|
Wasjemenou?
Strookjesstrips over de nerderige student Dirkjan met eeuwige
streepjestrui. Tot zijn leefwereld behoren onder andere
huisgenoot, lamzak en drinkebroer Bert, de inventieve Opa
Bokma, nu en dan een figurerende alien, de intelligente
hond Bello, een roedel nerds en psychiatrische patiënten
en uiteraard de inwonende huiskabouters, nu eens optredend
als ongedierte, dan weer als favoriete object om onheus
te bejegenen.
Vlaamse waardering:
In dit deel zijn vele slagen van de molen merkbaar in het
studentikoze, ook wel absurde universum van Dirkjan en zijn
vriendjes, huisgenoten of passanten. Luidop lachen kunt
ge doen en zult ge doen bij het lezen van meerdere strookjes.
De grap zit dikwijls verscholen in de verrassing of de bevestiging
van je vermoeden. Tot onze favoriete slachtoffers horen
de kabouters. In het land van Rien Poortvliet,
dat aanleiding gaf tot een regelmatig voorkomen van kabouters
in (strip)literatuur in Nederlandse reeksen, is het een
bevolkingsgroep geworden dat niet valt weg te denken bij
onze noorderburen. En al zeker niet uit Dirkjan!
Zelfs Vlaming Kim Duchateau leerde dat
kabouters succes genereren dankzij reacties (in de eerste
plaats van de redactie) die hij krijgt op zijn wekelijkse
strip Esther Verkest in P-magazine. Nou?
Aantal genomineerde albums
van Mark Retera: 10/354
Weetjesparade:
Mark Retera's eerste stripjes dateren van
1985 en gaan over vier werkloze mannetjes. Op dat moment
studeert hijzelf nog psychologie. Een voorbeeld uit die
tijd is Wim Stevenhagen die een tijd lang
samen met Gerrit de Jager De
Familie Doorzon tekent • Om te kunnen publiceren
in het studentenblad Lekker Prakken (oplage: een
duizelingwekkende twintig exemplaren!) verandert Retera
zijn werkloze mannetjes in actievoerders. In deze eerste
stroken van Aksieburo Ket komt al de luie donder
en vetzak par excellence Bert voor • Bert
is trouwens gebaseerd op een bestaande persoon die altijd
in zijn onderbroek rondloopt • Na een periode van
actievoerderij, starten de mannetjes een muziekgroepje:
The Kettlers, losjes gebaseerd op leven en werken van The
Beatles • Voor de Nijmeegse nuldejaars bedenkt
hij in 1988 een student die er nog slechter aan toe is dan
zijzelf. Zijn naam: Dirkjan • De grappen van Dirkjan
verschijnen in voorpublicatie in het studentenblad ANS
uit Nijmegen, stripblad Iris, het landelijke studentenblad
Sum (dat hem na een tijd uit het blad knikkert), psychologiestudentenblad
Critic, het striptijdschrift SjoSji en
de krant Algemeen Dagblad alvorens het tot een
eerste bundeling grappen komt in een albumuitgave •
Voor het eerste album hertekent Mark Retera de oude strips
en maakt extra tekeningen omdat hij ondertussen meer aandacht
besteedt aan ruimte en correct perspectiefgebruik •
Als humorist ontdekt Retera door het lezen van het werk
van andere tekenaars een vast stramien waarin je een grap
kunt gieten. Een voorbeeld daarvan is de zin "Geef
me één reden..." waarop de pointe volgt,
dikwijls vergezeld van de uitspraak "Nou" en een
visueel bewijs van die reden • Eén van zijn
grote voorbeelden is Gary Larson (The
Far Side)... Zo groot zelfs dat Retera al eens een
grap niet uitwerkt omdat hij hem te veel vindt lijken op
eentje van Larson • Ook bij grappen van Peter
de Wit (Sigmund,
S1ngle) en René Windig
en Eddie de Jong (Heinz) doemt
het plagiaatspook vaak op • Tegenwoordig leest hij
graag Dilbert van Scott Adams
• De kabouters zijn een dankbare minderheidsgroep
waar niemand iets mee heeft. Je kan er bijvoorbeeld geen
negers van maken waar je even mee kan sollen. Met kabouters
is dat plots wel toegelaten. Het idee voor de kabouters
krijgt Retera 's morgens onder de douche na een nacht waarop
hij omstreeks 4 à 5 uur thuiskomt. Om 11 uur moet
zijn strook afgewerkt worden voor het studentenblad ANS
(Algemeen Nijmeegs Studentenblad) en zo vlak voor
de deadline kan hij niets beters bedenken dan een grap met
de kabouters (zie afbeelding hieronder). Later blijkt dat
iedereen er nogal moet om lachen. De kabouters worden een
vast onderdeel van de reeks • Retera past doorgaans
zelfcensuur toe, maar het belet niet dat een bepaalde grap
alsnog niet wordt geplaatst. Met name twee stroken waarin
Opa Bokma Dirkjan in een Duits legeruniform steekt om hem
in een jeep met hakenkruizen de grens over te smokkelen.
In de tweede strook doen de remmen het niet en rijden ze
in een antiracismebetoging van een groep negers. De redactie
pikt het niet. SjoSji (het vroegere Sjors en
Sjimmie Stripblad) is geïnteresseerd in een eventuele
publicatie van Dirkjan en vraagt meer werk om over
te kunnen beslissen. De voornoemde stroken stuurt hij ook
mee op. Vragen om moeilijkheden, vindt de redactie •
Dirkjan is in dit album nog een student. Echt duidelijk
wordt het niet wat hij precies studeert. Retera gokt zelf
op culturele antropologie, maar eigenlijk telt enkel het
concept om samen op kamers te leven. Een klassieke voedingsbodem
voor confrontaties die tot grappen moeten leiden •
Voor het weekblad Panorama tekent hij vanaf 1994
karikaturen van politici en voetballers. Het betaalt in
die tijd lekker: vijfhonderd euro per week! In De Gelderlander
en het Nieuwsblad van het Noorden verschijnen eveeneens
karikaturen. De karikaturen voor Café De Wereld,
een onderdeel van het televisieprogramma Vara Laat zijn
door hem getekend. Ook op feesten en bruiloften treedt hij
op als karikaturist • Op een personeelsfeest van voetbalclub
PSV Eindhoven tekent hij naar live voorbeeld
een aantal bekende voetballers. Tot de geportretteerde vopetballers,
waar Retera zelf veel bewondering voor heeft, behoren Stan
Valkx en onze landgenoot Luc Nilis.
Retera schiet behoorlijk in de kramp als hij hen tekent.
Als het om bekende figuren gaat, tekent hij ze liever naar
een foto • Strips en muziek, de combinatie komt vaak
voor bij stripmakers. Zowel de topgenomineerden in deze
eindlijst, Peter van Dongen (Rampokan,
Muizentheater),
Martin Lodewijk (Agent
327, Storm,
Twee voor Thee),
Hanco Kolk (Meccano,
Gilles de Geus)
als Retera spelen (in de loop van hun carrière) in
muziekgroepjes. Retera speelt een tijd in Studio
Iris Huisband (aka The Sexfuckers),
genoemd naar de studio van het stripblad Iris.
Vandaag speelt hij gitaar in het bandje Parker Machinery
waarvoor hij enkele videcoclips wenst te creëren
• Samen met Hanco Kolk bedenkt hij de 3D-anilmatieserie
TattleToons voor de VPRO waar
ze de tekst en karakterontwikkeling voor verzorgen. De bedoeling
is dat kinderen hen ideeën doorsturen om het vervolg
te kunnen uitwerken. In de praktijk werkt het minder: steeds
hetzelfde kind mailt hen. Op de duur brengt Kolk dan maar
zelf ideeën aan. De serie is stopgezet maar wint in
2001 wel de Emma Award voor Best
Interactive Television • In d eperiode van
SjoSji werkt hij drie dagen lang, zes uur per dag
aan één strookje. Aan de belastingdienst valt
dat moeilijk uit te leggen. Zij beweren dat dat helemaal
niet kan • Vandaag verschijnt Dirkjan in
onder andere Veronica Gids (oplage: één
miljoen exemplaren) en in diverse dagbladen. Een tijd terug
schrappen enkele kranten de publicatie van Dirkjan
na het ontvangen van boze lezersbrieven. Na een grap over
seksueel misbruik van leerlingen door een leraar, biedt
Veronica Gids zijn excuses aan haar lezers aan
• Voor de conceptuele collectie de Pincetreeks,
uitgedokterd door Hanco Kolk naar Frans voorbeeld van onder
andere Lewis Trondheim, tekent Retera in
1999 het langere Dirkjan-verhaal De Foto
• De Dirkjan-albums verschijnen achtereenvolgens
bij Big Balloon en Silvester.
Sinds album 10 geeft Retera ze zelf uit • Door het
vele werk aan de strookjes en bijkomend illustratie- en
reclamewerk is Retera niet langer exclusief de auteur van
Dirkjan. Onder de naam Het Mark Retera
Ensemble werken vier medewerkers mee, waaronder
Retera. Op maandagochtendvergaderingen worden grappen bedacht
of voorgesteld die besproken worden om eventueel tot uitwerking
over te gaan, al dan niet door Retera zelf • Het eerste
deel wordt door het Stripschap uitgeroepen
tot beste album van 1996. In 2004 wint Mark Retera de Stripschapprijs
voor zijn hele œuvre • De oplage per nieuw deel
bedraagt ongeveer 25.000 exemplaren. Ook de merchandisingmachine
springt op het succes. Zo bestaan er puzzels, scheurkalenders,
T-shirts, magneten, key-caps en een bierfles (waarvoor Retera
door de brouwer van het Jopen Stripbier
wordt uitbetraald in bier) • Op Vlaams territorium
blijkt de humoristische reeks vooral aan te slaan in steden
met een grote studentenpopulatie: Leuven en in mindere mate
Gent springen eruit • Alle albums van Dirkjan
zijn voor deze top genomineerd. De hoge score van het eerste
deel beschouwen wij daarom als een signaalwaardering voor
de hele reeks.
DE
REACTIE VAN MARK RETERA
(11/05/2006) |
Wat
is uw reactie op deze topnotering?
Ik weet nog goed dat ik als negenjarig jongetje van
een onbekende man op het schoolplein een tasje stripboeken
in mijn handen gedrukt kreeg. Als tegenprestatie moest
ik een stapel reclamefoldertjes voor het weekblad
PEP verspreiden. Ik heb een rustig plekje
opgezocht (de struikjes achter het gymzaaltje) waar
ik de rest van de dag ongestoord kon lezen. De volgende
ochtend op weg naar school herinnerde ik me dat de
foldertjes nog uitgedeeld moesten worden. Met een
angstig voorgevoel liep ik naar de struikjes waar
ik ze had achtergelaten. Mijn angst bleek gegrond.
De nog steeds aanhoudende regen had de folders totaal
ongeschikt gemaakt voor verspreiding. Gelukkig was
ik zo verstandig geweest om mijn stripboeken wèl
mee naar huis te nemen. Een van de boeken staat nu,
meer dan dertig jaar later nog steeds in mijn boekenkast.
Agent 327: Dossier Stemkwadrater. Ik durf
wel te stellen dat mijn interesse voor strips met
dit boek begonnen is. Het is natuurlijk al een bijzondere
eer dat Dikjan in het rijtje beste Nederlandse
strips aller tijden beland is. Maar dat hij daar staat
samen met Agent
327 maakt het nog mooier.
Waarom zouden onze lezers
net voor dit album gekozen hebben, denkt u?
Als ik het eens wist. Deel 2 tot en met 11 zijn me
even lief.
Wat vindt u zelf de beste
Nederlandse strip(s)?
Dossier Stemkwadrater.
Wat zijn uw huidige stripprojecten?
Doorgaan met Dirkjan. |
|
| D
A T A S H E E T |
Tekenaar:
Mark Retera
Scenarist:
Mark Retera
Uitgever:
Big Balloon b.v.
Eerste druk:
1996
Uitvoering:
SC, kleur |
|