waardoor het leger alleen nog maar dacht aan overleven ten koste van alles en iedereen. Vallende soldaten werden ter plekke van hun kledij beroofd, bij paarden die moedeloos voortsjokten, sneed men lappen vlees uit hun achterste, omdat de dieren door de kou toch niets voelden. De ene soldaat at paardenvlees, anderen zouden zich te goed gedaan hebben aan mensenvlees. Het eens zo fiere leger van de keizer dat vermoedelijk rond de vijfhonderdduizend manschappen telde (andere bronnen houden het op bijna zevenhonderdduizend!) was bij de oversteek van de Berezina op 25 november gereduceerd tot een kolonne van nauwelijks vijftigduizend haveloze armoezaaiers. En zelfs toen was de ellende voor het getergde leger nog niet voorbij... Van het lezen van De Slag en Berezina wordt een mens niet vrolijk, integendeel. Het wordt zelfs nog erger als je bedenkt dat Rambaud zijn boeken gebaseerd heeft op de vele duizenden memoires die geschreven werden kort na en tijdens de napoleontische oorlogen. Hoe vreemd en luguber bepaalde verhalen ook klinken, toch zijn ze gebaseerd op werkelijk gebeurde feiten. Misschien nog meer dan de boeken van Rambaud dat kunnen doen, zuigen de stripbewerkingen met de meesterlijke illustraties van Ivan Gil de lezer terug in de tijd van Napoleon. De realiteit van de napoleontische oorlogen en alle verschrikkingen die daaruit volgden, doen de hedendaagse lezer ongetwijfeld vaak naar adem happen. Het is aan te raden om bij het lezen af en toe eens te pauzeren en te bedenken dat we vandaag gelukkig in een andere tijd leven. Een mooie tijd waarin bommen geen dorpen, mensen of dieren meer verwoesten, waar mensen niet meer op de vlucht zijn voor oorlog en niet meer het slachtoffer zijn van de grillen van één enkele mens. Want gelukkig hebben we heel veel bijgeleerd uit de lessen van het verleden... BERT GEVAERT --- oktober 2018