ONE-SHOT ELDORADO Tobias Tycho Schalken Oogachtend | 168 p. | € 38,95 (HC) Dankbaar Veralgemenen vereenvoudigt onze kijk op de wereld, maar staat ook het plezier in de weg om zaken te ontdekken waar we geen voeling mee hebben. Een boek zoals Eldorado bijvoorbeeld. De Nederlander Tobias Schalken is typisch iemand die wat smalend het etiket arty-farty opgeplakt krijgt en wie zijn nieuwste worp inkijkt, begrijpt waarom. Er zit een geurtje aan. Eldorado ademt artisticiteit en dat wordt niet door iedereen als een kwaliteit ervaren. Dat is opmerkelijk. Wie ervoor kiest commerciële strips te maken, wordt op bagger getrakteerd en wie minder toegankelijke dingen aflevert, moet maar op de blaren zitten. Stimuleringsfondsen bieden een vangnet, maar hun beleid wekt wrevel en ergernis wat afstraalt op wie geholpen wordt. Het Mondriaan Fonds verleende Schalken voor Eldorado een Werkbijdrage Bewezen Talent (of hoe men er dankzij een lullige woordkeuze in slaagt de eigen policy te ridiculiseren) en daar moeten we blij om zijn. Deze artiest heeft behoefte aan meer dan één uitlaatklep. Naast tekeningen, schilderijen en illustraties maakt hij onder meer sculpturen, video's, installaties en boeken. Kunstenaars die niet in één hok passen, zijn lastige klanten. Om hun prestaties te beoordelen worden we gedwongen ons gezichtsveld uit te breiden en dat is er soms te veel aan. Van iemand als Schalken verwachten sommigen dat hij vergeet dat hij ook schilderijen, installaties en schilderijen maakt als hij zich aan het striptekenen waagt. Elke kunstvorm heeft eigen wetten en geplogenheden is het credo. Disziplin muss sein! Dat Tobias Schalken zich niet in een keurslijf laat dwingen, bleek onder andere uit de Eiland-cyclus die hij samen met Stefan van Dinther (en even met Erik van der Heijden) maakte. Zijn gepassioneerde talent viel meteen op, maar het resulteerde al eens in een "op een artistieke manier spelen met het medium". Dat mag goed vallen in kringen waar men niet weet dat Kamagurka, Willy Linthout of Merho dat lang geleden ook deden, voor wie thuis is in de stripwereld was het vis noch vlees. Gelukkig beschikt Schalken over een grote dosis intelligentie en uiteindelijk is dat misschien belangrijker dan talent. Eldorado bundelt prenten, schilderijen en kortverhalen die alles en niets met elkaar te maken hebben. Dat dit artistiekerig klinkt, is een nadeel maar onder het lezen, voelt het op geen enkel moment geforceerd of hoogdravend aan. Eldorado leest als een trein. Het gaat over verlangen en onderweg zijn. Het eldorado is een persoon, een thuis, een idee, een verwachting, een herinnering, een land, iets dat verloren ging, iets waarnaar iemand hunkert of iets dat zich ergens bevindt en dat onbereikbaar blijft... Hierover wordt gemijmerd, gepraat en nagedacht. Schalken hanteert niet enkel een ijzersterke beeldtaal die schaamteloos aan andere kunstvormen refereert, hij blijkt ook te kunnen schrijven. Een beklijvende monologue intérieur gaat hem net zo goed af als een geanimeerd gesprek. En zelfs wanneer het stil is, wordt er veel gezegd. De kunstschilder is gewend om met beelden de aandacht te trekken en een verhaal te vertellen. Eldorado is zo'n boek dat je graag herleest omdat de achterliggende rijkdom voelbaar is en niet omdat je er anders geen barst van begrijpt zoals algemeen van dit soort strips wordt aangenomen. Met Eldorado stapt Schalken af van het hermetische en het onvatbare van de Eiland-cyclus. Niet dat alles plots eendimensionaal en eenduidig zou zijn, maar het experimentele karakter is minder nadrukkelijk aanwezig. Zoals het een kunstenaar betaamt, kan over de betekenis van sommige passages nog vrolijk gediscuteerd worden, maar laat je daar vooral niet door afschrikken. Strips zoals Eldorado zijn nodig en dat er mensen zijn die ze willen maken, stemt hoopvol. Op een moment dat zelfs het weglaten van kader- of contourlijnen vernieuwend wordt genoemd, is het goed dat af en toe iemand het bewijs levert dat beeldverhalen zowel vormelijk als inhoudelijk meer kunnen zijn dan wat er traditiegetrouw onder wordt verstaan. Het levert de maker evenwel geen staande ovatie. Vooralsnog blijft de stripauteur Tobias Schalken tegen wil en dank een voortrekker wiens werk slechts door een niche wordt gesmaakt en dat is zelfs voor wie het gewend is de broeksriem aan te halen te weinig om van te leven. Aan ons om de steun van zo'n stimuleringsfonds overbodig te maken. Uitgeverij Oogachtend, Tobias Schalken en de stripwereld zullen je dankbaar zijn (en dat is inderdaad een veralgemening). FLO VAN DYCK --- mei 2018